در هشتمین و آخرین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی مجلات رشد با موضوع «ساحت تربیت اجتماعی و سیاسی» مباحث علمی و کاربردی مرتبط با این ساحت توسط متخصصان این حوزه ارائه شد.
به گزارش واحد خبر و رسانه دفتر انتشارات و فناوری آموزشی به نقل از روابط عمومی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، هشتمین و آخرین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی مجلات رشد در سال ۱۴۰۱ با موضوع «تربیت اجتماعی و سیاسی» در محل سالن اجتماعات مدرسه تاریخی دارالفنون برگزار شد. در این نشست که با حضور مدیرکل، معاونان، سردبیران و مدیران داخلی مجلات رشد دانش‌آموزی، مجلات رشد عمومی بزرگسال و تخصصی، رؤسا و کارشناسان گروه‌های مجلات رشد و همچنین اعضای شورای برنامه‌ریزی این نشریات برگزار شد، دکتر حسن دولت‌آبادی، مدرس دانشگاه، پژوهشگر حوزه هنر و نویسنده نمایشنامه‌های آموزشی و تربیتی، حجت‌الاسلام محمدعلی زینلی، پژوهشگر تربیت اسلامی و مدیر کانون تربیت ماندگار و حجت‌الاسلام علی اباذری، پژوهشگر تربیت اسلامی و مجری طرح کلی تربیت اسلامی، نکاتی در خصوص موضوع تربیت اجتماعی و سیاسی ارائه کردند.
گفتنی است اجرا و مدیریت این جلسه بر عهده حجت‌الاسلام سجاد کرمی بود که دبیری ساحت‌های تربیت اجتماعی و سیاسی و تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی را در مجلات رشد عهده دار است. آنچه در ادامه می‌خوانید خلاصه‌ای از این نشست علمی و کاربردی است.
دکتر محمد صالح مذنبی؛ مدیر کل دفتر انتشارات و فناوری آموزشی و مدیر مسئول مجلات رشد
مهم‌ترین رکن یک حکومت، امر تربیت است
در این نشست که به نوعی پایان بخش سلسله نشست‌های هشتگانه مجلات رشد در سال ۱۴۰۱ بود، دکتر محمد صالح مذنبی؛ مدیر کل دفتر انتشارات و فناوری آموزشی و مدیر مسئول مجلات رشد با اشاره به اهمیت این نشست‌ها در برقراری ارتباط بین متن اسناد تحولی و محتوای مجلات رشد گفت: از کارشناسان و پژوهشگران عزیزی که طی برگزاری این نشست‌ها به کمک ما آمدند و همچنین سردبیران، مدیران داخلی، اعضای هیئت تحریریه مجلات و همه دست اندرکاران تهیه و تولید مجلات رشد و همکاران گرامی دفتر که در برگزاری این نشست‌ها نقش آفرینی کردند، قدردانی و سپاسگزاری می‌کنم.
تلاش‌ها و خدماتی که همه عزیران در عرصه تعلیم و تربیت رسمی انجام داده‌اند، بسیار ذیقیمت است. خداوند بزرگ را شاکریم که در کشور عزیز ما ظرفیت‌های مختلفی در این رابطه وجود دارد که ما هم از آن برای حرکت در مسیر تحول بهره‌مند شده‌ایم. جمع شدن همه این ظرفیت‌ها برای عرصه تربیت، به‌واسطه این که مهم‌ترین رکن یک حکومت امر تربیت است، فرصتی مغتنم است.
باید برش‌های از این نشست‌ها مبنای برنامه‌ریزی سال آینده مجلات قرار گیرد
با توجه به این که این نشست، نقطه پایانی این نشست‌ها در سال جاری است، باید درباره دو عرصه و میدان پیش رو مطالبی را خدمت شما عرض کنم. عزیزانی که در جلسات حضور دارند که این صحبت ها را می‌شنوند و کسانی هم که حضور ندارند، چه سردبیران محترم، مدیران داخلی ارجمند و یا اعضای گرامی شورای برنامه‌ریزی و هیئت تحریریه مجلات، دوستان حاضر در جلسه مطالب را به این بزرگواران منتقل و منعکس کنید.
اول این که برشی از یافته‌هایی که در این هشت نشست ارائه شد در اختیار شما قرار می‌گیرد، تا برنامه‌ای که برای سال آینده قرار است به همت شما تدوین و در سال ۱۴۰۲ تولید شود، مبتنی بر همین عمقی که امسال دست یافتیم، باشد. سال گذشته در جلسات برنامه‌ریزی مجلات رشد در این زمینه‌ها گفتوگوهای زیادی داشتیم و جدولی را خدمت شما ارائه کردیم که متناسب با فرصتی که وجود داشت و مقدورات آن دوره، پیشنهاداتی دریافت شد. پیشنهادت ارائه شده در گروه معاونت مجلات و گروه دبیران ساحت‌ها مورد بحث و بررسی قرار گرفت و بر اساس آن، قایق مجلات رشد را به آب انداختیم.
پایان این هشت نشست، به معنای پایان کار برگزاری نشست‌ها نیست
اما امسال تلاش کردیم که نسبت به آن مرحله، کمی عمیق‌تر و دقیق‌تر عمل کنیم. بر اساس چنین نگاهی برای هر کدام از ساحت‌های هشتگانه تربیتی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و کار ویژه‌های فراساحتی، نشستی اختصاصی و تخصصی را برگزار کردیم. اقدامی حرفهای تا بر اساس آن گفتوگوهای تخصصی و دو سویه شکل بگیرد و محتواهای ارائه شده در قالب یک متن منسجم و کامل را در وبگاه مجلات رشد منعکس شد. مجموعه دسته‌بندی شده، تفصیلی و نهایی آن هم از طریق دبیران محترم ساحت‌ها به دست شما خواهد رسید. ضمناً تلاش خواهیم کرد برشی از محکمات این مباحث را در برنامه جلسات برنامه‌ریزی سال ۱۴۰۲ در برنامه قرار دهیم و در مرحله بعد هم در تولید محتوای مجلات رشد مورد استناد و استفاده هدفمند قرار خواهد گرفت.
موضوع دیگر این است که ممکن است که این سوال در ذهن شما مطرح شود که آیا با برگزاری این هشت نشست، کار برگزاری این نشست‌ها به پایان رسید؟ پاسخ این است که خیر. این جلسات در لایه‌ای عمیق‌تر شامل لایه شوراهای برنامه‌ریزی مجلات رشد و عزیزانی که با مجلات همکاری می‌کنند، به گونه‌ای جدی‌تر و اصولی‌تر دنبال خواهد شد.
یعنی در مرحله بعد به جای اینکه یک نشست عمومی داشته باشیم که سردبیران، مدیران داخلی و اعضای شوراهای برنامه‌ریزی مجلات دور هم باشند، نشستی خواهیم داشت که متخصصان و صاحب نظران مربوطه نیز دعوت خواهند شد و این جلسات عمق بیشتری پیدا خواهد کرد تا بتوانیم مرحله به مرحله از این ظرفیتی که ایجاد شده است، به بهترین شکل و شیوه ممکن استفاده کنیم.
به همین جهت هم آرام آرام از شما درخواست خواهیم کرد که کارشناسان را در جمع خود دعوت کنید، این موضوعات را به بحث بگذارید و ناظر به اقتضائات هر مجله و به شکلی جزئی‌تر وارد موضوعات و مباحث مرتبط با هر مجله شوید و به موضوعات هر ساحت و مباحث فراساحتی آن بپردازید. در این جلسات است که میزبانی هم بر عهده شما عزیزان خواهد بود و نتایج گفت‌و‌گوها و اندیشه‌ورزی‌های صورت گرفته در جمع‌های حرفهای و تخصصی شما را مورد استفاده قرار خواهیم داد.
امیدواریم که هر روز این چشمه جوشان ساحت‌های تربیتی و سیر از مبانی به نتایج که بیشترخودش را متبلور می‌کند، روز به روز در برنامه‌ریزی‌ها، تولید محتوا و کوشش‌هایی که صورت می‌گیرد، نمود پیدا کند. همچین بتواند در اقدامات کلانی که در دفتر برای دانش‌آموزان صورت می‌گیرد، مصداق بیشتری پیدا کند و در محتوا و متن مجلات پر شمار و متنوع رشد جاری و ساری شود و جایگاه شایسته خودش را در شبکه کارگزاران تعلیم و تربیت پیدا کند و به یک معنا اشراب شود تا بتواند هدف گیری‌های ملی، دینی و بومی ما را تحت تأثیر نتایج مثبت و مؤثر خود قرار دهد.
دکتر حسن دولت‌آبادی، مدرس دانشگاه، پژوهشگر حوزه هنر و نویسنده نمایشنامه‌های آموزشی و تربیتی
کار هنری تاثیرگذار و خلاق، نیازمند ظرف مناسب است
کار هنری تأثیرگذار و خلاق نیازمند ظرف و محیط‌هایی برای ارائه است، که تئاتر یکی از مناسب‌ترین این ظرف‌ها است. همان طور که شعر، قصه، داستان و... یک ظرف است که هنر در آن تبلور و عینیت پیدا می‌کند و مخاطب را به خوبی و شایستگی تحت تأثیر قرار می‌دهد. ما باید محتوا را به طریقی که بر روی مخاطب اثر مثبت و ماندگار بگذارد در ظرف‌هایی مناسب و متناسب ارائه کنیم. این هنرها تنها وسیله‌ای تفننی و سرگرم کننده نیستند و می‌توانند ابعاد آموزشی، تربیتی و اثرگذاری عمیق و مؤثر داشته باشند.
ارائه الگوهای صحیح، جذاب و کارآمد به دانش‌آموزان
آیا تاکنون دین را برای بچه‌هایی که تلفن همراه آن‌ها را تسخیر کرده است، به شکلی کاربردی ارائه کرده‌ایم که در کنار آن به حرفهای درست گوش دهند و با قلب و دلشان آن را بپذیرند و به آن‌ها عمل کنند؟
آیا توانسته‌ایم الگوهای صحیح، جذاب و کارآمدی را به دانش‌آموزان ارائه کنیم تا با تأسی و عمل به آن الگوها و اسوه‌ها، حرف ما را بپذیرند و بر اساس آن رفتاری اجتماعی، سازنده و پویا داشته باشند؟
باید در مجلات رشد به این موضوعات فکر کنیم! به نظر من جای این تفکر در مجلات رشد خالی است. البته نمی‌گویم به این موضوعات پرداخته نمی‌شود چون شعر، قصه، داستان و... به همین موضوعات می‌پردازند. اما سؤالم این است با وجود این موارد، چرا در تربیت و الگودهی به فرزندانمان موفق نیستیم؟
باید این سؤال هم پرسیده شود که در این میان، چرا برخی از خانواده‌ها موفق هستند و برخی ناموفق؟ داستان چیست؟
باید این پرسش‌ها را شفاف و صادقانه از خودمان بپرسیم و به روشنی به آن‌ها پاسخ دهیم. سرمان را پایین نیندازیم و شهامت طرح چنین موضوعاتی را داشته باشیم.
حجت‌الاسلام محمدعلی زینلی، پژوهشگر تربیت اسلامی و مدیر کانون تربیت ماندگار
اثرگذاری ماندگار و عمیق بر ذهن مخاطب، تنها از طریق هنر ممکن است
اجازه می‌خواهم که در ابتدای صحبت جمله‌ای از مقام معظم رهبری که خیلی به صحبت‌های آقای دکتر دولت‌آبادی مربوط است، طرح کنم. ایشان می‌فرمایند: «تأثیر شعر، نقاشی، بقیه انواع هنر، صدای خوش و آهنگ‌های خوب که این‌ها همه هنر است، روی ذهن مخاطب من حیث لایشعر به وجود می‌آید. یعنی بدون این که مخاطب متوجه باشد آن اثر را در او می‌بخشد و این بهترین نوع اثرگذاری است.»
یعنی اثری که مایلیم بر روی ذهن مخاطب گذاشته شود، اگر خودش متوجه این هدف نباشد، بهترین نوع اثرگذاری است که تنها از طریق هنر ممکن است. بسیاری از کتاب‌های قرآن و هدیه‌های آسمانی ما از این قاعده مستثنی هستند. در این‌کتاب‌ها آن بُعد از سخنان مقام معظم رهبری در خصوص تأثیر شعر، نقاشی، صدای خوش و آهنگ‌های خوب (که همه هنر است)، روی ذهن مخاطب من حیث لایشعر به وجود می‌آید. کمتر توجه شده است که ما به گونه‌ای که مخاطب متوجه نشود، روی او اثر داشته باشیم.
تحریف هویت، موضوعی که پویانمایی‌های معروف را به اسکار می‌رساند
«هویت»، ابعاد مختلفی از جمله هویت فردی، هویت خانوادگی، هویت جنسی، هویت ملی، هویت دینی و... را در بر می‌گیرد که باید در ساحت اجتماعی و سیاسی به آن پرداخته شود.
هویت خانوادگی از این جهت که خانواده اولین سلول اجتماع است و بچه‌ها زندگی اجتماعی را در خانواده یاد می‌گیرند، اهمیت ویژه‌ای دارد. به همین دلیل هم باید در تولید محتوا برای مجلات رشد و کتاب‌های درسی، جایگاه خانواده را در حد شایسته آن ببینیم و به آن توجه داشته باشیم. خصوصاً باید با استفاده از ابزار هنر این روابط لطیف و با اهمیت و ارزشمند خانوادگی را هر چه بیشتر از پیش مد نظر قرار دهیم و آن را تعمیق و گسترش ببخشیم.
این امر موضوعی است که خلاف آن در غرب اتفاق می‌افتد. پویانمایی‌های تولید شده در کشورهای غربی که به اصطلاح برگزیده و منتخب جایزه اسکار هستند، عمدتاً به تخریب خانواده و روابط خانوادگی پرداخته‌اند. مثلاً در انیمشین «شجاع» که در آن روابط خانوادگی مطرح است، چهره پدر در مقابل دخترش به شدت تخریب می‌شود.
حجت الاسلام علی اباذری، پژوهشگر تربیت اسلامی و مجری طرح کلی تربیت اسلامی
با آن که در آموزش و پرورش نظام برنامه‌ریزی داریم، اما در کلاس درس پایمان می‌لنگد
پس از سخنان حجت‌الاسلام زینلی، حجت الاسلام علی اباذری پژوهشگر تربیت اسلامی و مجری طرح کلی تربیت اسلامی، با طرح موضوعاتی به بیان چگونگی و فرایند طراحی نظام جامع تحول آموزش و پرورش پرداخت و گفت: این بخش از صحبت من در خصوص «فرایند طراحی نظام جامع تحول آموزش و پرورش» است. یعنی می‌خواهیم درباره فرایندی صحبت کنیم که فردی به آن وارد می‌شود و در نهایت به عنوان «انسان تراز» آن مجموعه از آن خارج می شود. البته توجه داریم که این فرایند مانند فرایند کارخانه رب‌سازی نیست تا محصولی با عنوان گوجه‌فرنگی از یک سمت وارد و فرآورده‌ای با نام رب از سمت دیگر خارج شود. متأسفانه برخی اوقات در این زمینه هم ساختارهایمان این گونه است و انسان‌ها را مانند گوجه تصور می‌کنیم و در نتیجه، نتیجه حاصل محصول چیزی می‌شود که انتظار نداریم.
در «فرایند طراحی نظام جامع تحول آموزش و پرورش»، ابتدا اهداف را ترسیم می‌کنیم و در ادامه از دل اهداف به راهبردها می‌رسیم. بعد از آن هم راهبردها تبدیل به همان علت‌های اساسی می‌شوند که در حقیقت اهداف نهایی ما را محقق می‌کنند، گر چه ذهنی هستند. در ادامه باید برای این اهداف؛ روش تولید کنیم و چون این روش‌ها قالب و ظرف هستند، سپس بر اساس این روش‌ها، برنامه‌ها تولید می‌شوند. مرحله بعدی این فرایند، نظم دهی به این برنامه‌ها است. در نهایت به تعیین سنجه‌ها و شاخص‌ها می‌رسیم. در مجموع و زمانی که همه این‌ها را داشته باشیم، به یک نظام آموزش و پرورش خواهیم رسید.
موضوع قابل توجه این است که ما در آموزش و پرورش برنامه‌سازی داریم، اما در کلاس درس پایمان می‌لنگد و معمولاً با این مسئله روبه‌رو هستیم که دانش‌آموز ما باید در کلاس درس چه کاری انجام دهد. سؤال اساسی این است که اگر قرار است دانش‌آموز ما موحد، عاقل و شجاع شود و هویت در او شکل بگیرد، چه مسیری را باید طی کنیم؟
مخاطبان گرامی؛ برای مشاهده مشروح گزارش نشست با موضوع تربیت اجتماعی و سیاسی اینجا را انتخاب کنید.