دومین نشست از سلسله نشست‌های علمی ـ تخصصی بیست‌ویکمین دوره جشنواره ملی کتاب رشد، با عنوان «نشان رشد و اقتصاد کتاب کودک و نوجوان» با حضور کارشناسان و صاحبنظران این حوزه در معاونت پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش برگزار شد.
به گزارش واحد خبر و رسانه دفتر انتشارات و فناوری آموزشی به نقل از روابط عمومی سازمان پژوهش، نشست تخصصی «نشان رشد و اقتصاد کتاب کودک و نوجوان» از سلسله نشست‌های تخصصی بیست‌ویکمین دوره جشنواره ملی کتاب رشد با حضور محمدحسین چراغچی، مدیرعامل مؤسسه فرهنگی مدرسه برهان، مجتبی دانشور، مدیر نظارت بر چاپ و توزیع محصولات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، گودرزی، معاون بازرگانی مؤسسه فرهنگی منادی تربیت؛ داود یاراحمدی، پژوهشگر حوزه اقتصاد نشر، محمدحسن شاهنگی، دبیر علمی نشست‌ها و میزگرد‌های تخصصی جشنواره ملی کتاب رشد و ابوذر حسامپور، دبیر این جشنواره روز چهارشنبه یازدهم بهمن‌ماه 1402 در سالن جلسات معاونت پرورشی وزارت آموزش و پرورش برگزار شد.
مجتبی دانشور، مدیر نظارت بر چاپ و توزیع محصولات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در این نشست با اشاره به اینکه بازار نشر کودک به لحاظ اقتصادی بازار خوبی است، درباره نسبت جشنواره کتاب رشد با بازار نشر گفت: جشنواره ملی کتاب رشد در شناسایی و معرفی کتاب‌های ناشران، اثرات خوبی دارد اما میزان اثرگذاری آن در بازار نشر به میزان شناخت آن توسط خانواده‌ها و کتابفروشیها بستگی دارد. در وبگاه سامان‌بخشی منابع آموزشی و تربیتی همه اطلاعات موجود است اما مراجعه کننده به این وبگاه نمی‌تواند موضوع مورد نیاز خود را پیدا کند. این وبگاه به یک موتور جست‌وجوی قوی، شبکه‌های اجتماعی مناسب یا راهکارهایی از این جنس نیاز دارد.
مدیر نظارت بر چاپ و توزیع محصولات کانون پرورش با مقایسه نشان رشد و نشان‌های دیگر ادامه داد: رویدادهای «لاک پشت پرنده»، «مرغک» و «یارستان کودکستان» اهداف متفاوتی از «نشان رشد» دارند. این رویدادها در برخی نقاط با هم سنخیت دارند اما یکسان نیستند. تفاوت این رویدادها با نشان رشد این است که بازاری باز دارند. به دلیل ارتباط مستقیم با مخاطب و تبلیغات، بیشتر مورد توجه هستند. باید توجه کنیم که خانواده‌ها و کتابفروشیها مهم هستند. جشنواره کتاب رشد تنها جشنواره‌ای است که از شورای عالی آموزش و پرورش و رئیس جمهور ابلاغ دارد و از نظر ساختاری و ارزشیابی جشنواره‌ای حرفه‌ای است. اما با این وجود هنوز نتوانسته فضای لازم را برای جذب مخاطب ایجاد کند چون شبکه معرفی ضعیفی دارد.
دانشور درباره استانداردهای سامان‌بخشی منابع آموزشی و تربیتی گفت: جشنواره کتاب رشد اگر بتواند استانداردهایش را شفاف کند همکاری مجموعه‌های دیگر با این مجموعه افزایش خواهد یافت.
وی درباره سیاست‌ها و حمایت‌های مادی و معنوی از آثار جشنواره گفت: در آموزش و پرورش موازی‌کاری زیاد است. مثلاً کانون پرورش فکری کتابخانه‌های زیادی را تجهیز می‌کند اما هماهنگی وجود ندارد. جشنواره «دانایی توانایی» برگزار می‌شود اما برگزیده‌های جشنواره رشد تعداد زیادی را در بین کتاب‌های دانایی توانایی ندارند. جایزه این جشنواره می‌توانست معرفی به سازمان‌های مربوطه باشد. تسهیل این فرایندها می‌تواند به اقتصاد ناشر کمک کند.
در ادامه این نشست، داود یاراحمدی، پژوهشگر حوزه اقتصاد نشر با اشاره به اینکه اقتصاد نشر کشور مورد کم لطفی قرار گرفته است، گفت: به‌طور کلی اقتصاد فرهنگ در کشور مورد بی‌مهری قرار گرفته است. نشان رشد تاکنون توانسته جایگاه خوبی را به‌وسیله رسانه‌ها به‌دست آورد، اما اینکه جشنواره کتاب رشد چقدر توانسته مؤثر واقع شود و به اهدافش در جلب توجه مخاطبان خود برسد، جای بحث دارد.
این پژوهشگر حوزه اقتصاد نشر در مورد ویژگی الگوسازی نشان رشد گفت: یکی از ویژگی‌های نشان رشد امنیت ذهنی است که برای خانواده‌ها فراهم کرده است. اعتبار آموزش و پرورش در بین خانواده‌ها در ایجاد امنیت ذهنی تأثیر زیادی دارد. با این وجود به نظر می‌رسد نشان رشد هنوز موفق نشده به‌صورت عملیاتی و عملکردی برای مخاطبان، جایگزین دیگر انتخاب‌ها شود. اگر ناشران مایل به همکاری با رشد هستند صرفاً برای فروش بیشتر کتاب‌هایشان است.
وی ادامه داد: باید به این نکته توجه شود که کتاب‌های جشنواره رشد نباید به موضوعات خاصی محدود شوند. برخی ناشران برای مخاطبان و سلیقه‌های مختلف در بازار تولید دارند. آنچه نشان رشد را تهدید می‌کند این است که از امتیاز وزارت آموزش و پرورش استفاده می‌کند. رشد به هویت، ساختار سازمانی مشخص، چشم‌انداز و شناخته شدن در بازار نیاز دارد.
یاراحمدی با اشاره به لزوم ایجاد پیوست رسانه‌ای برای رشد گفت: نشان رشد به خواست مخاطب توجه می‌کند اما ایجاد نیاز نمی‌کند. مخاطب باید اقناع شود که به این محتوا نیازمند است. یکی از دلایل موفقیت ناشران بزرگ، ترویج‌کنندگان کتاب هستند. تبلیغ حرکتی مقطعی است ولی کار اساسی این است که به‌وسیله ترویج‌کنندگان کتاب، کتابفروشان، نویسندگان و خانواده‌ها اقناع شوند.
در این نشست، محمدحسین چراغچی، مدیرعامل مؤسسه فرهنگی مدرسه برهان (انتشارات مدرسه) با طرح این سؤال که: «فرهنگ مقدم است یا اقتصاد؟» گفت: ما فرهنگی‌ها همیشه اولویت را به فرهنگ می‌دهیم. همان طور که گفته شد اقتصاد کتاب کودک رو به رشد است. ناشران در حال ایجاد و توسعه واحدهای کودک هستند.
وی ادامه داد: نشان رشد حلقه مفقوده‌ای دارد که شناخت توسط خانواده‌ها است. نشان رشد در آموزش و پرورش هم غریب است. خریدهای آموزش و پرورش بی‌اعتنا به نشان رشد است در حالی‌که این نشان یک نشانی فاخر و استاندارد است. در گام اول باید مخاطب اصلی را شناسایی کنیم و برای ترغیب او تلاش کنیم. باید در بازار حضور فعال داشته باشیم. باید بررسی شود که چند درصد از کتابفروشیها با نشان رشد آشنا هستند.
مدیرعامل مؤسسه فرهنگی مدرسه برهان برای ترویج نشان رشد گفت: نشان رشد نیاز به «سفیر رشد» دارد. همانطور که نشان‌های مختلف اقتصادی سفیر دارند، افرادی از داخل آموزش و پرورش می‌توانند به عنوان سفیر رشد در سراسر کشور معرفی شوند. کتاب بیشتر از محصولات دیگر به ترویج نیاز دارد. اگر ناشران با نشان رشد، رشد اقتصادی محصول خود را ببینند، توجه به این نشان تا سال‌ها تضمین خواهد شد.
چراغچی ادامه داد: استاندارهای جشنواره کتاب رشد هم باید شفاف باشد. نگاه بیرون به رشد، نگاهی ممیزی است. در صورتی که این نگاه درست نیست و آنچه اتفاق می‌افتد موضوع استاندارد است. در سایر استان‌ها و حتی در مناطق محروم، خانواده‌ها نیازهایشان را به خوبی می‌شناسند، اما دنبال منابع قابل اعتماد و استاندارد هستند. روحانیون روستا و معلمان افراد مناسبی برای ترویج نشان رشد هستند. از طرفی محتوای مناسب نیز باید در دستر مخاطبان باشد.
گودرزی، معاون بازرگانی مؤسسه فرهنگی منادی تربیت با اشاره به اینکه نشان رشد برای کارشناسان آموزش و پرورش نشانی غریب است، گفت: در شهرستان‌ها کارشناسان کتاب استان با نشان رشد آشنایی ندارند. باید به استان‌ها اعلام شود که فقط از کتاب‌های دارای نشان رشد خریداری کنند. مؤسسه فرهنگی منادی تربیت، 14 هزار کتاب به مدارس سراسر کشور ارسال کرده است که همه آن‌ها نشان رشد داشته‌اند. برخی ناشران تأییدیه رشد را روی جلد کتاب می‌زنند تا در معرض دید مخاطب قرار بگیرد.
دکتر ابوذر حسامپور، معاون ساماندهی منابع آموزشی و تربیتی دفتر انتشارات و فناوری آموزشی و دبیر بیست‌ویکمین دوره جشنواره ملی کتاب رشد نیز در این نشست گزارشی از وضعیت نشان رشد برای حاضران در جلسه ارائه داد. وی گفت: نشان رشد، نشانی داخلی است که حتی بین ساختارهای مختلف ستادی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی نیز شناخته شده نیست. نشان رشد از دهه 1370 کار خود را آغاز کرده است. از همان ابتدای کار استانداردها مشخص شده‌اند اما تنها برای ارزیابی کتاب‌ها مورد استفاده قرار گرفته‌اند. بیش از ۱۲ سال از مصوبه ۸۲۸ شورای عالی آموزش و پرورش می‌گذرد.
وی تأکید کرد: اجتماعی شدن نشان رشد مهم‌ترین اتفاقی است که باید رقم بخورد. زنجیره ارزش باید کامل باشد. ما از مرحله رصد و تحلیل شروع می‌کنیم و به ارزیابی و اعطای نشان می‌رسیم. بعد از این مرحله، گفتمان‌سازی و سپس نظارت و پالایش کار اتفاق می‌افتد.
دبیر بیست‌ویکمین دوره جشنواره کتاب رشد ادامه داد: تدوین استانداردها کار بزرگی بوده که انجام شده اما در محدوده سازمان پژوهش باقی مانده است. در آموزش و پرورش تقسیم وظایف وجود دارد. ارزیابی و اعطای نشان رشد به سازمان پژوهش واگذار شده است اما برای ترویج آن، لازم است که سایر بخش‌ها کمک کنند. ما در جهت ارتباط فرایندی تلاش کردیم و تا حدودی هم جلو رفته‌ایم اما هنوز راه زیادی در پیش داریم.
وی با اشاره به اینکه امتیاز نشان رشد یک امتیاز دولتی است، گفت: با این وجود از همین ظرفیت هم به‌طور کامل استفاده نشده است. در راستای ایجاد زنجیره ارزش در سال‌های اخیر در ارتباط با معاونت‌های پرورشی و ابتدایی گام‌های خوبی برداشته شده است. امروز باید کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، مؤسسه فرهنگی منادی تربیت و انتشارات مدرسه ارتباط مؤثری با نشان رشد بگیرند تا این خلاء ارتباطی از بین برود.
حسامپور در خصوص ناشران عمومی گفت: در این خصوص آموزش و پرورش باید تدبیر کند. مصوبه ۸۲۸ شورای عالی آموزش و پرورش یک مصوبه فرادستگاهی است که امضای رئیس جمهور را دارد. متولی اصلی کودکان و نوجوانان در کشور آموزش و پرورش است. دستگاه‌های مختلف باید با آموزش و پرورش هماهنگ باشند ولی متأسفانه برخی بخش‌‌های دولتی این مصوبه را نادیده می‌گیرند. محدودیت منابع و فرصت‌ها، منابع انسانی و بودجه‌ای و محدودیت‌های فنی و قانونی باید رفع شوند و اگر پایبندی به این مصوبه نباشد تلاش‌ها به اثربخشی مطلوب نخواهد رسید.
برای مشاهده تصاویر نشست «نشان رشد و اقتصاد کتاب کودک و نوجوان»، اینجا را انتخاب کنید.