سومین نشست از سلسله نشست‌های جانبی بیستمین دوره جشنواره ملی کتاب رشد، با عنوان «وضعیت‌شناسی کتاب کودک و نوجوان» با حضور کارشناسان و صاحبنظران این حوزه در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، نشست «وضعیت‌شناسی کتاب کودک و نوجوان در ایران» با حضور جمعی از دست‌اندرکاران حوزه نشر کودک و نوجوان، 20 دی‌ماه در محل فرهنگسرای اندیشه برگزار شد.
در ابتدای این نشست صدیقه حسن‌زاده، دبیر علمی نشست با اشاره به منظرهای خانواده در انتخاب کتاب‌ها اظهار داشت: در ابتدای این چرخه سیاستگذاران و در ادامه ناشران حضور دارند و سپس خانواده در چرخه حضور دارند. در جلسه امروز در نظر داریم به تبیین شاخص‌های ناشران در تولید کتاب کودک و نوجوان بپردازیم.
وی با اشاره به راهبردهای مشخص سند مهندسی فرهنگی در حوزه کتاب و سند سیاست‌ها و ضوابط نشر که به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده است، تصریح کرد: در این مصوبات به صراحت به حوزه کودک و نوجوان پرداخته شده است که باید علت عدم اجرای مناسب آن این حوزه پیگیری شود.
ناصر عابدی، نماینده انتشارات سروش در ادامه نشست در تبیین شاخص‌های انتشارات سروش در تولید آثار برای کودکان و نوجوانان اظهار داشت: با وجود فعالیت سازمان‌ها و نهادهای مختلف در حوزه کودک و نوجوان، به دلیل شرایط فعلی جامعه و تقابل رسانه‌ای و فرهنگی، خلأ گفتمانی در این زمینه وجود دارد و نیاز به بازگو کردن تمدن ایرانی و اسلامی و هویت ملی و اعتقادی خود در چارچوب الگوی اسلامی و ایرانی هستیم.
وی افزود: برای تربیت یک نیروی انسانی، هزینه‌های زیادی در کشور صرف می‌شود اما در زمان بلوغ عدم بروز صحیح اندیشه فرهنگی منجر به برخی آسیب‌ها مانند مهاجرت نیروی انسانی می‌شود. اگر بتوانیم ارزش‌های خود را به درستی به نسل جوان عرضه کنیم شاهد آسیب‌های کمتری در این زمینه خواهیم بود.
نماینده انتشارات سروش تأکید کرد: در برخی کتاب‌ها شاهد انتقال ارزش‌ها و مفاهیم به دانش‌آموزان هستیم اما نیازمند نشریات و کتاب‌های بیشتری برای انتقال فرهنگ اسلامی و ایرانی به نسل جدید هستیم.
وی با اشاره به تاریخ یکسان‌سازی فرهنگی توسط غربی‌ها در گذشته اظهار داشت: امروز با این خطر روبه‌رو هستیم و اگر برای آن برنامه‌ریزی نداشته باشیم با مخاطرات جدید روبه‌رو خواهیم بود. به همین دلیل هویت ملی و اسلامی از مهم‌ترین شاخص‌ها در انتشارات سروش است.
فریبا شوریانی، نماینده انتشارات قدیانی نیز در ادامه نشست به تبیین مؤلفه‌های این انتشارات برای تولید آثار کودکان و نوجوانان پرداخت و گفت: هویت ملی، ادبیات کهن، سبک زندگی و تمرکز بر تولید مهم‌ترین شاخص‌های نشر قدیانی در حوزه کودک و نوجوان است.
هادی خورشاهیان، نویسنده حوزه کودک و نوجوان نیز در این نشست اظهار داشت: جای تقدیر دارد که در این جشنواره صدای ناشران هم شنیده می‌شود و صرفاً منتقدان را به نشست‌ها دعوت نمی‌کنند. تغییر مدیران در انتشارات‌های دولتی از مهم‌ترین چالش‌هاست که هزینه‌های مادی و معنوی زیادی را برای کشور ایجاد می‌کند.
این نویسنده کودک و نوجوان کشور با اشاره به وجود اعتماد بالا در سال‌های ابتدای انقلاب به نوجوانان و مزیت‌های آن برای کشور گفت: امروز در تمام نهادها و حتی خانواده‌ها این اعتماد به نوجوانان وجود ندارد. در حالی که باید قدرت تشخیص کودکان و نوجوانان محترم و جدی شمرده شود و اجازه دهیم ناشران آثار خود را مبتنی بر نیازها و سلیقه آن‌ها تولید کنند. نباید عقاید سیاستی خود را به آن‌ها تحمیل کنیم. در این حوزه بعضاً با زیاده‌روی در دلسوزی نسبت به نوجوانان مواجه هستیم. در این خصوص باید اعتماد بیشتری به ناشران داشته باشیم.
عبدالعظیم فریدون، مدیر مسئول انتشارات محراب قلم نیز شاخص‌های مطرح شده در عناوین این نشست‌ها را بهترین شاخص برای تولید کتاب دانست و گفت: در امر فرهنگ با دخالت‌های زیاد از جانب دولت‌ها، تولی‌گری در امر کتاب و مشخص نبودن سیاست‌ها و راهبردها مواجه هستیم. هر ناشری در کشور با این وضعیت بر اساس تجربه و باورهای خود به تولید کتاب می‌پردازد و این نابسامانی امروزی را شاهد هستیم.
جعفر توزنده‌جانی، نویسنده حوزه کودک و نوجوان این حوزه را بسیار مظلوم خواند و تأکید کرد که باید در زمینه ادبیات کودکان و نوجوانان رفع مظلومیت شود. سیاست‌ها در عرصه کودکان و نوجوانان دستخوش تغییرات زیاد می‌شوند و عدم پیوستگی آن‌ها و عدم صراحت در این سیاست‌ها و قوانین موجب می‌شود تا سلایق مدیریتی حاکم شود و آسیب‌های زیادی به ذی‌نفعان وارد شود.
این نویسنده کودک و نوجوان کشور تأکید کرد: باید به نویسندگان اعتماد بیشتری داشت و نویسندگان کودک و نوجوان جزو شریف‌ترین اهالی ادب و فرهنگ در کشور هستند. لازم است دولت برخی از وظایف خود را به انجمن‌های تخصصی این بخش واگذار کند.
حامد رضوی، مدیر انتشارات به‌نشر در تهران نیز با اشاره به مشخص نبودن جهت‌گیری در حوزه فرهنگ و اقتصاد تأکید کرد: در ایران عرف فرهنگی و دینی، پذیرش برخی موارد ضد اخلاقی را ندارد و تمدن ما بر این باورها شکل گرفته است. جشنواره‌هایی مانند رشد در کشور مشخص‌کننده سیاست‌های حاکمیت است و سلیقه مردم نیز در میزان فروش کتاب‌ها مشخص می‌شود.
رضوی در خصوص ابزار این ناشر برای سنجش وضعیت بازار گفت: مهم‌ترین شاخص میزان فروش است و استقبال خانواده‌ها و دانش‌آموزان تعیین‌کننده است.
وی افزود: در ایران شاهد توجه بالا به فرزندان هستیم. چندی پیش برای جشنواره کتاب به کشور تاجیکستان رفتیم متوجه شدیم وضعیت فروش کتاب کودکان در آن کشور بسیار پایین‌تر از ایران بود. خانواده‌های ایرانی بیشتر برای فرزندان خود کتاب می‌خرند.
مدیر انتشارات به‌نشر در تهران گفت: خطوط قرمزی در جامعه داریم و تنوع ناشران با توجه به تنوع سلایق وجود دارد و عرضه و تقاضا در این حوزه مهم است. از جشنواره رشد انتظار دارم که به معلمان توجه بیشتری داشته باشند و داده‌های ارزیابی شده را بهتر به آن‌ها معرفی کنند تا با استفاده از ظرفیت مرجعیت آن‌ها در ترویج کتاب‌های خوب برای دانش‌آموزان شاهد اتفاقات بهتری در حوزه نشر کودک و نوجوان باشیم. در حوزه ادبیات کودک نسبت به سایر حوزه‌های ادبیات شاهد رویش‌های فراوان نیستیم و لازم است جشنواره رشد برای این موضوع نیز اقداماتی را طراحی کند و به نویسندگان جوان تریبون برای مطرح شدن دهد.
صدیقه حسن‌زاده در جمع‌بندی این نشست نویسنده، ناشر، سیاستگذار فرهنگی و اولیای تربیتی را از مهم‌ترین بخش‌های چرخه تولید کتاب کودک و نوجوان دانست و تأکید کرد که باید یک پیوند منطقی و منظم بین این اجزا شکل گیرد.
وی افزود: صنوف ناشرین در اجرایی سازی سیاست‌ها می‌توانند یاری‌گر بخش دولتی در حوزه تعلیم و تربیت باشند و این تعامل باید تقویت شود. مؤلف حوزه کودک و نوجوان در بخش نشر دچار ضعف جدی شده است و باید نگران باشیم که کشور دچار کمبود نویسندگان این حوزه نشود.