سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی قصد دارد در سلسله گزارش‌هایی مجلات رشد را معرفی کند که در پنجمین گزارش به معرفی فصلنامه «رشد آموزش زیست‌شناسی» می‌پردازد.
به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، «دفتر انتشارات و فناوری آموزشی» با وظیفه اصلی مدیریت و تولید نشریات رشد، از دفترهای تابعه سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش محسوب می‌شود. این دفتر در سال ۱۳۴۱ با عنوان «مرکز تهیه خواندنی‌ها برای نوسوادان» تأسیس شد و وظیفه تولید و توزیع نشریات پیک را به عهده گرفت.
تاریخچه مجلات رشد
نخستین ارگان رسمی وزارت معارف «اصول تعلیمات» نام داشت که در فروردین ۱۲۹۸ در عرصه فرهنگ این مرز و بوم ظاهر شد. این نشریه در سال‌های بعد به تدریج با نام‌های مجله «تعلیم و تربیت»، «ماهنامه فرهنگ» و «ماهنامه آموزش‌و‌پرورش» انتشار یافت.
در سال ۱۳۴۱ نیز «دفتر انتشارات کمک آموزشی» فعالیت خود را آغاز کرد. این مرکز، بعد از مدت‌ها مطالعه و تحقیق، از سال ۱۳۴۲ به تدریج به انتشار مجموعه نشریاتی با عنوان اصلی «پیک» و عنوان‌های فرعی «کودک»، «نوآموز»، «نوجوان»، «جوان»، «معلم» و «خانواده» و همچنین «ماهنامه آموزش و پرورش» همت گماشت. اغلب این مجله‌ها هر پانزده روز یک‌بار در طول سال تحصیلی منتشر میشدند و شمارگان آن‌ها در هر شماره در مجموع سه میلیون نسخه بود که تا حد امکان در شهرها و روستاهای سراسر کشور توزیع می‌شد. پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی نام مجلات «پیک» به «رشد» تغییر کرد.
نخستین نشریه از گروه نشریات رشد، مجله «رشد معلم» بود که در مهرماه ۱۳۶۰ پا به عرصه مطبوعات کشور گذاشت. حدود ده سال مجله رشد آموزش ابتدایی هم ضمیمه این مجله بود. سپس رشدهای «دانش‌آموز» و پس از آن «رشد نوجوان» منتشر شدند. طولی نکشید که علاوه بر هشت عنوان نشریه‌ای که جایگزین نشریات پیک شده بودند، چندین نشریه جدید نیز به جمع این خانواده اضافه شدند. از این نشریه‌های جدید، مجله «رشد تکنولوژی آموزشی» به صورت ماهنامه و بقیه به صورت فصلنامه منتشر میشدند.
در سال‌های بعد، علاوه بر افزایش شمارگان مجلات رشد، عنوان نشریات نیز بر اساس نیاز مخاطبان و شرایط اجتماعی ارتقا یافت.
اکنون عده زیادی از پژوهشگران، نویسندگان و کارشناسان مسائل آموزش و پرورش در دفتر انتشارات و فناوری آموزشی در زمینه تولید مجلات رشد به همکاری و خدمت مشغول‌اند و برای انتشار و ارائه هرچه مطلوب‌تر این مجلات می‌کوشند.
تاریخچه رشد آموزش زیست‌شناسی
نخستین شماره فصلنامه رشد آموزش زیست‌شناسی در پاییز ۱۳۶۴ در کشور منتشر شد. دوران چندده‌ساله انتشار مجله رشد آموزش زیست‌شناسی را می‌توان به سه دوره نامساوی تقسیم کرد: دوره اول، از شماره نخست (پاییز ۱۳۶۴) تا شماره سی و هفتم (پاییز ۱۳۷۵) به سردبیری جناب آقای دکتر محمدرضا نوری دلویی (۳۷ شماره در ۱۱ سال)، دوره دوم، پس از یک سال تعطیلی، از شماره سی و هشتم (پاییز ۱۳۷۶) تا شماره پنجاه و ششم (پاییز ۱۳۸۳) به سردبیری مرحوم حسین دانشفر (۱۹ شماره در ۷ سال) و دوره سوم، از شماره پنجاه و هفتم (۱۳۸۳) تاکنون با سردبیری و هیئت تحریریه کنونی.
البته، در اوایل دهه ۱۳۸۰، انتشار مجله ناخواسته مدتی متوقف شد و پس از آن هم مدت کوتاهی تا شماره ۵۷ که در زمستان ۱۳۸۳ منتشر شد، با تأخیر و به تعداد کمتر از چهار شماره در سال منتشر شد. در حال حاضر از نشریه رشد آموزش زیست‌شناسی سه شماره در سال منتشر می‌شود.
اهداف مجله رشد آموزش زیست‌شناسی
فصلنامه رشد آموزش زیست‌شناسی به منظور تقویت مهارت‌ها و صلاحیت‌های حرفه‌ای معلمان زیست‌شناسی کشور و ارتقای اصول و مبانی آموزش و پرورش؛ معرفی راهبردها، رویکردها و روش‌های آموزش زیست‌شناسی، کمک به ارتقای دانش معلمان زیست‌شناسی کشور نسبت به محتوای کتاب‌های درسی، ایجاد زمینه‌های مناسب برای هم‌اندیشی و تبادل نظر بین معلمان زیست‌شناسی، کارشناسان و برنامه‌ریزان درسی برای بهبود یا رفع تنگناهای آموزشی، آشنا کردن معلمان زیست‌شناسی با تازه‌ترین دستاوردهای علمی در زمینه زیست‌شناسی، افزایش آگاهی‌های معلمان درباره رویدادهای علمی ـ آموزشی زیست‌شناسی در جهان و آشنا کردن معلمان زیست‌شناسی با مهم‌ترین مسائل موجود در حوزه‌های علمی ـ آموزشی منتشر می‌شود.
شمارگان
شمارگان چاپی رشد آموزش زیست‌شناسی تا سال‌های اخیر به ۱۰۰۰۰ می‌رسید؛ اما در حال حاضر به علت وضعیت موجود، انتشار این مجله در دوره سال تحصیلی 1400-1399 به صورت مجازی صورت گرفته است.
هیئت تحریریه
هیئت تحریریه کنونی فصلنامه رشد آموزش زیست‌شناسی از سال ۱۳۸۳، عبارت‌اند از:
1. سردبیر: محمد کرام‌الدینی، نویسنده و مترجم مقالات و کتاب‌های علمی-آموزشی، از جمله کتاب‌های درسی رسمی سابق علوم تجربی و زیست‌شناسی دوره‌های مختلف تحصیلی کشور، روزنامه‌نگار علم، دارنده عنوان مؤلف و مترجم برگزیده چهار دوره کتاب سال (۱۳۸۵، ۱۳۸۹، ۱۳۹۰ و ۱۳۹۶)، چهار دوره جشنواره‌ی کتاب‌های آموزشی رشد (سومین ۱۳۸۱ ، نهمین ۱۳۹۰، دهمین ۱۳۹۲ و پانزدهمین ۱۳۹۶)، بیست و یکمین جشنواره کتاب‌های دانشگاهی (۱۳۹۱)، هفتمین (۱۳۹۴) و نهمین (۱۳۹۶) جشنواره کتاب‌های برتر کودکان و نوجوانان و نیز دارنده شش نشان چهارستاره از شورای کتاب کودک، مؤسس المپیاد زیست‌شناسی ایران، عضو هیئت داوران المپیاد جهانی زیست‌شناسی در کشورهای مختلف (سوئد، ترکیه، بلژیک، لتونی، بلاروس، استرالیا، چین، آرژانتین، کانادا، هندوستان، کره جنوبی، سویس، اندونزی، دانمارک، ویتنام و ایران)، معلم نمونه کشور (۱۳۷۰)، کارشناس نمونه سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی وزارت آموزش و پرورش (۱۳۸۱)، سردبیر موفق مجلات علمی آموزشی (۱۳۸۹)، مؤلف پیش‌کسوت شایسته کتاب‌های درسی (۱۳۹۰)، کارشناس شایسته بنیاد ملی نخبگان (۱۳۹۰)، کارشناس مسئول اسبق گروه زیست‌شناسی دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتاب‌های درسی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، رییس سابق المپیاد زیست‌شناسی کشور و هماهنگ‌کننده‌ی کنونی المپیاد جهانی زیست‌شناسی در ایران؛
۲. مدیر داخلی و عضو هیئت تحریریه: الهه علوی، کارشناس مسئول گروه علوم پایه، دفتر تألیف کتاب‌های درسی ابتدایی و متوسطه‌ی نظری، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش، مؤلف کتاب‌های درسی کنونی زیست‌شناسی و علوم تجربی کشور؛
۳. عضو هیئت تحریریه: علیرضا ساری، استاد تمام دانشکده‌ی زیست‌شناسی دانشگاه تهران، دکترای جانورشناسی دریا از دانشگاه Swansea بریتانیا (١٣٧٦)؛
۴. عضو هیئت تحریریه: دکتر عباس اخوان سپهی، استاد تمام دانشکده‌ی زیست‌شناسی دانشگاه آزاد واحد تهران شمال، دکترای میکروبیولوژی، روزنامه‌نگار علم و فعال در زمینه‌ی زیست‌فناوری میکروبی؛
۵. عضو هیئت تحریریه: نظام جلیلیان، دکترای بیوشیمی، معلم زیست‌شناسی خرمشهر، با ۲۸ سال سابقه خدمت؛
۶. عضو هیئت تحریریه: علی آل‌محمد، معلم زیست‌شناسی، کارشناس کتاب‌های آموزشی، نویسنده، مترجم، مدرس و برنامه‌ریز آموزشی، مؤلف کتاب‌های درسی کنونی زیست‌شناسی کشور، دانش‌آموخته ژنتیک و فعال در زمینه‌ی آموزش ترویج علم، نویسنده و مترجم کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، دارنده‌ی تقدیرنامه‌هایی از چهار دوره جشنواره‌ی کتاب‌های آموزشی رشد، جشنواره‌ی کتاب‌های برتر دانشگاهی و کتاب سال دانشجویی؛
۷. عضو هیئت تحریریه: شهریار غریب‌زاده، استاد تمام دانشگاه امیرکبیر، دکترای فیزیولوژی انسانی.
چشم‌انداز آینده
هیئت تحریریه رشد آموزش زیست‌شناسی در نظر دارد با استفاده از پیشرفت‌های محیط‌های مجازی، علاوه بر توسعه محتوای نشریه، به سوی نشریه‌ای تمام‌چندرسانه‌ای حرکت کند.
همچنین از تابستان 1400 در سایت مجلات رشد صفحه‌ای برای فصلنامه رشد آموزش زیست‌شناسی درنظر گرفته شده است. علاقه‌مندان برای آشنایی بیشتر با رشد آموزش زیست‌شناسی و دریافت نسخه‌های قبلی این مجله می‌توانند به آدرس https://www.roshdmag.ir/fa/basicsciences/zist مراجعه کنند.
