دومین نشست از سلسله نشست‌های جانبی بیستمین دوره جشنواره ملی کتاب رشد، با عنوان «کتاب کودک و نوجوان؛ دوگانه ترجمه و تألیف» با حضور کارشناسان و صاحبنظران این حوزه در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، نشست تخصصی نقد و بررسی «کتاب کودک و نوجوان؛ دوگانه ترجمه و تألیف» از سلسله نشست‌های تخصصی بیستمین جشنواره ملی کتاب رشد با حضور حجت‌الاسلام علیرضا سبحانی‌نسب، هادی خورشاهیان و پرستو علی‌عسگرنجاد روز دوشنبه 1401/10/19 در محل سرای اهل قلم خانه کتاب برگزار شد.
در ابتدای جلسه صدیقه حسن‌زاده، دبیر علمی این نشست با اشاره به جریان‌سازی ترجمه در انتقال فرهنگ‌ها در کتاب و اهمیت محتوای خوب برای خانواده‌ها به تبیین ابعاد این موضوع پرداخت. وی با اشاره به مصوبه 828 شورای عالی آموزش و پرورش گفت: در این فرایند ناشران آثار خود را در یک بازه زمانی یک ساله به دبیرخانه جشنواره ارسال می‌کنند و آثار برگزیده نیز در جشنواره رشد ارزیابی و داوری می‌شوند. معلمان و خانواده‌ها برای انتخاب کتاب خوب در حوزه کودک و نوجوان می‌توانند به فهرستگان کتاب رشد که هر ساله منتشر می‌شوند مراجعه کنند.
در ادامه حجت‌الاسلام علیرضا سبحانی‌نسب، مدیرمسئول انتشارات جمال در خصوص کتاب‌های مناسب برای ورود به سبد فرهنگی کودکان و نوجوانان اظهار داشت: دوگانه تألیف و ترجمه ذاتاً اشکالی ندارد. اما خواستگاه این موضوع در ایران با توجه به هزینه‌بر بودن تألیف و سخت بودن پرداخت، یکی از دلایلی است که ناشران به کتاب‌های ترجمه شده روی می‌آورند. همچنین سهولت دسترسی به منابع خارجی، زودبازده بودن و ارزان بودن از دیگر رویکردهای توجه ناشران به کتاب‌های ترجمه است.
مدیرمسئول انتشارات جمال با بیان اینکه از نظر حاکمیتی سیاست‌ها باید مشوق تألیف و ناشران مؤلف باشد گفت: در این خصوص شاهد یک خط سیر و برنامه‌ریزی منظم در سطح حاکمیت در کشور نیستیم. با ترویج برخی ضد اخلاق‌ها در منابع غیر بومی و سخت بودن ترجمه آن‌ها، کار به درستی ترجمه نمی‌شود و امکان نفوذ فرهنگ بیگانه به‌وجود می‌آید.
حجت‌الاسلام سبحانی‌نسب با اشاره به فقدان قاعده در سطح حاکمیت، اظهار داشت: قواعد حاکم بر ترجمه قواعد ناشران است که بعضی متعهد هستند و برخی صرفاً دغدغه اقتصادی را مد نظر دارند. حاکمیت برای ایحاد قاعده و رفع خلأهای این حوزه باید اقدام مناسب داشته باشد و البته تشکل‌های مردمی نیز باید یاری‌گر حاکمیت در تحقق این مهم باشند
وی با بیان اینکه در دنیا پذیرش حق انحصاری پدیدآورنده اثر برای بهره برداری مادی و معنوی از اثر (قانون کپی رایت) به رسمیت شناخته می‌شود و به همین دلیل برای ناشران در ترجمه آثار محدودیت ایجاد می‌شود، گفت: نسبت به دهه‌های گذشته، انتخاب خانواده‌ها با توجه به ارتقای منابع بسیار هدفمندتر و هوشمندتر شده است. در ایران هم ضمن توجه به ضرورت انتقال فرهنگ‌ها از مسیر ترجمه باید برای محدوده آن برنامه‌ریزی داشت
حجت‌الاسلام سبحانی‌نسب با بیان مظلومیت کودکان و نوجوانان در مواجهه با کتاب‌های ضد فرهنگی گفت: سبک زندگی متفاوت در این کتاب‌ها آنقدر به کودکان ما تزریق می‌شود که بچه‌های ما جهان‌بینی خود را تغییر دهند. از طریق ترجمه سبک زندگی غربی به فرزندان ما القا خواهد شد. نباید مخاطبان را به‌دلیل اینکه فرزندان بعضاً قدرت تشخیص اینکه این محتوا به یک فرهنگ دیگر تعلق دارد رها کنیم و باید برای وفاداری به ارزش‌های خودمان پافشاری کنیم.
مدیرمسئول انتشارات جمال تأکید کرد: سیاست‌های مرتبط با فرهنگ ملی نباید با تغییر دولت‌ها تغییر کنند. حاکمیت کشور با یک جهان‌بینی ارزشی و اسلامی باید جلوی تغییر سیاست‌های فرهنگی را بگیرد. فرزندان ما با این محتواها، ارزش‌ها و سبک زندگی خود را تغییر می‌دهند. اگر در ترجمه دقت نکنیم سبک زندگی و جهان‌بینی فرزندان ما تغییر خواهد کرد که امروز تا حدی با این مشکلات مواجه شده‌ایم و در این خصوص باید دقت بیشتری داشته باشیم.
در ادامه نشست پرستو علی‌عسگر نجاد، مؤلف حوزه کتاب کودک گفت: با توجه به محدویت‌های ایجاد شده در حوزه اقتصاد، سخن گفتن در باب کتاب کودک بسیار سخت شده است. با وجود اینکه اقتصاد شرایط کتاب و کتابخوانی را وخیم کرده است اما مخاطبان ما همچنان کتاب را در سبد هزینه‌های خود نگاه داشته‌اند.
وی افزود: زیست مدرن شده فضای مجازی، دیگر تهدید چرخه نشر و کتابخانه‌ها هستند. البته کتابخانه‌های کشور به محلی برای دانش‌آموزان کنکوری تبدیل شده است و سایر ساحت‌های کتاب کمتر مورد توجه می‌باشند. در دوگانه تألیف و ترجمه نیز مانند سایر بخش‌ها با دوگانه‌های فرهنگی مواجه شده‌ایم و افرادی که دغدغه‌های ملی بالاتر دارند؛ بیشتر به دنبال آثار تألیفی مناسب می‌گردند.
علی‌عسگرنجاد با اشاره به تولید انیمیشن در دیگر کشورها تصریح کرد: این روزها شکل‌گیری کتاب‌های کمیک و در کنار آن موضوع ابرقهرمان‌ها، صنایع فرهنگی این کشورها تغییر داده است و به همین دلیل صف‌های طولانی با این ادبیات مهیج برای خرید آثار جدید در این کشورها شکل گرفته‌اند.
وی افزود: تصویر اصالت دارد و افراد به اصالت خود برمی‌گردند. صنعت چاپ، انیمیشن و دیگر اجزای صنایع فرهنگی از این نوآوری‌های ادبی متأثر شدند و در سطح سیاست‌گذاری کلان شاهد فقدان هر گونه رویکرد در کشور هستیم.
این نویسنده حوزه کودک و نوجوان با بیان اینکه فرزندان ما قربانی این سیاست‌ها هستند، گفت: دچار روزمرگی هستیم و گزارش‌های کمّی موجب شده‌اند که منابع مادی و انسانی کشور به درستی جهت‌دهی نشوند. سبد فرهنگی که اقتصاد کتاب کودک و نوجوان آن را متزلزل کرده است نیازمند پشتوانه‌های هوشمند در سطح برنامه‌ریزی می‌باشد.
وی تأکید کرد: به مرور زمان متوجه شده‌ایم که با خرید آثار ایرانی می‌توانیم چرخه تألیف در کشور را حمایت کنیم. در سطح سیاست‌گذاری نیز حمایت‌های لازم باید صورت پذیرد. ما وامدار ادبیات دیگر کشورها هستیم ولی ادبیات ترجمه تغییر در فرهنگ‌ها را رقم می‌زند و ادبیات که محمل تحقق اندیشه‌هاست پیام خود را به مخاطب انتقال خواهد داد. باید فرزندان خود را تشویق به خواندن آثار تألیفی کنیم تا چرخه اقتصاد این حوزه از کار نیفتد. حمایت مردمی و همدلی در حمایت از تألیف منجر قوی‌تر شدن این چرخه شده و باعث خواهد شد تا در عرصه رقابت جهانی نشر کودک و نوجوان تألیف‌های قدرتمندی داشته باشیم.
این نویسنده حوزه کودک و نوجوان در خاتمه تأکید کرد: اگر می‌خواهیم زبان فارسی زنده بماند و همبستگی ملی تقویت شود باید از نویسنده ایرانی حمایت کنیم.
هادی خورشاهیان، کارشناس ادبیات کودک و نوجوان نیز در ادامه این نشست با ذکر این نکته که در زبان‌شناسی هیچ زبانی بر زبان دیگر برتری ندارد، گفت: نویسندگان فرهنگ‌های مختلف به دنبال انتقال ضدفرهنگ‌ها نیستند اما تفاوت ادبیات کشورها اینگونه ارزش‌ها را در ذهن ما بازنمایی می‌کند.
وی در خصوص سرانه مطالعه کتاب در کشور اظهار داشت: خواندن کتاب‌های مذهبی، کتاب‌های درسی، محتواهای دیجیتال و... که همه نوع مفاهیمی را به انسان‌ها منتقل می‌کنند باید جزو سرانه مطالعه محسوب شوند.
مسئول واحد نظارت بر ضوابط نشر کتاب‌های کودک و نوجوان در وزارت ارشاد گفت: در این وزارتخانه سعی می‌شود ارزیابی دقیقی از آثار انجام شود و اگر در بخش‌هایی مشکلاتی پیش آمده باشد قطعاً از روی سهو بوده است.
خورشاهیان با اشاره به ناشران دولتی حوزه کودک و نوجوان تصریح کرد: این ناشران نیز آثار ترجمه دارند و در برخی حوزه‌ها ترجمه به‌دلیل نداشتن محتوای تألیفی در کشور یک اجبار است. نباید با یک نگاه خاص به ترجمه نگاه کنیم. اگر چشم‌انداز بلند مدت داشته باشیم با رعایت نکات بومی خودمان ترجمه برای ما مفید خواهد بود.