سـال تحصیلـی جـدیـد در
حالـی آغـاز مـی‌شـود کـه قریب به دو سال، به دلیـل شیـوع ویـروس کرونا،
مدرسه‌ها امـور آموزشـی و پرورشـی خود را به‌شکل غیرحضـوری و مجازی سپری
کردند. در این دو سال تجربه‌های فراوانی اندوخته شد و البته نظام‌های
آموزشی دچار آسیب‌هایی شدند و رهـاوردهایـی نیـز داشتنـد. از جمله آسیب‌هـا
مـی‌توان به ایـن موارد اشاره کرد: عقب‌افتادگی درسی و تحصیلی
دانش‌آموزان؛ تغییر ذائقه تحصیلی و ایجاد عادت‌های بدیع آموزشی میان
یادگیرندگان؛ استفاده مفرط و بدون برنامـه از ابزارهـای فناورانه و
اینترنت؛ دورماندن دانش‌آموزان از قواعد زیست مدرسه‌ای (به‌خصوص
دانش‌آموزان جدیدا‌لورود به دوره ابتدایی)؛ تضعیف مهـارت‌هـای ارتباطی در
دنیای غیرمجازی؛ سستی و تنبلی بدنی و فیزیکی و حتی ذهنی دانش‌آموزان؛ کاهش
قدرت تمرکز و صبوری آموزشی در میـان یادگیرندگان به دلیل تأثیرات ذات
فناوری‌های نوین؛ شناخت کمتر معلمان از دانش‌آموزان خود.
البته در این میان دستاوردهایی نیز عیـان شدند، از جمله: توسعه مهارت‌های
فناورانه دانش‌آموزان و معلمان در حیطه‌هـای گوناگون؛ ایجـاد و افـزایش
مهارت‌های خودمدیریتی و استقلال نسبی یادگیرندگان؛ نقش‌آفرینی بیشتر
خانواده‌ها در امور تحصیلی فرزندان و فرصت‌هایی که مدرسه‌ها برای رفع
مشکلات زیرساختی و تأمین امکانات لازم در اختیار داشتند.
اکنون با بازگشایی حضوری مدرسه‌ها در مهر 1401، آنچه مهم است، شناسایی و
ایجـاد توانـایـی در رفع مشکلات و آسیب‌هایی است که به برخـی از آن‌ها
اشاره شد. بر همین اساس، در ادامه این نوشتار راهبردها و راهکارهایی در
قالب توصیه‌های کارشناسی، برای مواجهه با شرایط جدید ارائه می‌شوند:
ـ دقـت در برنـامـه‌ریزی آموزشی، طراحـی درس‌هـا و برنامه‌ریزی درسی مناسب
برای جبران عقب‌ماندگی‌های درســی، آمــوزشـی و پرورشی دانش‌آمــوزان.
طبـعاً با پیگیـری مـداوم برنامه‌هـای درسـی دوره تحصیلــی دانــش‌آمــوز،
ایــن عقـب‌افتادگـی‌هـا جبـران نخواهند شد. لاجرم باید بخشی از برنامـه
درسـی و تدریس معلمان به مفاهیم و محتوای دو سال گذشته معطوف باشد؛ به‌خصوص
در مفاهیم و مضمون‌هایی که جنبه بنیادین و پیش‌نیاز فهم مطالب جدید را
دارند.
ـ بـرنـامـه‌ریـزی و تـلاش بـرای اصلاح کژخلقی‌های آموزشی ایجادشده در
یادگیرندگان، در کنار صبوری و تحمل بیشتر معلمان و سایر اولیای مدرسه.
ـ مدیـریت استفـاده از ابـزارهـای فناورانه در کلاس و مدرسه. طبیعی است با
وضعیت پیش‌آمده ایجاد ممنوعیت مطلق در همراه‌داشتن تلفن همراه و استفـاده
از آن بـرای دانـش‌آمـوزان، به‌خصـوص دانـش‌آمـوزان دوره متـوسطه، نـه
شـدنی است و نـه به مصلحت و نه مطابق رویکردهای جدید آموزشی، اما حتماً
ایجاد آزادی مطلق در همراه‌داشتن و استفاده از آن آسیب‌های زیادی را متوجه
کلاس درس و جریان آموزشی خواهد کرد. لذا داشتن یک برنامه دقیق در مورد چند و
چون استفاده از این ابزار در مدرسه و کلاس بسیار مهم و ضروی است.
ـ تلاش مضاعف برای آموزش انضباط مدرسه‌ای و قواعد زیستی آن. البته انضبـاط
مدرسه‌ای در گذشته آسیب‌ها و ناکارآمدی‌هایی همچون افراط در برقراری نظم
سخت‌گیرانه در مدرسه را داشت که باید تعدیل شود و معنای جدید و صحیحی از آن
جایگزین شود.
ـ اهتمام در آموزش مهارت‌های ارتباطی به دانش‌آموزان براساس مختصات و
ویژگی‌های دنیای واقعی (غیرمجازی). بسط ارتباط‌های مجـازی در دو سـال اخیـر
در مهارت‌های ارتباطـی دنیـای واقعـی دانش‌آموزان نقصانی ایجاد کرده است و
جبران‌نکردن آن ممکن است هم‌اکنون در مدرسه و زیست اجتماعی آینده
یادگیرندگان تأثیر منفی داشته باشد.
ـ توجه جـدی به درس‌هـا و موضـوعاتـی که در دوران آموزش‌هـای مجـازی بیشتـر
آسیـب دیدند. از جمله این درس‌ها «تربیت بدنی، هنر، تفکر و پژوهش، کار و
فناوری و انشا و نگارش» هستند.
ـ برنامه‌ریزی برای ایجاد دانش و مهارت در دانش‌آموزان در زمینه ایجاد
تعادل در مصـرف رسانـه‌ای بـرای اصلاح عادت‌هـا و رفتارهـای آسیب‌رسان
برآمده از بد‌مصرفی و پرمصرفی دوران کرونایی.
ـ برقـراری ارتبــاطات وسیـع‌تر و نزدیک‌تر معلمان با دانش‌آموزان در
قالب‌های متنوع و غیررسمی و فوق برنامه برای ایجاد شناخت بیشتـر میان
ایشـان، به‌خصوص در دانش‌آموزان دوره ابتدایی.
ـ محوریت‌یافتـن و فعال‌شـدن جدی مشاوران مدرسه‌ها برای شناسایـی و رفـع آسیب‌هـای روان‌شناختی میـان دانش‌آموزان.
ـ تقویت مهـارت‌های مفید و مثمر ثمر فناورانه ایجادشده در دانش‌آمـوزان،
به‌خصـوص از طریـق خلق و ارائه تکالیف یادگیـری و کارهـای عملـی مبتنـی بر
فناوری به‌صورت کارهای تولیدی.
ـ اصلاح و تقویت توانایی‌های خودمدیریتی ایجادشده در یادگیرندگان، در عین مراقبت از ایجاد اعتماد به نفس کاذب یا خودبرتربینی.
ـ نگهداشت و تقــویت نقش مؤثـر خانواده‌ها در فراینـد تحصیلی دانش‌آموزان،
با تقویت انجمن‌های اولیا و مربیان و تشکیل گروه‌های والدین برای کمک به
انجام امور مدرسه‌ها، به‌خصوص در حوزه‌های تربیتی و فرهنگی.
طبیعی است در کنـار موارد گفته شده می‌توان توصیه‌های بیشتـری نیـز ارائـه
کـرد، اما به نظـر مـی‌رسد خود معلمان بهترین افرادی هستند که می‌توانند با
دقت نظر در تجربه دو سال اخیر، آسیب‌شناسی دقیقی صورت دهند و با هم‌فکری و
مشورت با یکدیگر، راهکارها و برنامه‌های مؤثری برای حل مشکلات ارائه کنند و
در پیش بگیرند.
مجله رشد فناوری آموزشی نیز در دوره جدید تلاش خواهد کرد با پرداختن به
موضوعات جدید و مبتلا‌به معلمان و اولیای مدرسه، در مسیر دشـوار پیش رو
کمک‌‌رسـان ایـن عزیزان باشد. در این دوره، در هر شماره یک پرونده ویژه
تدارک دیده شـده است که به‌صـورت متمـرکز روی یک موضوع مورد نیاز نظام
آموزشی کشور تولید محتوا خواهد کرد. در شماره اول موضوع «ساحت‌های تعلیم و
تربیت» که براساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، با وجود داشتن عنوان‌های
گوناگون و متکثر، دارای یک وحدت و هم‌سویی برای تحقق تربیت جامع و کامل
هستند، بررسی شـده است.
به رسم یادداشت‌هـای مهـر هر سـال، در این نوشتار نیز از کلیه معلمان،
کارشنـاسـان، صاحب‌نظران و دانشجویـان علاقه‌منـد به حوزه فنـاوری آموزشـی
دعوت می‌شود با ارسال مطالـب و یادداشـت‌های علمـی خود بر اساس چارچوب
محتوایی این مجله، ما را در انتشار و تولید مجله‌ای با کیفیت‌تر یاری
سانند.
روزهـای ابتـدایی مهرماه امسال مصادف با رحلت پیامبر عظیم‌الشأن اسلام (ص) و
شهـادت حضـرت امـام حسن مجتبـی (ع) و امام رضـا (ع) و میانه این ماه مصادف
با شهادت امام حسـن عسکـری (ع) می‌باشد، ضمن عرض تسلیت از ساحت نورانی
ائمه هُدی (علیهم صلوات ا...) در ابتدای مسیرسال تحصیلی جاری و در شروع
انتشار این مجله در دوره سی‌و هشتم استعانت جُسته و امیدواریم تمـامـی
خـوانندگان محتـرم مـورد عنایات دائم حضرت ولی‌عصر ارواحنا‌فداه باشند.