با آماده شدن برنامه‌های مجلات رشد برای سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱، این برنامهها طی نشست دوروزه‌ای در مدرسه دارالفنون ارائه و بررسی شدند. پس از پایان این جلسه، دست‌اندرکاران تولید مجلات رشد با انسجام بیشتر و بهتر، وارد فصل جدید مأموریت خود شدند.
در روزهای پایانی قرن گذشته، نشست دو روزهای در مدرسه تاریخی دارالفنون درباره تدوین برنامه مجلات رشد برای دوره تحصیلی 1402-1401 با حضور مدیرکل دفتر انتشارات و فناوری آموزشی و مدیرمسئول نشریات رشد، سردبیران مجلات، مدیران داخلی و دبیران ساحت‌ها و محورهای چندساحتی برگزار شد. این نشست‌ها فرصت خوبی بود تا برنامه‌ریزی در فصل جدید تولید محتوای مجلات رشد از نظر نسبت آن‌ها با اسناد تحولی نظام تعلیم و تربیت بررسی شوند و درخصوص نحوه جهت‌گیری‌ها و رویکردهای تحولی مجلات رشد گفت‌وگو شود.
در این جلسات همچنین ساحت‌های تعلیم و تربیت و بخشهای بین ساحتی مثل تربیت رسانه‌ای، مهارت حل مسئله، سبک زندگی اسلامی - ایرانی و... که اهمیت ویژه‌ای در نوع پرداخت در مجلات رشد داشتند به بحث گذاشته شد و از سردبیران این مجلات خواسته شد تا در برنامه سال تحصیلی 1402-1401 مجله، نسبت روشن و دقیقی از محتوای مجلات رشد با این ساحت‌ها را ارائه دهند.
با آماده شدن برنامه‌های مجلات رشد برای سال تحصیلی پیش‌رو، در روزهای 27 و 28 اردیبهشت سال جاری نشست دوروزه‌ای در مدرسه دارالفنون برگزار شد تا برنامه‌های تدوین شده توسط سردبیران مجلات، ارزیابی و نقد شوند. این نشست به برنامه‌ریزی مجلات رشد کمک کرد تا در حوزه نشریات رشد، نسبت خود را با سایر مجلات یافته و با انسجام بیشتر و بهتر، وارد فصل جدید مأموریت خود شوند. بدین ترتیب پایان این جلسات، آغازی برای تولید مجلات رشد در سال تحصیلی 1402-1401 شد.
* * *
به گزارش واحد خبر و رسانه دفتر انتشارات و فناوری آموزشی، دکتر محمدصالح مذنبی، مدیرکل دفتر انتشارات و فناوری آموزشی و مدیرمسئول نشریات رشد در نشست بررسی برنامه‌های مجلات گفت: برای ارتقای محتوای مجلات رشد ضرورت دارد چنین نشست‌هایی به‌طور مستمر برگزار شود. باید بر مسیری که تعیین کرده‌ایم اهتمام ورزیم و از مسئولیت‌ها و وظایف خود عدول نکنیم. باید ببینیم اهداف دوره‌های تحصیلی در سند تحول بنیادین و برنامه درسی ملی چیست. بچه‌ها با چه سیری مسیر آموزشی در نظام تعلیم و تربیت رسمی را طی کنند و ما به عنوان بخش مجلات و نشریات سازمان پژوهش، با استفاده از ظرفیت‌های یک نشریه چگونه می‌توانیم از آن اهداف پشتیبانی کنیم. این دقت‌نظرها و ظرافت‌ها به همت و اندیشه شما رقم می‌خورد و اگر به این نقطه نرسیم احتمال دارد آسیب‌های مجله روی هم بماند و فرصت‌های طلایی از دست برود. اما اگر این اتفاق بیفتد می‌توانیم یک ذخیره ارزشمندی تهیه کنیم که با گذشت زمان تکمیل می‌شود.
مدیرکل دفتر انتشارات و فناوری آموزشی با اشاره به اینکه بسندگی به داشته‌ها، سستی و خمودگی را به دنبال دارد، تأکید کرد: باید به نقطه‌ای برسیم که بتوان گفت بهترین، پیشرفته‌ترین و پاک‌ترین محتوایی که در اختیار دانش‌آموزان قرار دارد، مجلات رشد است. این مرجعیت باید در سازمان پژوهش باقی بماند تا بتوانیم تعاملات بسیار گسترده‌ای با سایر فعالان حوزه تعلیم و تربیت در حوزه کودکان و نوجوانان داشته باشیم. در این راستا، باید فعالیت‌ها و آثار مطبوعاتی و نشریات خارج از سازمان پژوهش را نیز ملاحظه کرده و از بهترین آن‌ها استفاده کنیم.
جریان دولتی به عنوان رکن حاکمیتی در تعلیم و تربیت نباید از بخشهای غیردولتی جا بماند. اگر دولت بتواند پایه‌گذار امر تحول شود می‌توان انتظار داشت در کشور ما مجموعه اهداف و جهت‌گیری‌ها، خط مشی‌ها و رویکردها، و ارزش‌هایی که بر نظام ما حاکم است رقم بخورد. البته این نافی نقش دادن به ظرفیت‌های مختلف نیست.
مدیرکل دفتر انتشارات و فناوری آموزشی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در پایان بخش نخست سخنان خود یادآور شد: نشریات این ظرفیت را دارند که در شبکه‌های اجتماعی حضور فعال و کنشگرانه داشته؛ و روزانه در زمینه مسائل تعلیم و تربیت تولید محتوا و موضع‌گیری صحیح و به جا داشته باشند.
وی افزود: باید با آسیب‌شناسی مجلات، مسائل و نقاط ضعف را شناسایی و برای تبدیل آن‌ها به نقطه قوت بکوشیم. ما وظیفه داریم با کمک گرفتن از بستر مجلات رشد محتوایی غنی و کاربردی به نظام آموزشی ارائه کنیم که این هدف با تقویت کیفی محتوای نشریات تحقق می‌یابد.
لزوم بازنگری در برخی برنامهها
در بخش دوم این نشست سیدکمال شهابلو، معاون تولید و انتشار مجلات رشد ارزیابی کلی از برنامه‌های مجلات برای سال تحصیلی 1402-1401 را هدف برپایی این گردهمایی عنوان کرد و افزود: پس از آموزش غیرحضوری در مدارس، امیدواریم با آغاز سال تحصیلی پیش‌رو بتوانیم زمان‌بندی خود را در تولید و انتشار مجلات با دقت اجرا کنیم. هدف اصلی این جلسه هم‌افزایی دبیران ساحت‌ها و محورهای چندساحتی، سردبیران مجلات رشد و دست‌اندرکاران تولید نشریات رشد است.
وی با بیان این که نشریات رشد جزئی از بسته‌های تربیت و یادگیری هستند و باید به صورت غیرمستقیم برنامه‌های آموزشی را پیگیری کنند عنوان کرد: اهداف عمده از انتشار مجلات رشد، تکمیل و تقویت برنامه‌های آموزشی، ارتقای دانش عمومی و مهارت‌های زندگی، تقویت همبستگی اجتماعی و هویت دینی و ملی، رشد استعداد، ابتکار، خلاقیت علمی، تفریحی و سرگرمی و ایجاد نشاط و کمک به تبادل تجربیات و تقویت ارتباطات فکری و فرهنگی است که با جدیت همکاران دفتر انتشارات و فناوری آموزشی در حال پیگیری است.
شهابلو درباره پیامدهای تأخیر در تدوین و ارائه برنامه‌های مجلات گفت: اختلال در زمان‌بندی مراحل تولید، شتابزدگی در ویرایش، از دست رفتن فرصت بررسی و ارزیابی برنامه، افت کیفی کار به دلیل شتابزدگی، اختلال در فرایند نظارت، اختلال در فرایند توزیع و تضییع حق مشترکان و لطمه به اعتبار مجله از جمله نتایج تأخیر در ارائه برنامهها است.
معاون تولید و انتشار مجلات رشد اقداماتی از جمله توجه به ویژگی‌های محلی، بومی مخاطبان، توجه به انسجام و پیوستگی مطالب، توجه به اصل ساده‌نویسی، استفاده از انواع قالب‌ها و پرداختن به ساحت‌ها و محورهای تربیتی را برای ایجاد تنوع در پدید آورندگان مطالب ضروری دانست و افزود: محتوای مجلات رشد که یک گستره ملی دارند، باید در جهت صحیح خود و در راستای تحقق این اهداف حرکت کنند.
وی با تأکید بر این که ارائه برنامهها به صورت کلی موجب ارزیابی ناقص و فاقد صراحت می‌شود، افزود: روشن نبودن طرح و برنامه صفحات جلد، چگونگی بازخوردگیری از محتوای تولیدی را سخت و ناممکن می‌کند.
شهابلو همچنین توجه بیشتر به تفاوت‌های جنسیتی و نیاز دانش‌آموزان و چگونگی مشارکت مخاطبان در تولید محتوای مجله را از نقاط قابل تأمل در بازنگری برخی از برنامهها عنوان کرد و گفت: محتوای مجلات رشد در عین جذابیت و خلاقیت باید ناظر بر نیازها و مسائل مخاطبان باشند.
دیدگاه‌های سردبیران
سردبیران مجلات رشد دانش‌آموزی، عمومی بزرگسال و مجلات تخصصی نیز در این جلسه دو روزه برنامه‌های مجلات خود را ارائه کردند. همچنین دیدگاه‌ها و ارزیابی‌های خود را درباره کمیت و کیفیت این برنامهها عنوان کردند.
مهندس مهدی عبدالملکی، سردبیر رشد هنرجو بحث ملزومات زندگی، آسیب‌های اجتماعی موجود، ملزومات هنرجویان برای مقابله با این آسیب‌ها و مسئولیت‌پذیری و کارآفرینی را از مقوله‌های مطرح و مورد تأکید در برنامه کاری این نشریه عنوان کرد.
علی اصغر جعفریان، سردبیر رشد نوجوان با بیان اینکه این نشریات در برخی موارد از کتاب‌های درسی تأثیر بیشتری در عرصه آموزش دارند گفت: رشد نوجوان به خاطر شرایط سنی دانش‌آموزان در این دوره، نشریه‌ای حساس، پراهمیت و ویژه است.
وی بر استفاده جدی از مقوله طنز در نشریه تأکید کرد و گفت: نوجوان در پی هویت است اما هنوز هدف روشنی برای آینده خود ترسیم نکرده است به همین جهت باید به او کمک کرد.
نفیسه نجفی قدسی، سردبیر مجلات دانش‌آموزی دوره ابتدایی گفت: برنامه مجلات رشد ابتدایی فعالیت بر اساس نظام مسائل مخاطبان است. ما در این مجلات به رویکرد تلفیق به عنوان یک روش نگاه می‌کنیم و آموزش‌های خود را در فرایند یادگیری قرار داده و آن را در نشریات منعکس می‌کنیم.
دکتر زهرا باقری، سردبیر رشد جوان برنامه سالانه این نشریه را تشریح و عناوین صفحات و سرفصل‌های هر بخش از مطالب نشریه خود را برای حاضران بیان کرد.
حسین نامی ساعی، سردبیر رشد برهان متوسطه اول درباره محتوای کمی و کیفی برنامه سالانه و شماره یک نشریه که در مهرماه 1401 منتشر خواهد شد، سخن گفت و تربیت علمی، فناوری، مهارت حل مسئله، تربیت رسانه‌ای و تربیت زیبایی شناختی را از عناوین محتوایی این نشریه ذکر کرد.
دکتر حیدر تورانی، سردبیر رشد مدیریت مدرسه هم به تشکیل جلسه با دبیران ساحت‌ها اشاره کرد و افزود: مدعی هستیم که هیئت تحریریه نشریه رشد مدیریت مدرسه را یک گروه قوی و حرفه‌ای تشکیل می‌دهد. یکی برنامه‌های مجله برای غنی سازی محتوا، مراجعه به مدارس و گفت‌وگو با مدیران مدارس خواهد بود.
دکتر عظیم محبی، سردبیر رشد معلم با اشاره به این که اساس کار در این نشریه تلفیق و هماهنگی است، خواستار آن شد که برای تفکر برنامه‌ریزی وقت زیادی گذاشته شود. وی چارچوب الگوی مفهومی رشد معلم را تشریح کرد و رویکرد چهارگانه این نشریه و برنامه کاری آن را برای سال تحصیلی آینده توضیح داد و گفت در ارائه برنامه نشریه رشد معلم از طریق یک الگوی مفهومی به الگوی اجرایی رسیده‌ایم.
هانیه ملکی، سردبیر رشد آموزش مشاور مدرسه نیز ضمن ارائه برنامه کاری این نشریه، اضلاع مطرح در مشاوره و نحوه استفاده از آن در رشد آموزش مشاور مدرسه را تشریح کرد.
دکتر سمیه مهتدی، مشاور سردبیر رشد فناوری آموزشی نیز تولید و انتشار 16 صفحه با عنوان پرونده ویژه را در این نشریه کار مفید و مؤثری عنوان کرد و افزود: پرونده ویژه‌ای را با عنوان تربیت یکپارچه تک ساحتی در حال تهیه و تولید هستیم.
دکتر عابد بدریان، سردبیر رشد آموزش شیمی با بیان اینکه مخاطبان این فصلنامه دبیران شیمی، کارشناسان و دانشجو - معلمان هستند، گفت: تلاش شده است در ترکیب اعضای هیئت تحریریه از افرادی که به نوعی با مخاطبان در ارتباط بوده و در هم‌افزایی با آن‌ها توانمند هستند، استفاده شود که از آن جمله نمایندگانی از دانشگاه شهید رجایی و دانشگاه فرهنگیان است. وی در ادامه به ارائه برنامه‌های رشد آموزش شیمی برای سال تحصیلی پیش‌رو پرداخت.
دکتر مسعود تهرانی فرجاد، سردبیر رشد آموزش پیش‌دبستانی نیز با بیان اینکه مخاطبان مجله، مربیان پیش‌دبستانی، خانواده‌ها، دانشجویان، کارشناسان و مدرسان این حوزه هستند، متذکر شد: اعضای هیئت تحریریه مجله را جمعی از صاحب‌نظران دوره پیش‌دبستانی در تخصص‌های روان‌شناسی کودک، رسانه کودک و برنامه‌ریزی تشکیل می‌دهند.
وی با تأکید بر اینکه معتقدیم کودک، امانتی الهی و دارای کرامت ذاتی است، تصریح کرد: تأسیس سازمان تعلیم‌وتربیت کودک، یک فرصت ویژه است که به مسائل کودکان زیر هفت سال می‌پردازد. این سازمان رسمیت دارد و با آموزش‌وپرورش همکاری می‌کند و در نخستین شماره نشریه در مهر 1401، به معرفی این سازمان خواهیم پرداخت.
دکتر مریم عابدینی، سردبیر رشد آموزش علوم زمین، همکاران این نشریه را از انجمن‌های علمی، دبیران و استادان دانشگاه فرهنگیان معرفی کرد و گفت: مهارت حل مسئله، در بین ساحت‌ها مورد توجه ویژه ما قرار دارد. ما در رشد آموزش علوم زمین دو کتاب درسی «انسان و محیط زیست» و «زمین‌شناسی» را خواهیم داد.
دکتر فریبرز بیات، سردبیر رشد علوم اجتماعی نیز توجه به ساحت‌های شش گانه تربیتی و سه مسئله بین‌ساحتی، پاسداری از زبان فارسی و مخاطب‌محوری را از جمله محورهای فعالیت رشد علوم اجتماعی عنوان کرد و گفت: اگر مطابق علائق و نیازهای مخاطبان عمل نکنیم و روزآمد نباشیم، بعید است که بتوانیم آن‌ها را جذب و حفظ کنیم. توجه به همه قالب‌های رسانه‌ای، توجه به تنوع و تکثر نویسنده، ویژگی تعاملی، توجه به پیوند درس با مسائل زندگی، توجه به جامعه‌شناسی علمی و کاربردی، توجه به مقتضیات جامعه جدید و توجه همزمان به جامعه‌شناسی بومی و دینی، از محورهای کاری نشریه رشد علوم اجتماعی است.
ویراستاران، کمک نویسنده‌اند
در ادامه این جلسه کبری محمودی، سرویراستار نشریات رشد نیز با تأکید بر اینکه ویراستار، به واقع کمک نویسنده است تا متن وی مفهوم لازم را داشته باشد، گفت: از دقت و سخت‌گیری ویراستار رنجیده نشوید. وی با اشاره به اینکه فارسی شکسته، در واقع، لهجه تهرانی است، در حالی‌که زبان رسمی ما فارسی کتابی است از سردبیران مجلات خواست مطالب نشریه خود را براساس فارسی کتابی تهیه و تنظیم کرده و به ویراستاران تحویل دهند.
لزوم نظام‌بندی در تولید محتوا و توجه به مخاطبان
در پایان این نشست دو روزه، مدیرمسئول نشریات رشد با تأکید بر لزوم توزیع به موقع و دقیق این نشریات در هفته اول هر ماه خاطر نشان کرد: امیدواریم در سال تحصیلی 1402-1401 با تدبیر و خلاقیت، همه دست‌اندرکاران مجلات رشد برای رسیدن به موقع نشریه به دست مخاطبان بکوشند. تحقق این امر شاخص و معیار مهمی است.
محمدصالح مذنبی با اشاره به آماده شدن در موعد مقررِ بخشنامه قیمت مجلات و ارسال این بخشنامه پیش از پایان سال تحصیلی جاری به استان‌‌ها افزود: اکنون که فرصت برنامه‌ریزی دقیق برای توزیع مجلات رشد در شبکه استانی فراهم شده است، توزیع به موقع مجلات رشد می‌تواند در فروش و اشتراک این مجلات و ارتباط بهینه با شبکه مخاطبان مؤثر و کارساز باشد.
برنامه کاربردی فروش و اشتراک
در سال تحصیلی آینده خرید و اشتراک مجلات رشد برای افرادی که در قالب شبکه توزیع فعالیت می‌کنند و همچنین مخاطبان مجلات علاوه بر وبگاه مجلات رشد، از طریق یک برنامه کاربردی با رابط کاربری مناسب ارائه خواهد شد. این برنامه باعث خواهد شد تا مجلات به راحتی و سهولت بیشتر به دست مخاطب برسند.
نرم‌افزار بایگانی خدمت محور
تهیه و ارائه نرم‌افزار بایگانی نشریات کمک خواهد کرد که حاصل زحمات و تلاش‌های سال‌های گذشته در مجلات رشد با امکان جست‌وجوی پیشرفته در محتوای مجلات در اختیار مخاطبان علاقه‌مند قرار گیرد.
نقشه راه رسانه‌ای و تبلیغاتی
قرارگیری مجلات رشد به شکل بسته فرهنگی در شبکه حمل و نقل هوایی و ریلی، تولید تیزر (آگهی تلویزیونی) با استفاده از شخصیت‌هایی که برای بچه‌ها شناخته شدهاند، انجام تبلیغات شهری و بین شهری از طریق تابلوهای تبلیغاتی، اختصاص بخش ویژه‌ای به نشریات رشد در باغ کتاب تهران و... از جمله مهم‌ترین برنامه‌هایی هستند که درخصوص نقشه راه رسانه‌ای این نشریات آغاز شده و به زودی به نتیجه خواهند رسید. در این روش‌ها حفظ هویت مجلات رشد به شیوه‌های مختلف اهمیت دارد.
تقویم مناسبتها در مجلات دانش‌آموزی
به زودی مجموعه‌ای از مناسبتها را که در مجلات دانش‌آموزی مورد نظر هستند توسط کارشناسان مربوطه ارائه خواهد شد. در این ابلاغیه همچنین سطوح پرداختن به مناسبتها هم مشخص شده است. در سطح اول لازم است فقط به خود مناسبت اشاره شود و مجله نباید از آن غفلت کند. در سطح دوم باید هم به مناسبت اشاره شود و هم در مورد آن مناسبت معرفی انجام شود. در سطح سوم، تنها به معرفی مناسبت بسنده نشود بلکه در سراسر مجله پرداخت‌های خوبی از نظر کار مطبوعاتی روی آن انجام بدهیم.
مناسبتها در مجلات دانش‌آموزی دوره ابتدایی باید پیوند و پیوستی با هم داشته باشند. به بهانه این مناسبتها بچه‌ها باید به مفاهیم پایه مثل احترام به والدین، آداب و... پیوند بخورند. مناسبتها در مجلات دانش‌آموزی دوره متوسطه باید به مقوله امید و پیشرفت پیوند بخورد. یعنی اگر می خواهید مناسبتی را معرفی کنید به سمت پیشرفت بروید و به صورت گسترده به آن بپردازید. در پایان دوره تحصیلی سال آینده پرداختن به مقوله امید و پیشرفت معیار سنجش مجلات خواهد بود. چنانچه مقوله‌ها به درستی پرداخته شوند، مخاطب با خواندن هشت شماره از مجلات خط سیری را دنبال خواهد نمود.
تقویم مناسبتها در مجلات عمومی بزرگسال عمومی و تخصصی
در سطح اول اشاره به مناسبتها در مجلات عمومی بزرگسال، مناسبت‌هایی مثل ماه محرم، هسته‌ای و... باید در یونیفرم این مجلات خودش را نشان بدهد. در اشاره به مناسبتها سراغ کارهای تفننی نروید. هدف از صفحه تقویم در این مجلات تکریم روزها و مناسبت‌های خاص است که باید اول در یونیفرم مجله دیده شود. در سطح دوم علاوه بر به مناسبت، باید آن را معرفی هم کرده و در مورد آن توضیح بدهید. در سطح سوم علاوه بر معرفی، پرداخت‌های فرآوری شده هم به آن داشته باشید. این کار با کمک نویسنده از درون مقالات، شعر و.. امکان پذیر خواهد بود. سطح سوم در مجلات عمومی بزرگسال در اختیار سردبیر خواهد بود که بنا بر اقتضائات مجله خط سیر کلی برای آن درنظر گرفته شود تا مناسبتها نقطه‌ای نباشند. باید بر مناسبتها سیری حاکم باشد. آن سیر برای مجلات بزرگسال امید و پیشرفت است. باید دائماً مناسبتها را رصد کنید. برخی مناسبتها را به هم پیوند بدهید و دلالت‌هایی را بیان کنید که جریان امید در نظام تعلیم و تربیت و پیشرفت فرهنگی در همه ابعاد را پوشش دهد به نحوی که یک نسل امیدوار و به دنبال پیشرفت تربیت بشوند.
شخصیت‌سازی در مجلات رشد
همچنین درخصوص شخصیت‌سازی در مجلات رشد، یک کارگروه شامل سرمایه‌‌های امروز کشور در حوزه نویسندگی، تصویرگری و مطالعات فرهنگی در این زمینه به صورت متمرکز مشغول به کار هستند. وقتی شخصیت‌ها در مجلات رشد متولد شوند، داستان‌ها و سایر محتوا بر این پایه خواهد بود و با پیوست نگاری فرهنگی، زیست بوم جدیدی را می توان با نام رشد متصور بود.
طرح جلد مجلات
طرح روی جلد و پشت جلد، هویت مستقل و شاخصی در نشریات رشد دارد و باید روی آن کار ویژه‌ای صورت گیرد. باید برای هر شماره نشریه، محتوا، موضوع و ویژه‌ای داشته باشد و پیام مشخصی را بیان کند. همه مجلات باید شورای جلد داشته و برنامه‌ریزی کنند که در هشت شماره از مجله چه تصاویری در جلد و پشت جلد کار شوند.
مدیرمسئول نشریات رشد از سردبیران و عوامل تولید مجلات مطالبه کرد که علاوه بر توجه به ارتقای کیفی مطالب، مسئله تصویرگری مطلوب و مناسب برای مجلات و طرح جلد پربار را جدی بگیرند و در این راستا کار ویژه‌ای ارائه دهند.
برای مشاهده تصاویر این نشست به اینجا بروید.