رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با تأکید بر اینکه تربیت اخلاقی صدرنشین تربیت‌هاست، گفت: نسبت مجلات رشد با عنصر ایمان، علم، اخلاق، تفکر و عمل باید مشخص شود.
به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، جلسه «جهت‌گیری محتوایی مجلات رشد با رویکرد تحولی و متناسب سازی آن با بسته‌های تربیت و یادگیری»، با حضور رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، مدیران، سردبیران مجلات رشد و اعضای دفتر انتشارات و فناوری آموزشی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، روز چهارشنبه 5 آبان ماه برگزار شد.
تأکید بر نقشه تحول و برنامه درسی ملی در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی
در ابتدا دکتر حسن ملکی، از حضور کارشناسان و متخصصان مجلات رشد، در این جلسه، ابراز خرسندی کرد و افزود: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی به وسیله نخبگانی اداره می‌شود که هر کدام در بخشی می‌توانند، تفکرات علمی خود را ساری و جاری کنند لذا ما باید سپاسگزار این تشریک مساعی علمی باشیم مخصوصاً اینکه مجلات رشد در مسیر برنامه‌های درسی و تقویت بنیان‌های عوامل اجرای برنامه‌های درسی حرکت می‌کند، مایه خرسندی است.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تأکید کرد: من اعتقاد دارم که مجلات رشد حمایت‌گر و پشتیبان برنامه‌های درسی و برنامه‌های قصد شده هستند، بنابراین در این مدار تحول که امروز به سر می‌بریم، مجلات رشد باید نسبت خود را با حرکت تحولی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی مشخص‌تر کند، البته بخش مهمی از این امر، امروز مشخص است و حقیقتاً نیز زحمات بسیاری کشیده شده است اما هر چقدر پیش برویم و تلاش کنیم، تا کار خود را با مدار تحول همراه‌تر کنیم، باز هم جای کار بیشتر وجود دارد.
دکترملکی ادامه داد: نقشه تحول ما، اسناد بالادستی کشور است و در این عرصه و برای تحول، یک کتاب عام داریم که همان سند تحول بنیادین است اما کتاب خاص سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، برنامه درسی ملی است. در این مسیر نسبت برنامه درسی ملی با سند تحول بنیادین، نسبت خاص و عام است زیرا ما از کتاب عام خداحافظی نمی‌کنیم و به آن توجه کرده و از آن الهام خواهیم گرفت اما باید توجه داشت که بیشتر روند ما بر کتاب خاص تحول که همان برنامه درسی ملی است، متمرکز می‌شود.
وی خاطر نشان کرد: در این مسیر ما باید به دنبال حلقه‌های اتصال باشیم. در واقع و به تعبیر دیگر، مجلات رشد باید به این سؤال پاسخ دهد که از کدام قسمت‌های این سند، می‌تواند بهره‌مند شود، تا در ساختار تحول قرار گرفته و نهادینه شود.
تربیت ایمانی در مرکز توجه مجلات رشد قرار گیرد
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی بر لزوم توجه به پنج عنصر اصلی در این مسیر تأکید کرد و گفت: در این عرصه نسبت مجلات رشد با عنصر ایمان، علم، اخلاق، تفکر و عمل باید مشخص شود زیرا این عناصر پنج گانه که به اعتقاد بنده عناصر ارکانی تحول هستند، بسیار مهم به شمار می‌روند زیرا اگر ما به این عناصر متصل شویم به مقصود رسیده‌ایم و اگر اینگونه نباشد و مجلات رشد و برنامه درسی به این عناصر متصل نشود، هر کار دیگری برای تحول انجام دهیم، آب در هاون کوبیدن است.
دکتر ملکی ایمان را یکی از ابعاد مهم تربیتی خواند و اظهار کرد: ایمان یک بعد تربیت است و کسی بدون تربیت مؤمن نخواهد شد. در واقع ادیان الهی به دنبال تربیت ایمانی انسان هستند و معلمی به نام انبیاء در کتاب‌های الهی، برای آن تعیین شده است، به همین خاطر، در زندگی معمولی ما نیز باید در مدارس، حوزه علمیه، دانشگاه و... برای مؤمن شدن افراد و تربیت ایمانی در معنای خاص خود اقدام کنیم زیرا تربیت ایمانی به این معناست که ما فرد را طوری تربیت کنیم که در زندگی معمولی خود نیز برای عوامل ماوراءالطبیعه و معنوی حسابی در تصمیم گیری‌های خود باز کنند و افراد صرفا به عوامل مادی دل نبندد و انسان متوکل و متوسلی باشد زیرا اگر چنین شود، ضلع اصلی تربیت ایمانی شکل گرفته است البته این تربیت بسیار وسیع است، به همین خاطر، ما سعی داریم تنها بخشی که امکان ورود ما به آن، وجود دارد را بررسی کنیم.
او ادامه داد: تربیت ایمانی در کتاب‌های درسی و اسناد تحولی ما کاملاً مشخص است لذا چنانچه راهنماهای برنامه درسی را ملاحظه کنید، دلالت‌های مشخصی وجود دارد. به همین خاطر نیز تأکید اول من بر مطالعه 11 سند معتبر تربیت همه جانبه دانش‌آموزان در مدارس ماست.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، توجه به سؤالات زیرساختی را مهم خواند و گفت: در این مسیر، اعضای مجلات رشد ما باید به این سوال بیاندیشند که برای تربیت ایمانی در مجلات رشد، باید چه کنیم؟ زیرا مجلات رشد مسئول تربیت ایمانی فرد یا مخاطبان خود هستند. لذا همه مواد آموزشی ما باید در این مسیر حرکت کند. به نظر من در مجلات تخصصی این مسئله به نوعی دارای اهمیت است اما در مجلات عام و غیر تخصصی به نحو دیگری می‌توان این مسئله را پیگیری کرد. بدیهی است که تربیت ایمانی دارای مراتب مختلفی است و یک نقطه مشخص نیست زیرا هر مرتبه از آن با سطحی از رشد، همخوانی دارد لذا ما باید به چگونگی و سطحی که باید به آن بپردازیم، توجه کنیم. آنچه که امروز ضرورت دارد، توجه به تربیت ایمانی است اما چگونگی این بحث را در مورد هر مجله باید به بحث بگذاریم.
دکتر ملکی افزود: نکته دیگر تربیت علمی است بنابراین باید نسبت مجلات رشد با این بخش مشخص شود زیرا هر یک از مجلات رشد، به نوعی با یک رشته علمی یا چند رشته، مرتبط هستند لذا ما باید در بدو امر تربیت علمی را جدی بگیریم. باید توجه کنیم که مطالب علمی منتشر شده در مجلات رشد، معتبر بوده و اعتبار لازم را داشته باشد زیرا در غیر اینصورت امکان بهره برداری لازم برای مخاطب، ایجاد نخواهد شد. در واقع، معنای تربیت علمی این است که مطالب در بدو امر اصالت و اعتبار علمی داشته باشند و مطالب کهنه و منسوخ، نباشند اما نکته دیگر این است که ما باید به وسیله مجلات رشد، روحیه علمی را در مخاطبان تقویت کنیم زیرا روحیه علمی یک سرمایه در وجود انسان به شمار می‌رود.
مؤمنان اهل برهان هستند
او تأکید کرد: چنانچه که یک فرد تربیت علمی شود، تابع دلیل و برهان خواهد بود. یکی از محورهای صریح قرآن نیز بر این موضوع است، که مومنان باید اهل برهان باشند، زیرا برهان و صداقت با یکدیگر در ارتباط هستند لذا ما باید به این سوال بپردازیم که اساساً ما چقدر سعی داریم که در مجلات رشد، تقویت کننده روحیه علمی مخاطبان باشیم. تربیت اخلاقی که بعدی بسیار سخت است نیز باید در ضلع سوم، مورد توجه قرار گیرد لذا ما باید به این سؤال بپردازیم که اساساً نسبت ما با تربیت اخلاقی در مجلات رشد چیست؛ زیرا جایگاه تربیت اخلاقی در نظام تربیتی ما دارای جایگاه بالایی است و حائز اهمیت ویژه به شمار می‌رود.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، تربیت اخلاقی را صدرنشین خواند و گفت: تربیت اخلاقی در واقع صدر نشین تربیت‌ها به شمار می‌رود و در قله تعلیمات دینی قرار دارد چرا که همه انبیاء به دنبال اصلاح اخلاق و انسان سازی بودند. مجلات رشد در برابر تربیت اخلاقی مخاطبان مسئول هستند البته تربیت اخلاقی دارای ابعاد مختلفی چون فردی، اجتماعی، سیاسی و... است که باید به هر کدام به طور ویژه پرداخت. خود مجلات رشد باید به اخلاق علمی پایبندی ویژه داشته باشد یعنی مطالب افراد با پایبندی به مؤلف منتشر شود و در بخش های مختلف و مجلات گوناگون باید این مسئله مد نظر قرار گیرد.
دکتر ملکی ادامه داد: نکته چهارم تربیت عقلانی و فکری است که باید در مرکز توجه قرار گیرد زیرا تفکر یکی از عناصر پنج گانه مهم است لذا ما باید وظیفه مجله رشد را در قبال این مسئله کاملا مشخص کنیم. تربیت عقلانی به معنای این است که افراد در هر اقدامی، قبل از شروع، به پیامدهای کار خود بیاندیشند. این نکته به حدی مهم است که پیامبر اکرم(ص) در نصیحت مهمی که فردی از او خواسته بود، بر این نکته تاکید کردند. در واقع انسان عاقل هرگز بی‌گدار به آب نمی‌زند و میزان توانایی خود را همواره می‌سنجد. در واقع توجه به نتایج و پیامدهای کار، نکته بسیار مهمی است که ما باید سعی کنیم در مجلات بر آن تأکید داشته باشیم زیرا بسیاری از مشکلات ما در زندگی روزمره و مسائل مختلف بر همین مبنا است لذا ما باید افرادی تربیت کنیم که آینده نگر و اهل تحقیق و تحلیل باشند لذا مجلات رشد باید جایگاه خود را در مسیر تفکر عقلانی مشخص کنند.
او افزود: نکته دیگر تربیت عملی است که بر مسئله عمل گرایی تأکید دارد. مرحوم شهید چمران در تأکید بر این مسئله می‌فرمایند: وقتی که شیپور نبرد نواخته می‌شود، مرد از نامرد شناخته می‌شود. بدیهی است که این جمله درباره میدان نبرد است اما به نظر من این جمله در تمام ارکان زندگی کاربرد دارد زیرا در میدان عمل بسیاری از افراد مردود می‌شوند لذا تلاش ما باید این باشد که اهل عمل و اثر گذار باشند و صرفاً اقدامات به عمل منتهی نشود. بدیهی است که عمل به عنوان تربیت از عمل به عنوان نتیجه تربیت مجزا است. عمل در فرایند تربیت و یادگیری به معنای این است که یادگیرنده باید اهل تجربه و عمل باشد تا به درستی مسئله را بیاموزد اما بعد دیگر این است که آموخته‌ها به نحوی درونی شود که جز آن عمل نکند. شرط اصلی در این مسیر، نشستن آموخته‌ها در جان فرد است زیرا هر مطلبی درونی شود، به عمل تبدیل خواهد شد.
ضرورت حضور متخصصان و کارشناسان عرصه‌های مختلف در مجلات رشد
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی بر لزوم توجه به الگوها در مسیر تربیت تأکید کرد و گفت: انسان زمانی اهل عمل می‌شود که عامل را پیش روی خود ببیند و بتواند الگو را تماشا کند، به همین دلیل در نظام تربیتی ما یکی از روش‌های معتبر تربیتی شیوه الگویی است یعنی معلمان باید برای دانش آموزان، الگو باشند. سر معصومیت انبیاء نیز در همین نکته بود. به همین خاطر نیز انبیاء معصوم بودند زیرا باید در عمل این مسئله را به مردم نشان می‌دادند.
دکترملکی تصریح کرد: ما باید به این سوال پاسخ دهیم که آیا همه مجلات رشد در جهت این نکات پنج گانه، دارای مسئولیتی یکسانی هستند؟ پاسخ این است که مسئولیت مشترک است اما نوع ادای مسئولیت کاملا متفاوت است لذا هر مجله باید مختص به خود این سوالات را پاسخ دهد و چگونگی آن به ماهیت مجلات مرتبط است. باید به این نکته توجه داشته باشیم که هر چقدر سن مخاطب کمتر باشد، کار سخت تر است لذا باید در این بخش از روانشناسان معتبر و جامعه شناس کاردان استفاده کنیم بنابراین لازم است که این متخصصان در جلسات تصمیم گیری حضور داشته باشند البته در مسیر کار علمی باید به این نکته توجه داشته باشیم که شبه علم و حدس و گمان را با علم اشتباه نگیریم.
او خاطر نشان کرد: مجلات رشد به وسیله هیئت تحریریه رشید معنا پیدا می‌کند لذا افراد تحریریه باید با ماهیت نشریه تناسب داشته باشند. در این مسیر اساتید بومی اندیش و افرادی که تولیدات داخلی دارند، باید برای مشورت در مجلات مورد بهره برداری قرار گیرند. در این مسیر ضروری است که یک بانک اطلاعاتی جامع از متخصصان، صاحب نظران، هنرمندان و... در دفتر مجلات رشد داشته باشیم تا بر مبنای آن بتوانیم برای مشورت از اندیشمندان بهره‌مند شویم چرا که نیاز این دفتر به لحاظ تنوع کار و عرصه های فعالیت، در این دفتر گسترده است البته باید توجه داشته باشیم که در این مسیر، افراد غرب گرا و اساسا کسانی که صرفاً کار ترجمه‌ای انجام می‌دهند، چندان در مسیر کار ما قرار نگیرند، بلکه کسانی که نگاه بومی گرایانه دارند، مد نظر ما هستند.
یونس باقری، عضو هیئت مصحح و بازبینی محتوای مجلات رشد در ادامه این جلسه به طرح سوال پرداخت و گفت: در سند تحول شش محور برای آموزش و پرورش مشخص شده است اما آنچه که سهم ما در سازمان و در این عرصه به شمار می‌رود، تغییر برنامه درسی است. در واقع کتاب‌های درسی ما باید بر اساس این محورها تغییر پیدا کند لذا اگر کتاب‌های درسی بر این مبنا نوشته و تألیف شود، طبیعتاً مجله ما نیز بر مبنای آن تغییر پیدا خواهد کرد. حال سؤال این است که آیا اقدامی در این مسیر انجام می شود یا ما باید به شکل یک برش اقدام داشته باشیم؟
دکتر ملکی نیز در پاسخ به این سوال گفت: تدوین، 11 سند راهنمای برنامه درسی که تولید شده است، به همراه برنامه پیش دبستانی، تلاش داریم که مبتنی بر اسناد تحولی و برنامه درسی ملی حرکت کنیم که تولید راهنماهای درسی بر پایه اسناد تحولی در قدم اول انجام شده است و در قدم دوم تولید بسته های تربیت و یادگیری بر پایه این راهنماها، قدم سوم اجرای آزمایشی و قدم چهارم اجرای سراسری است.
مجلات رشد باید از حاشیه حذر کنند
حبیب یوسف‌زاده، نیز در ادامه این جلسه، به طرح سوالی پرداخت و بیان کرد: مجلات رشد از نظر جایگاهی دارای یکی منظومه معرفتی و تربیتی است اما به نظر می‌رسد که در این بخش دارای خلاءهایی نیز هستیم لذا شاید لازم باشد که در بدو امر، جایگاه مناسب‌تری برای این مجلات تعریف کنیم. شاید در این مسیر بتوانیم در برنامه‌های پرورشی مدارس نقش بیشتری داشته باشیم و از طریق وزارتخانه بتوانیم ساختار سازمانی بهتری نیز برای این بخش تعریف کنیم.
دکتر ملکی نیز در پاسخ به این مسئله مطرح شده، گفت: در جلسه‌ای که داشتیم، پیشنهاداتی برای حضور مجلات رشد در شبکه شاد به عنوان یکی از اقلام محتواهای آموزشی مطرح شده است و ما نیز قطعاً این مسئله را پیگیری خواهیم کرد. ضمن اینکه من اطمینان می‌دهم که در بسته‌های تربیت و یادگیری، مجلات رشد، جایگاه کاملا مشخص و بالایی خواهند داشت البته این نیازمند حرکت به سمت جایگاه بهتر و قویتر این مجلات نیز هست. نکته دیگر این است که خود مجلات نشان دهد که قابل است زیرا در این صورت، نیازی به تبلیغات نیز وجود ندارد البته من مجلات رشد را رو به پیشرفت می‌دانم و معتقدم که ما در مسیر بهبود قرار داریم. بدیهی است که ما باید تلاش کنیم که مجلات در حاشیه قرار نگیرند و به اصل متن بیایند.
دکتر عظیم محبی، سردبیر مجله رشد معلم نیز گفت: مجلات رشد، باید از راهنمای دوره‌ها نیز استفاده کند زیرا بحث دوره به ماهیت آن بازمی‌گردد، یک موضوع بسیار مهم است. در دوره ابتدایی باید زمینه هویت ایجاد شود و در دوره متوسطه اول شکل پیدا کند اما در متوسطه دوم به سمت تثبیت این هویت حرکت می کند و این یک نکته کلیدی است که اگر متناسب با هر دوره مجلات حرکت نکند، به سمت مقصود نخواهیم رسید. در این مسیر همانطور که برنامه های درسی را به سمت فطرت گرایی پیش می بریم باید مجلات با ماهیت دوره بیشتر ارتباط برقرار کنند.
حسین نامی، سردبیر مجله برهان ریاضی دوره متوسطه اول نیز در ادامه این جلسه ضمن تشکر از نکات مطرح شده، گفت: بسته‌ای در سازمان به نام استاندارد بسته‌های تربیت و یادگیری تولید شده است که بسیار مفید به شمار می‌رود. زمانی که این بسته را مطالعه کردم، متوجه شدم که برای بخش‌‌های مختلف استانداردها توسط متخصصان مشخص شده است. این بسته بسیار می‌تواند به جهت گیری مجلات ما در مسیر اهداف سازمان کمک کند و جای تشکر دارد زیرا تجربیات افراد متخصص و صاحب نظر از جهات مختلف در آن مشخص است.
افسانه موسوی گرمارودی، سردبیر رشد نوآموز بر لزوم توجه به اصول اولیه و پایه تشیع تأکید کرد و گفت: به نظر می‌رسد که ما به اندازه کافی درباره ابعاد مختلف و اصول اولیه تشیع نپرداخته‌ایم. به عنوان مثال ما موارد بسیار اندکی درباره کتاب نهج البلاغه داریم و ابعاد مختلف این بخش‌ها مشخص نشده است. به نظر می‌رسد که ضروری است که درباره این مسائل در مجلات رشد بیشتر بپردازیم.
محمد ابراهیم محمدی، مدیر کل دفتر انتشارات و فناوری آموزشی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی نیز در این بخش از جلسه گفت: تلاش ما این خواهد بود که به نکات مطرح شده بیشتر توجه کنیم در این مسیر راهبرد نیز در دست اجراست و طرح استاندارد سازی مجلات نیز در حال پیگیری و انجام است. در بخش دیگری از اقدامات نیز سعی کردیم که بخش چند رسانه‌ای را تقویت کنیم و این بخش را قدرت ببخشیم البته نیازمند تخصیص امکانات بیشتر برای رشد این حوزه هستیم.
دکتر ملکی نیز در بخش پایانی جلسه و جمع بندی مباحث مطرح شده، گفت: مجلات رشد، باید به سمت رشد حرکت کنند زیرا یک مجله رشد یافته می‌تواند امکان رشد دادن مخاطب را به دست آورد. در این مسیر باید به جنبه هنری و زیبایی شناختی مجلات توجه ویژه داشته باشیم زیرا این عرصه تاثیر بسزایی در جذب مخاطب دارد.
او افزود: امروزه به دلیل فضای مجازی، احساسات و هیجانات در حال تحریک است لذا ما باید از ابزارهای مناسب استفاده کنیم تا بتوانیم ابعاد مغفول مانده انسانی را مورد نظر قرار دهیم. بعد ترویجی مجلات نیز نکته دیگری است که باید بر آن تمرکز شود لذا باید برای تبلیغ مجلات برنامه ارائه دهیم. بعد مخاطب‌شناسی مجلات نیز دارای اهمیت ویژه‌ای است، زیرا ما باید مخاطبان خود را به درستی بشناسیم و از نیازهای روز آنان به درستی بهره‌مند شویم و نیازمند مخاطب‌شناسی قویتر هستیم. مجلات رشد مانند یک منشور اضلاع مختلفی دارند که باید به همه آن‌ها توجه کنیم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تأکید کرد: مجلات رشد باید ارزیابی شوند و این مسئله باید در مرکز توجه شود زیرا این به بازاندیشی محتوا بسیار کمک می‌کند.