منبع: «رشد آموزش معارف اسلامی»
«نمادهای قرآنی در مثنوی» عنوان مقاله‌ای است که در این شماره‌ی فصل‌نامه‌ی رشد آموزش معارف اسلامی چاپ شده است.
در چکیده‌ی این مقاله که به کوشش دکتر محمدرضا سنگری،
دکترای زبان و ادبیات فارسی و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی دزفول و خانم
لیلا حاجی، دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی این دانشگاه تهیه شده، آمده است: «مولوی، شاعر و عارف نامدار، در اشعارش از آیات قرآن بهره‌های فراوان برده است. یکی از انواع استفاده‌های مولوی، بهره‌گیری از واژه‌ها و ترکیبات قرآنی به عنوان
«نماد» است. در پژوهش حاضر نگارنده کوشیده است که بهره‌گیری مولوی از واژه‌ها و ترکیبات قرآنی، هم‌چون اَرِنی، مازاغَ، خمسین الف، لا اُحبُّ الافلین و اَلَست را که در مثنوی با مفهومی فراتر از معنای واقعی خود به کار گرفته شده‌اند، مورد بررسی اجمالی قرار دهد. مولوی
علاوه بر کاربرد واژه‌ها و ترکیبات قرآنی، به تفسیر عرفانی زندگی پیامبران نیز پرداخته است و گاهی دیده می‌شود که از انبیا و قصص قرآنی آن‌ها در مثنوی، به گونه‌هایی نمادسازی کرده است، مثلاً از حضرت سلیمان (ع) علاوه بر مقام نبوت، به عنوان نماد عظمت مردان خدا بهره
می‌جوید. هم‌چنین حضرت یوسف(ع) را نمادی از جلوه‌های الهی، خضر(ع) را نماد پیر کامل و عارف واصل و حضرت عیسی (ع) را نماد روح می‌داند.»
نویسندگان این مقاله در انتها چنین نتیجه‌گیری کرده‌اند:
«از نظرگاه ادبیات، وظیفه‌ی نماد، وحدت بخشیدن به اجزا و عناصر پراکنده در یک جزء، به نمایندگی از کل است. آثار نمادین، بازتاب تجربیات روحانی و عاطفی زیبا و ادبی هستند. مثنوی معنوی مولانا یکی از آثار وزین ادب پارسی است که در آن نمادهای بسیاری وجود دارد؛ اگرچه طراحی
از پیش تعیین‌شده‌ای در آن مشاهده نمی‌شود، اما همین امر باعث شده است که در آن تکلف و تصنع کمتری یافت شود. نمادها در مثنوی با توجه به باور و اندیشه‌ی شاعر شکل تازه‌ای به خود گرفته‌اند، یعنی ممکن است در برخی ابیات، استعاره‌ای آن‌قدر تکرار بشود که از حد استعاره
خارج گردد و به نماد تبدیل شود. این‌جاست که قوت و قدرت خلاقیت مولوی بیشتر آشکار می‌شود.
بهره‌های مولانا از آیات قرآن در مثنوی فراوان است. یکی از زیرمجموعه‌های بهره‌گیری از آیات، استفاده از واژگان و ترکیبات قرآنی به‌عنوان نماد است. گاه نیز، وی از مفهوم نمادین نام انبیا، قصص قرآنی، شخصیت‌ها و عوامل مرتبط با انبیا در قرآن بهره جسته است. نمادسازی،
خصوصاً استفاده از نمادهای قرآنی در مثنوی از اسلوب‌های خاص اوست که باعث شده اثر عرفانی این شاعر گران‌قدر، جذاب‌تر و تأثیرگذارتر شود.»
متن کامل این مقاله را می‌توانید در فصل‌نامه‌ی رشد آموزش معارف اسلامی، شماره‌ی 80، بهار 1390 ببینید.