ماهنامه رشد معلم در شماره اخیر خود مقاله‌‌ای را به موضوع راهروهای مدارس کشور اختصاص داده است. این مقاله ضمن نقد راهروهای ناکارآمد برخی مدارس، به‌ویژگی‌های راهروهای کارآمد پرداخته است.
«در فضاهای سرپوشیده بیشتر مدرسه‌های ما، به جز سالن‌های نمازخانه، کتابخانه، اجتماعات و مانند آن‌ها، فضای مشترک جمعی مناسبی نمی‌یابیم. یعنی وقتی از در ورودی ساختمان وارد می‌شویم، چشم‌انداز کلی مناسبی از مجموعه فضاهای داخل ساختمان مدرسه نداریم. محلی که وقتی دانش‌آموزان از کلاس‌های درس خارج می‌شوند، بتوانند در آن دور هم بنشینند و با هم گفت‌وگو کنند. یا اینکه بعضی اوقات محیطی باشد برای یادگیری‌های جمعی یا انفرادی به شکل‌های گوناگون. معمولاً در بیشتر مدرسه‌های امروز ما، پس از عبور از حیاط و داخل شدن از در ورودی ساختمان، با پاگردی کوچک روبه‌رو می‌شویم که غالباً تنها برای مکث و احتمالاً نشستن جمع بسیار محدودی است و پس از آن راهروهایی معمولاً باریک و تاریک داریم. چون دو طرف آن‌ها را کلاس‌ها و دفترها احاطه کرده‌اند و نور طبیعی اجازه ورود به راهرو را ندارد.
در چنین مدرسه‌هایی، بچه‌ها به جز گوشه‌های محدودی از حیاط و بعضی از پاگردها، محلی برای با یکدیگر بودن و تجربه کردن فضاهای شاد جمعی پیدا نمی‌کنند. این موضوع عوارض گوناگونی در پی دارد. مثلاً ممکن است باعث شود خیلی اوقات دانش‌آموزان در زنگ‌های تفریح از کلاس خود خارج نشوند و با کم‌تحرکی و رخوت ناشی از آن روبه‌رو شوند. یا اینکه محدود شدن فضاهای مشترک جمعی، به محدودیت در یادگیری مهارت‌های اجتماعی و همچنین نقصان در فرصت‌های یادگیری گروهی منجر شود.»
نویسنده مقاله در ادامه آورده است:
«مدرسه‌هایی که کلاس‌ها و دفترهای آن‌ها به جای اینکه با راهروی باریک به هم پیوند داده شوند، با فضایی به‌نسبت وسیع و دلگشا مرتبط می‌شوند که به نحوی به نور طبیعی و هوای آزاد دسترسی دارد و ابعاد و تناسب آن به گونه‌ای است که نمی‌توان نام راهرو روی آن گذاشت و بیشتر به سالن شباهت دارد، می‌توانند با تمهیداتی این فضا را به قلب تپنده مدرسه خود تبدیل کنند، به خصوص مدرسه‌هایی که باید در فضاهای به‌نسبت محدود طراحی و ساخته شوند، می‌توانند از این سالن به‌عنوان سالنی چندمنظوره بهره ببرند و در آن کاربری‌های گوناگونی مانند نمازخانه، غذاخوری، اجتماعات، مخزن باز کتاب، سایت رایانه و بسیاری کارکردهای دیگر را به یکباره تعریف کنند.»
در پایان این مقاله، به ویژگی‌های راهرو یا فضای پیوند دهنده کارآمد اشاره شده است. «ویژگی‌های زیر از جمله خصوصیاتی هستند که فضایی پیوند دهنده مانند راهرو را به کارآمدی نزدیک می‌کنند:
• برخورداری از نور و روشنایی مناسب و با اولویت نور طبیعی
• بهره‌مندی از تهویه مناسب، به خصوص تهویه طبیعی
• وجود عمق دید زیاد و چشم‌اندازهای وسیع
• جذابیت‌های دلپذیر محیطی، با انتخاب رنگ و بافت مناسب در فضاها
• وجود فضاهایی با وسعت مناسب و همچنین جذاب برای مکث، استقرار و توقف
• برخورداری از فضاهای مناسب برای یادگیری
• بهره‌مندی از موقعیت‌هایی برای تحرک و نشاط
• امکان شکل‌گیری فضاهای جمعی کوچک و بزرگ
شناخت این ویژگی‌ها می‌تواند محیط راهروها و سایر فضاهای پیوند دهنده را به کمک خلاقیت معلمان و اراده و همت مدیران مدرسه‌ها کاملاً متحول و کارآمد کند. برخی از این تغییرات مستلزم هزینه‌های به‌نسبت سنگین هستند. اما برخی از ایده‌های خلاقانه می‌توانند با هزینه‌هایی به‌نسبت محدود، تغییرات گسترده‌ای در پی داشته باشند. در شماره بعدی به برخی از را‌هکارها در سطوح گوناگون عملیاتی اشاره خواهم کرد.»
نویسنده: محمد تابش، طراح و پژوهشگر در حوزه معماری محیط‌های یادگیری
برای دریافت متن کامل مقاله اینجا کلیک کنید.