منبع: «رشد آموزش جغرافیا»
«بررسی علل و منشاء ایجاد گرد و غبار در استان خوزستان»، عنوان مقاله‌ای است که در این شماره‌ی فصل‌نامه‌ی رشد آموزش جغرافیا چاپ شده است.
در این مقاله که به کوشش خانم ملیحه پورعلی، دانشجوی کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی و آقای
عبدالحکیم تقی‌زاده، کارشناس ارشد ژئومورفولوژی تهیه شده، آمده است: «دخالت نادرست انسان در طبیعت، به‌خصوص در سده‌های اخیر، باعث شده است که محققان علوم طبیعی، خبر از باز شدن مبحث جدیدی فراروی بشر در حال توسعه به نام «تغییرات اقلیمی» بدهند. دخالت
گسترده‌ی انسان در محیط‌زیست گیاهی و جانوری دارای اثرات پنهان بسیاری است که امروزه به تدریج در حال نمایان شدن هستند. از طرف دیگر، استفاده‌ی روزافزون از سوخت‌های فسیلی باعث تشدید نوسانات اقلیمی شده است، به گونه‌ای که به نحو بارزی، دوره‌های خشک‌سالی و ترسالی
افزایش یافته‌اند.
در کشور ما چند سالی است که پدیده‌ی گرد و غبار در مناطق وسیعی، به‌خصوص مناطق واقع در جنوب غرب، باعث ایجاد نگرانی‌هایی شده است. استان خوزستان به دلیل شرایط خاص ژئومورفولوژی و اقلیمی و هم‌چنین همجواری با کشور عراق که یکی از کانون‌های اصلی ایجاد گرد و غبار در کشور
است، در معرض بیشترین میزان گرد و غبار قرار دارد؛ به گونه‌ای که در تیرماه سال 1387 این استان 26 روز گرد و غبار شدید را تجربه کرده و در چند روز آن، میزان گرد و غبار به 36 برابر حد استاندارد نیز رسیده است.»
نویسندگان در این مقاله ضمن طرح مسئله، به تبیین هدف و روش تحقیق، اهمیت و ارزش این پژوهش، موقعیت منطقه‌ی مطالعاتی، زمین‌شناسی و ژئومورفولوژی منطقه، آب و هوا و اقلیم منطقه، خاک و پوشش گیاهی، مهم‌ترین کانون‌های گرد و غبار و نواحی مستعد و مهم‌ترین عوامل ایجاد گرد
و غبار و فرسایش بادی پرداخته‌اند و در بخش نتیجه‌گیری و ارائه‌ی راهکار آورده‌اند:
«اگرچه استان خوزستان از نظر کلی به علت سرازیر شدن رودخانه‌های متعدد رشته‌کوه‌های زاگرس، استان پرآبی محسوب می‌شود، ولی حدود 60 درصد استان را نواحی پست و بیابانی تشکیل می‌دهند که کاملاً مستعد فرسایش بادی هستند. به عبارت دیگر، به جز برخی از مناطق کوهستانی شمالی
و شرقی، در سایر مناطق خطر فرسایش بادی و ایجاد کانونی برای پدیده‌ی گرد و غبار کاملاً مشهود است. به علاوه همان‌گونه که ذکر شد، بخش اصلی گرد و غبارهای موجود در منطقه منشأ خارجی دارد و از صحاری عراق و عربستان و سوریه وارد کشور می‌شود، ولی اگر نقش تقویت‌کنندگی
کانون‌های گرد و غبار محلی نبود، هیچ‌گاه جریانات گرد و غبار خارجی تا این حد شرایط بحرانی ایجاد نمی‌کردند، [درویش‌زاده، 1385: 52]. بنابراین باید ضمن تقویت مناسبات منطقه‌ای برای تسریع در امر بیابان‌زدایی و مهار فرسایش بادی، به مهار بیش از پیش کانون‌های گرد و
غبار داخلی نیز همت گماشت و بحث بیابان‌زدایی را به صورت کاملاً جدی و علمی دنبال کرد.»
چند راهکار مناسب برای مهار پدیده گرد و غبار در منطقه عبارت‌اند از:
1. استفاده از کنوانسیون‌های زیست محیطی بین‌المللی و ایجاد هم‌گرایی منطقه‌ای برای بیابان‌زدایی.
2. تسریع در برنامه‌های بیابان‌زدایی و مهار فرسایش بادی در منطقه‌ی مطالعاتی.
3. جلوگیری از دخل و تصرف در حریم رودخانه‌ها.
4. جلوگیری از برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی به‌خصوص در مناطق بحرانی.
5. آموزش کشاورزان برای استفاده از شیوه‌های اصولی آبیاری مانند سیستم آبیاری تحت فشار و دادن تسهیلات به آن‌ها.
6. جلوگیری از ورود سیلاب‌های فصلی به منطقه با انحراف مسیر آن‌ها به پشت سدها.»
متن کامل این مقاله را می‌توانید در فصل‌نامه‌ی رشد آموزش جغرافیا، شماره‌ی 94، بهار 1390 ببینید.