فصلنامه رشد آموزش جغرافیا در میزگردی با حضور مؤلفان کتاب درس جغرافیا به معرفی و نقد کتاب جدیدالتألیف جغرافیای ایران، پایه دهم دوره دوم متوسطه برای کلیه رشته‌ها پرداخته است. گزارش این میزگرد در جدیدترین شماره این فصلنامه منتشر شده است.
شرکت‌کنندگان در این میزگرد عبارت‌اند از:
ـ دکتر مریم نادری، کارشناس و
کارشناس ارشد جغرافیای انسانی، دکترای تعلیم‌وتربیت، مدرس دانشگاه و مؤلف کتاب؛
ـ نازیا ملک‌محمودی، کارشناس و
کارشناس ارشد جغرافیای انسانی و اقتصادی، دانشجوی دکترای جغرافیای سیاسی، کارشناس
مسئول گروه جغرافیا و مؤلف کتاب؛
ـ دکتر مهدی چوبینه، کارشناس جغرافیای
عمومی، کارشناس ارشد جغرافیای طبیعی مورفولوژی،
دکترای مورفولوژی، مؤلف و مجری طرح اعتبارسنجی.
دکتر نادری یکی از مؤلفان
درباره ضرورت تغییر کتاب جغرافیا چنین می‌گوید: «فکر می‌کنم سیاست‌های دفتر تألیف باعث تغییراتی در کتب درسی شده
است. پیشنهاد تألیف جدید بیشتر براساس خارج شدن کتاب از حالت محفوظاتی، شناختی و
دانشی بود. یعنی مباحث بیشتر تعاملی باشند، دانش‌آموزان را به تفکر وا دارند و مهارت تفکر، استدلال و تجزیه و
تحلیل را در بچه‌ها افزایش دهند....
عقیده بر این بوده که امروز
محفوظات و دانش در اختیار دانشآموز است و بنابراین، تجزیه و تحلیل و استدلال
خیلی مهم است. کتاب باید بچه‌ها را بیشتر به کار و جست‌وجو پیرامون محیطشان در بحث جغرافیا جلب کند، حجم کتاب زیاد
نباشد و بیشتر دانش‌آموزان در کلاس کار انجام دهند. در زمان تألیف،
اطلاع دادند که ساعت تدریس کتاب نیز کمتر شده است. بنابراین محفوظاتی نبودن، دانشی
محض نبودن، کم شدن حجم کتاب و ساعت تدریس و نیاز دانشآموز به تعامل و تفکر را می‌توان از دلایل تغییر یا تألیف جدید دانست.»
خانم ملک محمودی نیز
دویژگی‌های تألیف جدید را چنین برشمرده است: «در تألیف جدید موقعیت نسبی و ریاضی ایران به تفصیل آمده است. این اطلاعات در تألیف
قدیم در یک صفحه آمده بود، اما در کتاب جدیدالتألیف یک درس به آن اختصاص داده شده
که نشان‌دهنده موقعیت نسبی و ریاضی ایران است. در بحث
تقسیمات کشوری نیز با توجه به اهمیت این درس، مباحثی که در یک صفحه ارائه شده بود،
در کتاب جدید به شش صفحه افزایش یافته است، چون
به لحاظ اطلاع یافتن دانش‌آموزان اهمیت ویژه‌ای دارد.»
دکتر مهدی چوبینه در بخش
دیگری از میزگرد تأکید می‌کند: «من به‌عنوان یکی از مؤلفان،
نه در این کتاب بلکه در تمام کتاب‌های جدیدالتألیف، گسیختگی می‌بینم. این امر باعث
شده است تا چیزی که قرار است اتفاق بیفتد، کمتر برآورده شود.
ببینید وقتی دانشآموز در اختیار ما قرار می‌گیرد باید مجموعه‌ای از فعالیت‌ها درباره او اتفاق بیفتد و انتظار داریم هنگامی‌که از سیستم آموزشی خارج می‌شود به یک حدی برسد و ذهن او برای درک موضوعات توانایی لازم
را پیدا کند. این اتفاق در پایه دهم به وقوع نپیوسته نه در جغرافیا، بلکه در هیچ یک از کتاب‌ها چنین اتفاقی نیفتاده است که اگر لازم شد،
عرض می‌کنم.
اگر ما برگردیم به کتاب
جغرافیا، باید بگویم یکی از دلایل تغییر مخاطب است. همین گسیختگی است که عرض کردم.
دانش‌آموزان حوصله خواندن متن طولانی را ندارند. اگر
یک پاراگراف به دو تا برسد، حواسشان پرت می‌شود، می‌روند دنبال چیز دیگر یا راه دیگر. ضمن این که جایگاه این
درس در بین خانواده‌ها جایگاه شایسته و بایسته‌ای نیست و والدین کمتر به اهمیت آن توجه دارند.
آفت اجرایی نیز در این درس
داریم، زمان تدریس آن قبلاً برای کلیه رشته‌ها غیر از علوم انسانی سه ساعت و برای علوم انسانی چهار ساعت بود، اما در
حال حاضر دو ساعت است. وقتی ساعت تدریس کم می‌شود، اولین نارضایتی‌ها در صف کسانی ایجاد
می‌شود که مسئولیت انتقال مفاهیم این کتاب را
برعهده دارند.»
دکتر نادری در ادامه
درباره استفاده از مبانی نظری در کتاب می‌گوید: «ببینید اصلاً در کتاب گرایشی وجود
ندارد. ما گذاشتیم دانشآموز خودش فکر کند، چون داده‌هایی دارد و حالا فکر می‌کند انسان در آن‌ها چه میزان مؤثر
بوده. دانشآموز خودش پاسخ می‌دهد. ما همه را لینک کرده‌ایم و به او گفته‌ایم که استان شما این
امکانات را دارد. اگر از من بپرسند برتری این کتاب نسبت به کتاب‌های دیگر جغرافیا چیست، می‌گویم در این کتاب هیچ چیزی شسته و رفته به دانشآموز ارائه نشده و این‌طور نیست که به او بگوییم. این دیدگاه می‌گوید بلکه خواهیم گفت دیدگاه هست چیست. او باید بگوید دیدگاه
خودم در نتیجه تغییر داده‌ها فلان چیز است.
من معتقدم یک دانشآموز ممکن است معتقد باشد که «محیط، ما را توسعه‌یافته می‌کند»، ولی دانشآموز دیگر که تعاملاتی با استان و با کتاب داشته، بگوید
«انسان برتر است».
ما بستر را فراهم کردیم که
دانشآموز برای خودش یک دیدگاه و مکتب را فراهم کند.»
• لینک گزارش