قزلباشان از نظر فکر جزو صوفیان شیعه به‌شمار می آیند و از همان ابتدای شکل گیری در زمان شیخ صفی به‌عنوان مبلغان تشیع اثنی عشری مشهور شدند. فصلنامه «رشد آموزش تاریخ» در مقاله ای به زندگی سیاسی این گروه پرداخته است
در ابتدای مقاله می‌خوانیم: «تهاجم مغول‌ها به ایران، در قوت یافتن پایگاه‌های معنوی و رشد تصوف نقش داشت، تا جایی که سبب شد صوفیان شیعی تحت‌تأثیر شرایط زمانی دچار دگرگونی‌های فکری شوند و با گرایش به اندیشه‌های غالیانه در صدد کسب قدرت سیاسی برآیند. طریقت صفوی را باید برجسته‌ترین عامل جنبش‌های صوفیانه و غالیانه در این دوران به‌شمار آورد. آن‌ها، با استفاده از رابطه مرید ـ مرادی، تعامل با قدرت‌های حاکمه، واگذاری املاک وسیع از جانب دولتمردان به خانقاه‌ها و کمک‌های آن‌ها، دریافت هدایا و وجوه نقدی از مریدان و نیز پیوند با عناصر ایرانی توانستند خود را با کمک نیروی نظامی متشکل از ایلات (قزلباش) در صحنه سیاسی مطرح سازند.»
در ادامه آمده است: «شاه‌اسماعیل پس از قدرت یافتن و تصرف سرزمین‌های پهناور، سرداران قزلباش را به حکومت ولایات گماشت، اما از همان زمان مبارزه‌ای در خفا و آشکار میان علمای شیعه و امرای ترکمان قزلباش صورت گرفت. علاوه بر این تجاوز به حریم و منافع یکدیگر و نیز رقابت در تقرب به دستگاه سلطنت، سبب برخورد میان ایلات قزلباش گردید. این وضعیت تا زمان شاه‌عباس ادامه داشت تا اینکه وی قلع و قمع قزلباش را برای تداوم سلطنت خود لازم دید، هرچند پاره‌ای از مورخان تضعیف قزلباشان را، از علل سقوط آن سلسله می‌دانند.»
نویسنده در ادامه به زندگی سیاسی قزلباشان در دوره‌های مختلف حکومت صفوی اشاره کرده است.
نویسنده: ثریا اباذرپور، دبیر تاریخ
کلیدواژه ها: قزلباش، خانقاه، صوفیان، شیخ صفی الدین
_ بایگانی رشد آموزش تاریخ