چگونه شیشه، چهره جهان را تغییر داد؟

در ابتدای این مقاله می‌خوانیم: «در درونی‌ترین لایه‌های حیات بشر می‌توان خاستگاهی ویژه برای شیشه و کاربردهای آن یافت. درواقع، انسان اولیه پیش از آنکه یاد بگیرد چگونه شیشه بسازد با منبع آن سروکار داشت و در ساخت چاقو، نوک نیزه، جواهر و پول از این منبع استفاده می‌کرد. قدیمی‌ترین ردپای شیشه را می‌توان در موادی مربوط به دوران فنیقی‌ها در ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد یافت. این نمونه‌ها که از سوریه امروزی به دست آمده است به شکل لعاب روی مهره‌های سنگی به‌کار رفته‌اند. از چند و چون اقدام‌های بشر در زمینه شیشه‌گری اطلاعاتی در دست نیست ولی کشف مهره‌های شیشه‌ای کوچک بجا مانده در مصر و بین‌النهرین گواهی می‌دهد سابقه فناوری ساخت شیشه نباید قدیمی‌تر از هزاره سوم پیش از میلاد باشد. نکته دیگر رنگی بودن شیشه‌ها از آغاز ساخته شدن قدیمی‌ترین انواع آن است که تا قرن پانزدهم میلادی این ویژگی برقرار بوده است و نشان می‌دهد تا چه اندازه پیشرفت در حوزه شیشه‌گری به کندی انجام گرفته و نیازمند زمینه‌سازی‌هایی در زمینه شناخت ترکیب شیمیایی شیشه، مهارت یافتن در روش‌های تولید، آشنایی با مواد افزودنی و نقش آن‌ها بوده است. از جمله محدودیت‌های مهم و اثرگذار در این زمینه می‌توان به کوچک بودن کوره‌های ذوب و دشوار بودن تأمین گرمای مورد نیاز برای ذوب اشاره کرد.»

براساس این مقاله، ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد ارتباطی میان فلزکاری و شیشه‌گری ایجاد شد: «درواقع، موادی همچون آهک و سودا ـ که در استخراج و خالص‌سازی فلزها نقشی اثرگذار از خود به نمایش گذاشته بودند ـ به‌عنوان کمک‌ذوب در عرصه شیشه‌گری نیز خوش درخشیدند. باری با همه آهستگی در پیشرفت شیشه‌گری، این صنعت در دوران امپراتوری روم به اوج خود رسید چنان‌که از این دوره به عصر طلایی شیشه یاد می‌شود. در همین دوران، با معرفی روش دمیدن در شیشه از سوی صنعتگران سوریه، انقلابی بزرگ روی داد و تولید شیشه را در شکلی ساده‌تر، با سرعت بیشتر و هزینه کمتر امکان‌پذیر کرد. این رویداد در یک قرن پیش از میلاد باعث تولید وسایل تزئینی شیشه‌ای در نواحی تحت حکمرانی امپراتوری روم شد و در نتیجه، مصر، سوریه و ایتالیای کنونی به‌عنوان مراکز ساخت شیشه شهرت یافتند. سرانجام در سایه پیشرفت‌هایی در علم و فناوری، در نخستین قرن میلادی، تولید شیشه بی‌رنگ ممکن شد و از آن پس با افزودن مواد رنگی به شیشه‌های شفاف و بی‌رنگ، انواع رنگی شیشه ساخته می‌شد.»

نویسنده: مهدیه سالارکیا
کلیدواژه‌ها: شیشه، تاریخ شیمی، زباله، سیلیسیم اکسید، شیشه‌گری