برنامه‌ریزی بر پایه شواهد، عنوان مقاله‌ای است که در شماره بهار فصل‌نامه «رشد آموزش فیزیک» منتشر شده است. در این نوشتار کوشش شده تا درباره هدف، بهره‌گیران، مفهوم و رویکرد برنامه‌ریزی بر پایه شواهد، ایجاد برنامه، اجرا، پایش و ارزیابی آن روشنگری شود
در ابتدای مقاله می‌خوانیم: «مدیریت بر پایه نتایج» و «برنامه‌ریزی بر پایه شواهد» نکته‌های مشترک فراوانی دارند. در هر دو رویکرد بر بهره‌گیری از شواهد و پایش و ارزیابی پیوسته تأکید شده است. هدف آن است تا مدیران را برای تصمیم‌گیری آگاهانه، بازبینی‌های دوباره و اقدام‌های اصلاحی آماده و مجهز کنند. هر دو مفهوم در رشته‌های گوناگون به وجود آمده‌اند و جدا از یکدیگر رشد کرده‌اند.
خاستگاه «مدیریت بر پایه نتایج» نهضت عمومی نوین مدیریت و خاستگاه «برنامه‌ریزی بر پایه شواهد» رشته پزشکی بوده است. «مدیریت بر پایه نتایج» مجموعه جامعی است که اصول مدیریت با بهره‌گیری از اطلاعات و شواهد نتایج واقعی برای تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد ایجاد، تهیه و تدوین منابع اجرایی، انجام برنامه‌ها و اجرای فرایند‌ها و کار‌ها و سرانجام پاسخگویی و گزارش‌دهی را دربردارد. «برنامه‌ریزی بر پایه شواهد» مفهومی بسته‌تر است که بهره‌گیری روشن و گویا از بهترین شواهد موجود را پایه تصمیم‌گیری در مدیریت برنامه می‌داند. پایش و ارزیابی یکی از روش‌های تولید و ایجاد شواهد است و با هر دو مفهوم یاد شده رابطه‌ای تنگاتنگ دارد.»
در ادامه مقاله آمده است: «برنامه‌ریزی بر پایه شواهد نیازمند آن است که شواهد با توجه به شیوه تولید و مدیریت آن‌ها در نظر گرفته شوند. «برنامه‌ریزی بر پایه شواهد»، کوششی نظام‌مند برای فراهم ساختن و بهره‌گیری از بهترین شواهد تجربی در تصمیم‌گیری برای برنامه‌ریزی، اجرا، پایش و ارزیابی و گزارش‌دهی تحقق اهداف است.
اگرچه کیفیت انواع گوناگون شواهد باید در ارتباط با شیوه تولید و استفاده واقعی آن‌ها در طول برنامه‌ها معلوم شود ولی به‌طور کلی شواهد به این سه گونه طبقه‌بندی شده‌اند:
اول: شواهد مستقیم از وضعیت جمعیت و شرایط فردی آن. گردآوری و بهره‌گیری از اطلاعات «آماری» سبب می‌شود تا از جمعیت هدف و افراد متأثر از برنامه، تصویری روشن و دقیق ترسیم شود و بازشناخت درست وضعیتی که برنامه با آن سروکار دارد، امکان‌پذیر گردد.
دوم: دانسته‌هایی مربوط به باور‌ها، ارزش‌ها، اصول و اولویت‌هایی که بر زندگی جمعیت هدف اثرگذار است. در برنامه‌ریزی‌ها باید تنوع فرهنگی و اولویت‌های اجتماعی را منظور کرد.
سوم: شواهد مربوط به منافع، آسیب‌ها و دیگر عملکردهای اثرگذار همراه با برنامه‌ای که سازمان قصد اجرای آن را دارد.
نویسنده مقاله در ادامه به موضوعاتی مانند ارزیابی و اهمیت آن در ایجاد و تولید شواهد، شناخت چارچوبی برای نتایج بر پایه شواهد و طرح‌ریزی و ایجاد برنامه‌های بر پایه شواهد پرداخته است.
نویسنده: سیدحجت‌الحق حسینی از دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی
کلیدواژه‌ها: مدیریت بر پایه نتایج، برنامه‌ریزی بر پایه شواهد، نظریه تغییر، سامانه‌های ارزیابی و پایش، شناخت شاخص و معیار، برنامه/ راهکار اجرایی، مستندسازی، گزارش‌دهی، برنامه‌ریزی آموزشی