گوهر کار در فرهنگ قرآن و سنت معصومین(ع)

محمدرضا دهدست، مدرس دانشگاه فرهنگیان شهرری نویسنده این مقاله است. در ابتدای مقاله می‌خوانیم: «کار و فعالیت مفید و هدفمند به زندگی معنا می‌بخشد. وقتی سخن از کار می‌گوییم، منظورمان فقط کار جسمی نیست اگر چه این نوع کارها با شرافت و مفیدند، ولی فعالیت فکری و مدیریت و هدایت جامعه نیز کار محسوب می‌شود. از طرف دیگر، سخن از کار لزوماً سخن از داشتن شغل یا مغازه نیست، انسان باید در زندگی فن و هنری داشته باشد که هم معاش زندگی او تامین شود و هم مردم و جامعه از او بهره‌مند شوند. از دیدگاه اسلام، این کار باید مفید، هدفمند، استاندارد و با کیفیت باشد و انسان به آن عشق بورزد، آن را دوست بدارد و به طور صحیح انجامش دهد.»
«وجدان کاری در فرهنگ قرآن» عنوان بخشی از این مقاله است. در این بخش می‌خوانیم: «کار، تلاش و زحمت از فضایل بزرگ اعتقادی مکتب اسلام است. خواه این کار جسمی و خواه فکری باشد. مهم آن است که برای انسان‌ها و جامعه بشری هدفمند و مفید باشد. قرآن می‌فرماید: «و ان لیس للانسان الا ما سعی و ان سعیه سوف یری» (نجم / 40 و 39): برای آدمی جز حاصل کوشش او پاداشی نیست و نتیجه هر کس به زودی مشاهده می‌شود.
و نیز فرموده است: «و لقد مکنا کم فی الارض و جعلنا لکم فیها معایش قلیلا ما تشکرون» (اعراف/10) و شما را در زمین جای دادیم و در آن برای شما وسایل و ابزار زندگی قرار دادیم ولی بسیار اندک و کم سپاس‌گزاری می‌کنید.
از این دو کریمه چند نکته لطیف فهمیده می‌شود:
1.    انسان تا زنده است باید تلاش کند و از پای نایستد.
2.    هر کس نتیجه کار خود را خواهد دید، خوب باشد خوب می‌بیند و بد باشد بر می‌بیند.
3.    نشستن و دست روی دست گذاشتن، با مبانی اعتقادی ما سازگار نیست. باید برخاست و تلاش کرد.
4.    خدا زمین را در اختیار ما قرار داده است تا در آن به تلاش بپردازیم. زمین فقط برای عیاشی و خوش‌گذرانی نیست.
5.    خدا ابزار کار و وسیله تلاش را نیز به ما عنایت فرموده و بهانه‌ای برای کسی باقی نمانده است.»

نویسنده مقاله در ادامه به عوامل تقویت گوهر کار در جامعه پرداخته است. در این بخش می‌خوانیم: «در اولین گام برای تقویت گوهر کار در جامعه باید موثرترین گروه‌های الگویی شناسایی و نسبت به تلقین عملی وجدان کاری در جامعه عمل کنند؛ گروه‌هایی مثل سیاستمداران و کارگزاران اجتماعی، مشاهیر علمی، هنری، ورزشی و... باید نشان دهند که کار برای آن‌ها لذت بخش است و در مقابل آن خستگی ناپذیرند. مرحوم علامه طهرانی ره، در احوالات علامه طباطبایی ره می‌نویسد: وی برای به انجام رساندن بعضی تالیفات و تحقیقاتش در گرمای 51 درجه نجف، در اتاقی بدون کولر و پنکه گاهی از صبح تا غروب، 16 ساعت می‌نوشت و می‌خواند و تفکر و تحقیق می‌کرد! بر اساس فرمایش امام صادق(ع) که فرمود «کونوا دعاة الناس بغیرالسنتکم» هدایتگران جامعه باشید، با عمل و بدون افراط در زبان بازی. اگر همه الگوهای جامعه در مقام عمل سخت کوشی و همت والا را به مردم نشان می‌دادند، تأثیرات آن بیش از این بود که امروز می‌بینیم!»

متن کامل این مقاله در فصلنامه رشد آموزش قرآن و معارف اسلامی، شماره 98، پاییز 1394 منتشر شده است.

کلیدواژه: کار و تلاش، وجدان، ناظر درونی، ناظر بیرونی، همت