در «رشد آموزش زبان و ادب فارسی»
داستان خیر و شر در کتاب ادبیات فارسی سال اول دبیرستان آمده است. فصلنامه رشد آموزش زبان و ادب فارسی در جدیدترین شماره خود، تحلیلی از این داستان ارائه کرده است.
دکتر رامین محرمی، استادیار گروه زبان و ادب فارسی دانشگاه محقق اردبیلی نویسنده این مقاله است.
در مقدمه این مقاله میخوانیم: «داستان خیر و شر در کتاب هفت پیکر نظامی آمده است. هفتپیکر همانند داستانهای هندی، از اسلوب روایت در روایت تبعیت میکند. با آنکه این اثر از چندین داستان جداگانه تشکیل شده است ولی حوادث عصر پادشاهی بهرام گور و آغاز و پایان کار پادشاهی
او، هسته و موضوع اصلی این داستان را تشکیل میدهد و به آن شکل و اسلوب واحد میبخشد.»
در ادامه مقاله آمده است: «راوی داستان دختر پادشاه چین است. از نظر زاویه دید، داستان را دانای کل تعریف میکند که بر کل اعمال قهرمان و ضد قهرمان و شخصیتهای فرعی داستان احاطه دارد و حتی از نیات و اندیشههای آنان نیز آگاه است. شخصیتهای اصلی داستان خیر و شر هستند.
خیر قهرمان و شر ضد قهرمان است. اسامی شخصیتهای اصلی داستان از همان ابتدا، نوع شخصیت، اعمال و رفتار آنان را نشان میدهد.»
نویسنده مقاله در ادامه آورده است: «در داستان خیر و شر ویژگیهای قصههای کهن به چشم میخورد که از میان آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
الف: قصهها، قهرمان و ضد قهرمان دارند.
ب. قصهها مطلقگرا هستند.
ج: در قصهها بر حوادث تأکید میشود.
د: قصهها ابعاد اساطیری دارند.
«ابعاد اسطورهای قصه خیر و شر» عنوان بخش دیگری از این مقاله است. در این بخش میخوانیم: «در داستان خیر و شر هم به دوره آمیختگی شر با خیر و هم به دوره پیروزی موقت شر بر خیر و هم به دوره پیروزی نهایی خیر بر شر اشاره شده است. در حقیقت در این داستان هم سه هزاره
سوم (غلبه موقتی شر بر خیر) و هم سه هزاره چهارم (غلبه نهایی خیر بر شر) به تصویر کشیده شده است.
در این داستان درختی که برگهای شفابخش دارد نمادی از درخت زندگی است. نظامی با زدن رنگ سرخ مایل به قهوهای چوب طبی صندل به افسانه خود، چوبی که از چین میآمد و به عنوان درمان سردرد در داروشناسی ایران و هند بسیار رایج بود، میخواست رمزپردازی درخت زندگی را بررسی
کند. درخت زندگی با سرنوشت انسانها گره خورده و در اساطیر ایرانی منشاء انسان شمرده شده است. چنانکه از تن کیومرث گیاه ریواس میروید و از همان گیاه مشی و مشیانه پدید میآیند.»
ادامه این مقاله در فصلنامه رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شماره 114، تابستان 1394 منتشر شده است.