در «رشد آموزش زمینشناسی»
هوازدگی فرایندی است که در آن کانیها و سنگهایی که در دماها و فشارهای مختلف تشکیل شدهاند، در شرایط سطحی زمین به تعادل شیمیایی میرسند.
سیدمهدی خاتمیشال، سرگروه علوم تجربی منطقه شاهرود خلخال در مقالهای در فصلنامه رشد آموزش زمینشناسی به این موضوع پرداخته است.
در تعریف هوازدگی میخوانیم: «هوازدگی عبارت است از پاسخی که مواد سطح زمین در مقابل تغییر محیط از خود بروز میدهند. برای مثال بعد از میلیونها سال بالاآمدگی و فرسایش، سنگهای موجود در سقف تودههای نفوذی از بین میروند و توده در سطح زمین رخ نمون پیدا میکند. این
تودة متبلور که در دما و فشار زیاد و احتمالاً در چند کیلومتری زیر زمین تشکیل شده بود، اکنون در سطح زمین و در معرض شرایط کاملاً متفاوت قرار دارد. در چنین وضعیتی توده سنگی به تدریج تغییر مییابد تا جایی که دوباره با شرایط جدید به حالت تعادل برسد. به چنین تغییراتی
در سنگ هوازدگی میگویند.»
در ادامه مقاله آمده است: «هوازدگی روی سنگهای منشاء بهصورت فیزیکی یا مکانیکی و شیمیایی انجام میگیرد. در هوازدگی مکانیکی عوامل شیمیایی هیچگونه دخالتی ندارند. برای مثال تغییرات درجه حرارت روز و شب در نواحی کویری باعث انقباض و انبساط میشود و همچنین در هنگام
روز بخار آب در درزها و شکافها نفوذ کند و در ساعات شب که دما کاهش مییابد یخ بزند و با افزایش حجم روبه رو شود که باعث خرد شدن سنگها میشود. اما تخریب شیمیایی بهوسیله مواد محلول در آب صورت میگیرد که باعث میشوند قسمتی از کانیهای تشکیلدهنده سنگ تجزیه شوند
و کانیهای جدید بهوجود آیند و نیز قسمتی بهصورت محلول در آب درآید. برای مثال میتوان از انحلال کربنات کلسیم در آب یا تجزیة فلدسپاتها که باعث تشکیل کانیهای رسی میشود نام برد.»
سرعت هوازدگی سنگها عنوان بخش دیگری از این مقاله است. در این بخش میخوانیم: «سرعت هوازدگی سنگها به عوامل زیادی بستگی دارد. یکی از این عوامل اندازه ذرات سنگ است. هر اندازه سنگ در طی هوازدگی فیزیکی به ذرات کوچکتری خرد شود اثر عوامل شیمیایی بر آن بیشتر خواهد
بود و در نتیجه توده سنگی سریعتر هوازده میشود. جنس کانیهای سازنده سنگها نیز عامل دیگری به حساب میآید. این عامل را میتوان از مقایسه سنگ قبرهایی که از جنسهای مختلف تراشیده شدهاند معلوم داشت.»
متن کامل این مقاله در فصلنامه رشد آموزش زمینشناسی، شماره 78، پاییز 1393 منتشر شده است.