آشنایی با زندگی سیدمحمد طباطبایی در «رشد تاریخ»
جعفر ربانی در مقاله‌ای که در فصل‌نامه رشد آموزش تاریخ منتشر شده است به زندگی سیدمحمد طباطبایی از پیشگامان نهضت مشروطه پرداخته است.
در بخشی از مقاله آمده است: «چنین برمی‌آید که سیدمحمد طباطبایی انسان‌سازی و به اصطلاح امروز کار فرهنگی را بر کار سیاسی و انقلابی ترجیح می‌داد. برای مثال او برای تشویق مردم به تحصیلات نوین مدرسه‌ای به سبک جدید تأسیس کرد و نام آن را «مدرسه اسلام» گذاشت و برادرش
را به ریاست، فرزندش سید محمدصادق را به مدیریت و ناظم‌الاسلام کرمانی را به نظارت آن منصوب کرد. به‌طور کلی دیرتر از سیدعبدا... بهبهانی وارد مبارزات سیاسی شد و وقتی هم قرار شد وارد این عرصه شود شرط مهم او این بود که افراد غرض‌های شخصی خود را در امور دخالت ندهند
و لذا هنگامی که وارد مبارزه شد صادقانه فعالیت کرد و به سخنان مخالفان وقعی ننهاد از جمله به سخن ناصرالملک قراگوزلو که در اروپا بود و نامه‌ای به سیدمحمد نوشت و او را از مشروطه‌خواهی بازداشت.»
در بخش دیگری از مقاله با عنوان «ویژگی‌های سید» می‌خوانیم: «آیت‌ا... سیدمحمد طباطبایی مجتهدی روشن‌بین و آزاده بود. آشنایی او با کسانی چون سیدجمال‌الدین اسدآبادی و شیخ هادی نجم‌آبادی به نوعی آزادگی و حریت در او ایجاد کرده بود. از این‌رو به استقرار حکومت ملی و
محو قدرت استبدادی می‌‌اندیشید. متقی و اهل ورع و پرهیز بود. به توسعه فرهنگ علاقه داشت و چنانکه دیدیم در تأسیس مدرسه به سبک جدید از پیش‌قدمان بود. به نوشته ناظم‌الاسلام کرمانی، سیدمحمد همواره طالب صحبت بزرگان و جهان‌گردان دانا بوده و به مطالعه روزنامه‌جات و
اطلاع بر احوال اروپاییان مایل. در شوال 1299 هجری به عزم سفر کعبه و زیارت مدینه مشرفه و سیاحت بلاد روسیه و آسیای صغیر و اسلامبول و ملاقات رجال بزرگ و دانایان سترگ از راه دریای خزر روانه شد.»
متن کامل این مقاله در فصل‌نامه رشد آموزش تاریخ، شماره 55، تابستان 1393
منتشر شده است.