فصاحت کلمه در «رشد زبان و ادب فارسی»
می‌گویند کلمه‌ای فصیح است که از چند عیب خالی باشد از جمله آن‌ها غرابت استعمال است. فصل‌نامه رشد آموزش زبان و ادب فارسی در این شماره خود طی مقاله‌ای به این موضوع پرداخته است.
احمدرضا صیادی، کارشناس ارشد زبان و ادب فارسی نویسنده این مقاله است.
صیادی در تعریف غرابت استعمال آورده است: «غرابت آن است که کلمه وحشی و نامأنوس باشد؛ از قبیل کلمه «تکأتکا» به معنی اجتمع که در عربی غیرمأنوس است. یا استعمال کلمات غریب و دور از ذهن و غیرمعمول و مرده. همه کتب معانی و بیان در بحث فصاحت کلمه، عیب غرابت استعمال
را مطرح کرده و اکثرشان تقریباً مثال‌هایی مشترک و یکسان آورده‌اند.»
به‌نظر می‌سد چون غرابت استعمال امری نسبی است عواملی در کاربرد آن دخیل‌اند که در این میان، سه عامل زمان، مکان و مخاطب سهم بیشتری دارند.
صیادی، نویسنده مقاله در توضیح عامل زمان به این نکته اشاره دارد: «در هر عصر واژه‌هایی هستند که در زبان معیار جامعه کاملاً شناخته شده‌اند اما در زمان دیگر یا متروک می‌شوند و کاربرد خود را از دست می‌دهند یا معنایشان تغییر می‌کند که دراین‌صورت در معنای اول غریب
و نامأنوس‌اند. مثلاً کلمه «دستور» در دوران متقدم به معنای وزیر بوده اما در دوره معاصر به معنای فرمان و حکم است و استعمال آن در معنای وزیر غرابت استعمال دارد یا مثلاً واژه «شوخ» که در قدیم به معنای «چرک» بوده اما امروز به معنای «بذله‌گو» است.
طبیعتاً این کلمه در معنای اول غریب و در معنای دوم به‌هنجار و مأنوس است یا واژه »مزخرف» که در قدیم به معنای «زراندود» بوده و امروزه تغییر معنا داده و برای مردم در معنای قدیم بسیار غریب است. واژه‌هایی هم که امروزه در شعر معاصر وجود دارند برای همه قابل‌درک نیستند.
البته در شعر معاصر بیشترین غرابت‌ها به‌خاطر ترکیبات و گروه‌های کلمات است و در ضمن نمی‌توان زمان و مکان را از هم تفکیک کرد.»
متن کامل این مقاله در فصل‌نامه رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شماره 106، تابستان 1392 منتشر شده است.