فصل‌نامه رشد آموزش زمین‌شناسی در مقاله‌ای به انگاره‌های موجود درباره علل نابودی بزرگ و ناگهانی زیستمندان دریازی و خشکی‌زی در 65 میلیون سال پیش پرداخته است. انگاره «نور داغ» درباره علت این پدیده از مهم‌ترین موضوعاتی است که
در این مقاله به آن پرداخته شده است.
محمدحسن نبوی، کارشناس ارشد زمین‌شناسی نویسنده مقاله «نابودی بزرگ زیستمندان در پایان کرتاسه» است. وی پس از ارائه انگاره‌های گوناگون درباره نابودی بزرگ زیستمندان به انگاره نو اشاره کرده و آورده است: «در سال‌های 1982- 1983، آن زمان که بحث‌های
داغ پیرامون «انگاره نو» اینجا و آنجا گرمابخش محفل زمین‌شناسان بود، سه موضوع اصلی و فرعی نیز پایه‌ریزی شد که به‌صورت پرسش‌هایی جا باز کرد. نخست آنکه برخورد شخانههای بزرگ یا دنباله‌داران به زمین‌کره با چه فراوانی یا در چه زمانه‌هایی انجام می‌شود؟ دوم آنکه
این برخوردها به چه صورت می‌تواند «نابودی بزرگ» را موجب شود؟ و پرسش سوم که فرعی است آنکه سرانجام با این همه گرایش‌های موافق و گاهی هم ناموافق «انگاره نو» چه باید کرد؟»
نویسنده مقاله، پس از ارائه پاسخ‌هایی درباره این پرسش‌ها آورده است: «افزایش دمای آب اقیانوس و کاهش شدید در تولید پلانکتون‌ها در پایان کرتاسه را به ترتیب با تعیین ایزوتوپ اکسیژن و کربن در نهشته‌های پایین‌ترین قسمت رانین مشخص کرده‌اند و نتیجه گرفتند که نابودی
پلانکتون‌های آهکی دریایی ناگهانی بوده و تنها در پنجاه سال صورت گرفته است. از سوی دیگر وجود مقدار زیادی از کربن (دوده) در نهشته‌های مرزی کرتاسه- پالئوسن، نشانه‌های یک سوختار طبیعی و وحشی را بازگو می‌کند، زیرا این همه کربن نه در شخانه بوده و نه از برخوردگاه
برخاسته است؛ چون اگر مقداری کربن در خرده سیاره وجود داشته باشد، وقتی با سرعت زیاد سی کیلومتر در ثانیه به زمین برسد، آنچنان داغ و آتشین می‌شود که تمام کربن آن از میان خواهد رفت.
در برخوردگاه نیز این همه کربن نمی‌تواند به‌وجود آید به‌ویژه آنکه کربن عنصری باشد. بنابراین پذیرفتن یک سوختار سترگ طبیعی در زمانه مرزی کرتاسه- ترسی‌یر را می‌توان عادی دانست. این دوده بسیار زیاد که غلظت آن یک کیلوگرم در یک تا شش متر مربع بوده، توانسته است انرژی
خورشید را 200 تا 1200 بار کمتر کند و در نتیجه فتوسنتز از میان برود یا بسیار کاهش یابد. گاز کشنده کربن مونواکسید که در پی سوختار طبیعی به‌وجود آمده می‌توانسته است محیط زیست زیستمندان بسیاری را دچار نارسایی و ناگواری کند و سرانجام آن‌ها را به میرایی بکشاند.
افزوده بر این، تیرگی هواکره به علت افزایش زیاد ماده کربن موجب کاهش دمای محیط زیست شده است. چنانچه شخانههای بزرگ مورد سخن به‌صورت آتشین گوی‌های بزرگ به درون دریاها افتاده باشند، مقدار زیادی از آب‌ها را بخار کرده، تغییر قابل ملاحظه‌ای در سطح آب داده و فروکش
کردن آن را باعث شده‌اند. آشفته شدن شدید آب دریا، زیستمندان دریایی را دچار تغییر و نابودی کرده و موج‌های بلند برخاسته از این رویداد توانسته‌اند، در کناره‌ها و روی زیستمندان دریابُن نیز اثر بزرگی به‌جای نهد. بدین ترتیب بارش رگباری از این شخانه‌ها توانسته است،
نابودی بزرگ زیستمندان را موجب شود.»
متن کامل این مقاله در فصل‌نامه رشد آموزش زمین‌شناسی، شماره 73، تابستان 1392
منتشر شده است.