در «رشد زبان و ادب فارسی»
«مقالات و شخصیت‌ها در مخزن‌الاسرار و مطلع‌الانوار» عنوان یکی از مقالات فصل‌نامه رشد آموزش زبان و ادب فارسی است که در آن میان مقالات، حکایات و شخصیت‌های مخزن‌الاسرار با مطلع‌الانوار مقایسه‌ای انجام گرفته است.
نویسنده این مقاله، عیوض حسینی گرده‌اَش، کارشناس ارشد زبان و ادب فارسی و مدرس دانشگاه پیام نور میاندوآب است.
در ابتدای این مقاله می‌خوانیم: «پنج گنج از جمله آثاری است که بعد از نظامی بارها مورد تقلید شاعران قرار گرفته است. یکی از این مقلدان که بنا به اقوالی از موفق‌ترین آنان نیز هست، امیرخسرو دهلوی شاعر هندوستانی است. او مطلع‌الانوار خود را به تقلید از مخزن‌الاسرار،
شیرین و خسرو را به تقلید از خسرو و شیرین، مجنون و لیلی را در مقابل لیلی و مجنون، آیینه اسکندری را در مقابل اسکندرنامه و هشت بهشت خود را به پیروی از هفت پیکر نظامی به رشته تحریر نظم کشیده است.»
عیوض حسینی، در ادامه مقاله پس از برشمردن ویژگی‌های مخزن‌الاسرار و مطلع‌الانوار چنین نتیجه‌گیری کرده است: «نظامی در مقالات خود به موضوعات مختلف از جمله پند و اندرز انسان‌ها در هر مقام و منصبی می‌پردازد. او حکایات خود را به زبانی ساده و عام فهم بیان کرده و از
قشرهای مختلف جامعه و همچنین حیوانات به‌صورت نمادین بهره برده است تا بتواند سخن خود را اثرگذارتر بیان کند.
امیرخسرو دهلوی نیز در اثر خود به همان موضوعات استاد خویش پرداخته و آن‌ها را با زبانی ساده و به کمک تمثیلاتی شیوا در قالب مقالات و حکایات بیان کرده است.
آثار این دو شاعر از نظر شکل ظاهری و مضامین و موضوعات درست مثل هم هستند. اما تفاوت‌هایی در نحوه به‌کارگیری شیوه‌های بلاغی در آن‌ها دیده می‌شود که نمونه بارز آن ایجاز زبان نظامی است که در مقابل اطناب‌ها و تکرارهای امیرخسرو قرار می‌گیرد.»
متن کامل این مقاله در فصل‌نامه رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شماره 106، تابستان 1392
منتشر شده است.