سلام دوستان عزیز، عید نوروز و عید فطر مبارک.
زمانی که دانش‌آموز بودم یکی از معلم‌های ریاضی‌مان خیلی خوب تدریس می‌کرد و تقریباً همۀ بچه‌ها با همان توضیح‌های اولیه و مثال‌هایی که می‌زد، متوجه موضوع می‌شدند. ولی در ادامۀ تدریس با مثال‌های دیگر و توضیح‌های بیش از نیاز و با استفادۀ زیاد و غیرضروری از علامت‌ها و تابع‌های پیچیده و غیرمعمول، و مطرح‌کردن رابطه‌ها، تعریف‌ها و قاعده‌های ریاضی، هم خودش و هم بچه‌ها را خسته می‌کرد و شاید به شکلی در تدریسش اسراف می‌کرد. امروز به این فکر می‌کردم که آیا در مطالعه و تدریس‌کردن هم ممکن است اسراف وجود داشته باشد؟
برای پاسخ به این سؤال در این شماره از مجله قصد داریم دربارۀ این موضوع صحبت کنیم و اینکه آیا اسراف‌کردن فقط به چگونه خوردن، آشامیدن، مصرف‌کردن و از این قبیل امور مربوط می‌شود و یا در مواردی غیر از این‌ها هم، نظیر همین مطالعه و تدریس یا توضیح بیش از اندازه هم اسراف وجود دارد. شاید الان شما هم مثل ما به این فکر می‌کنید که چگونه می‌توان در تدریس و مطالعۀ ریاضی اسراف کرد؟ و آیا این اسراف بد است؟ آیا راه‌حلی برای جلوگیری از آن وجود دارد؟ در اینجا سعی خواهیم کرد به این سؤال‌ها پاسخ دهیم. قبل از هر چیزی ابتدا لازم است به این سؤال پاسخ دهیم که: «اسراف چیست؟»
اسراف به معنای بیش از حد صرف‌کردن و از حدگذشتن در انجام کار یا چیزی است که مورد نیاز نیست و اصطلاحاً دردی را دوا نمی‌کند. به عبارت دیگر، درست مصرف‌کردن و به اندازه و بجا مصرف‌کردن یعنی اسراف‌نکردن. اسراف ریخت‌وپاش غیرضروری و هدردادن هر چیز خوبی است که می‌توانستیم از آن مناسب، متناسب و بجا استفاده کنیم. اسراف می‌تواند در زمینه‌های متفاوتی انجام شود؛ مانند خوردن، پوشیدن، صرف زمان، مصرف آب و برق، و حتی مطالعه و تدریس. دوستان عزیز! اسراف نه تنها به فرد آسیب می‌زند که برای جامعه هم آسیب‌های جبران‌ناپذیری دارد. و اما سؤال‌های دیگری که به پاسخ نیاز دارند از این قرارند:
اسراف در مطالعه و تدریس ریاضی یعنی چه؟ چه عواقبی دارد و چه باید کرد تا در مطالعۀ ریاضی اسراف نکنیم؟
همان‌طور که ابتدا هم اشاره کردیم، اسراف در مطالعه و تدریس ریاضی به معنای استفادۀ نامناسب و غیرضروری از علامت‌ها، رابطه‌ها، تابع‌ها، تعریف‌ها و قاعده‌های ریاضی است. یعنی نوشتن یک رابطۀ ریاضی با استفاده از علامت‌ها وتابع‌های پیچیده و غیرمعمولی است که می‌توانستیم آن را با علامت‌ها و تابع‌های ساده و معمول بیان کنیم. اسراف در مطالعۀ ریاضی به معنای صرف زمان بسیار زیاد و نامتناسب برای حل مسئله‌ها، تمرین‌ها و پروژه‌های ریاضی و صرف زمان بیش از حد و نیاز برای خواندن، یادگیری، یاد‌دادن و هدردادن زمانی است که می‌شد برای کارهای مفید و مثمرثمرتری از آن استفاده کرد. البته شاید در برخی موارد اسراف در ریاضی برای بعضی‌ها فایده‌هایی داشته باشد؛ مثل افزایش دانش، تقویت حافظه، تقویت قدرت حل مسئله و ... . اما از طرف دیگر ضررهای آن بسیار بیشتر از فایده‌هایش است؛ ضررهایی مانند: کاهش تمرکز، خستگی ذهنی، ازدست‌دادن علاقه به موضوع، کاهش خلاقیت و تفکر، عقب‌ماندن از کارهای دیگر، ایجاد وسواس، فشار روانی، اضطراب، سردرگمی، کم‌توجهی به سایر درس‌ها، کاهش سلامت جسمانی و روحانی، کم‌شدن فعالیت‌های گروهی و اجتماعی، افزایش خطا و ...
سؤال آخر اینکه: برای جلوگیری از اسراف در مطالعۀ ریاضی چه کنیم؟
از طریق برنامه‌ریزی، با دقت مطالعه‌کردن، تعیین اولویت‌ها، تقسیم کارها به قسمت‌های کوچک، تعامل با دوستان برای یادگیری، پیداکردن محل مناسب و بدون حواس‌پرتی برای مطالعه، استراحت کافی و منظم بین دوره‌های مطالعه، انجام فعالیت‌هایی در ضمن مطالعه برای سلامتی، تندرستی و نشاط، نوشتن مطالب به صورت ساده، واضح، منظم، و ... می‌توان از اسراف در مطالعه و یادگیری و یاددهی جلوگیری کرد.