محیط‌های یادگیری مجازی که به شبکه جهانی متصل شده‌اند، به معلم و یادگیرندگان امکان می‌دهند اجتماعات یادگیری خاص خود را تشکیل دهند که در نتیجه این روابط، فضاهای متحول‌شده الکترونیکـی را به وجود می‌آورند. در چنین محیط‌هایی است که معلمان و یادگیرندگان با استفاده از رایانه‌ها و کلمات و تصویرهایی که روی صفحه نمایشگر تنظیم مـی‌کنند، در گفت‌وگـوهـای فکـری و هوشمنـدانه شرکت می‌جویند، قرارهایی با یکدیگر می‌گذارند و با تبادل اندیشه‌های خود، دانش ویژه در هر مورد را با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند.
آنان با این کار و در واقع با ایجاد پشتیبانی روحی و روانی، در برنامه‌های آینده یکدیگر مؤثر واقع می‌شوند. ایده‌ها و افکاری را به وجود می‌آورند و با یادگیری از فرهنگ یکدیگر تفاهمـی را ایجـاد می‌کنند که در نتیجه گسترش افق‌های فکری یکدیگر را موجب می‌شوند. این در واقع شبیه همان تعاملات کلاس‌های درس سنتی است و تنها تفاوت کوچکش این است که این گروه‌ها، دوستی‌ها و رابطه‌هایی را در سطح دیگری به وجود می‌آورند که ابعاد جهانی می‌یابند.
یادگیـری مجـازی دو ویژگـی ممتاز بـرای یادگیری اثربخش دارد: 1. بر خودآموزی تأکید می‌کند و به بهترین وجه امکان توسعه آن را به‌صورت جذاب فراهم می‌کند؛ 2. با تشکیـل کلاس‌هـای مجـازی و محیط‌های گفتمان گروهی، فرصت‌هـای لازم را بـرای تعامـل، گفت‌وگـو و یادگیـری مشارکتی در یادگیرندگان پرورش می‌دهد. بدین ترتیب، بزرگ‌ترین تغییری که آموزش برخط موجبات آن را فراهم آورده است، افزایش تمایل به مشارکت در میان یادگیرندگان و معلمان است.
در روش یادگیری مشارکتی دانش‌آموزان می‌آموزند:
با به‌کارگیـری و بهـره‌بـردن از روش‌هـای یادگیـری مشارکتی و تعاملی در آموزش‌ها، می‌توان تا حدودی به تحقق ساحت تربیت اجتماعی و سیاسی در آموزش‌وپرورش امیدوار بود. در این ساحت اهداف مهمی به شرح زیر مورد پیگیری و انتظارند:
- بازشناسـی، حفظ و اصـلاح آداب، رسـوم، هنجارهـا و ارزش‌های جامعه در پرتو نظام معیار اسلامی؛
- توسعه آزادی و مرتبه وجودی خویش و دیگران در پرتو درک و اصلاح موقعیت اجتماعی خود و دیگران (اعضای خانواده، خویشاونـدان، دوستـان، همسایگان، همکاران، هم‌شهریان و هم‌وطنان)؛
- برقراری رابطـه سازنـده و منـاسب با ایشـان بر اساس نظام معیار اسلامـی و کسـب صفاتـی جمعی نظیر احسان، مهـرورزی، انصـاف، خیـرخواهی، بردباری، وفاق، همدلی و مسالمت‌جویی؛
- مشارکت جمعی مؤثر در حیات اجتماعی و سیاسی با رعایت اصول حق‌طلبی، حفظ کرامت و عزت، ظلم‌ستیزی و عدالت‌خواهی.
فعالیت‌هـای مشارکتـی بیـن یادگیـرندگان مهارت‌های اجتماعـی آن‌هـا را بـروز مـی‌دهد و تقویت می‌کند و گذار از دوره خودمداری به جمع‌گرایـی را میسـر مـی‌کند. در این میان افراد با برقراری تعاملات همه‌جانبه، هر چه بیشتر به اهداف ساحت تربیت اجتماعی و سیاسی نزدیک می‌شوند.
یکی از عواملی که می‌تواند مهارت‌های مشارکتی را در یادگیرندگان رشد دهد، استفاده از روش‌های فعال تدریس است. ویژگـی مهم این روش آن است که در آن اعضـای گروه با هم کار مـی‌کنند تا به هدف مشتـرکی برسند که هم کل گروه و هم فردفرد اعضای گروه از آن سود می‌برند. یادگیری مشارکتـی شامـل مؤلفه‌های وابستگی متقابل مثبت، مسئولیت‌پذیری فردی، پردازش گروهی، مهارت‌های اجتماعی و تعامل است. عامل مهم پیشرفت در این شیوه، کمکی است که یادگیرندگان به یکدیگر می‌کنند تا مفاهیم درسی را بیاموزند. پس می‌توان گفت کمک‌طلبی جزو لاینفک آموزش به شیوه مشارکتی است.
جمع‌بندی
محیط‌های یادگیری مجازی باید به‌گونه‌ای سازمان‌دهی شوند که فرصت کافی را برای یادگیرندگان به‌منظور تعامل با هم‌کلاسی‌ها، معلمان و سایر عوامل آموزشی فراهم کنند. در نتیجه، دغدغه اصلی در یادگیری مشارکتی، طراحی راه‌هایی برای افـزایش احتمـال رخـداد این تعامـل است. همچنین، لازم اﺳﺖ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰی درﺳﻲ ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﻲ ﺧﺎص ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓﺳﺎزی وﺳﻴﻊ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻓاﻳﺪه‌ها و ﻣﺰاﻳـﺎ و ﻣﻌﺎﻳـﺐ و ﺗﻬﺪﻳـﺪﻫﺎی ﻳـﺎدﮔﻴﺮی اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﺑﻪﻃﻮر ﻋﺎم و ﻳﺎدﮔﻴﺮی اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﻣﺸـﺎرﻛﺘﻲ ﺑـﻪﻃﻮر ﺧﺎص، در ﺳﻄﺢ ﻣﺪرسه، در ﻣﻴﺎن ﻣﺪﻳﺮان، ﻳﺎدﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن و ﺑـﻪوﻳـﮋه ﻣﻌﻠﻤﺎن، اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﺑﺪ.
منابع
1. افضل‌نیا، محمدرضا (1392). طراحی و آشنایی با مراکز مواد و منابع یادگیری. انتشارات سمت. تهران.
2. ذوفن، شهناز (1395). کاربرد فناوری‌های جدید در آموزش. انتشارات سمت. تهران.
3. ترنتین گاگلیلمو (2010). یادگیری مشارکتی مبتنی بر شبکه. ترجمه مریم فلاحی و متین قاسمی سامنی (1394). انتشارات پژوهندگان راه دانش. اهواز.
4. Gumus, SR. Apid (2010). Content Production And Delivery In E-Learning Environments: Use Of Adobe Presenter, MS Powerpoint, Adobe Connect. Procedia-Social And Behavioral Sciences, (9), 805-809.