فناوری و تمایل روزافزون به آن با سرعت در حال پیشرفت و بر حوزه آموزش تأثیرگذار است. در عصر دیجیتال فناوری اطلاعات و ارتباطات به بخش جدایی‌ناپذیر هر فعالیت اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است. یادگیری سیّار (ام ـ لرنینگ) به معنای آموزش از طریق اینترنت یا شبکه با استفاده از دستگاه‌های تلفن همراه شخصی همچون تبلت و تلفن‌های هوشمند است. با استفاده از برنامه‌های تلفن همراه، تعاملات اجتماعی و مراکز آموزشی برخط مواد آموزشی در دسترس قرار دارند. این نوع یادگیری انعطاف‌پذیر است و به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد همه‌جا و همیشه به اطلاعات دسترسی داشته باشند. رمزینه سریع‌پاسخ می‌تواند یادگیری سیار را مؤثرتر و قدرتمندتر به اهداف خود نزدیک کند. رمزینه سریع‌پاسخ نوعی رمزینه دوبعدی است که دسترسی آسان به اطلاعات را از طریق تلفن هوشمند فراهم می‌کند. این رمزینه‌ها به دلیل ویژگی‌هایی همچون تولید آسان، خوانایی سریع و اطلاعات فراوانی که در خود جای می‌دهند، شگفتی‌ساز شده‌اند و به دلیل همین ویژگی‌ها، امکان یکپارچه‌سازی در آموزش را ایجاد کرده‌اند.
فناوری رمزینه‌ها را اولین بار دنسو ویو در سال 1994 برای صنعت خودرو در ژاپن طراحی کرد. هدف اصلی ردیابی وسایل نقلیه در زمان ساخت آن‌ها بود. در ابتدا از این فناوری برای ردیابی قطعات در ساخت وسایل نقلیه استفاده می‌شد، اما امروزه در حوزه وسیع‌تری کاربرد دارند. کاربران می‌توانند برای خود رمزینه ایجاد و آن‌ها را چاپ کنند؛ به‌طوری‌که از طریق تلفن‌های هوشمند قابلیت دسترسی داشته باشند. تصویر رمزگشایی‌شده، اطلاعات یا پیوند (لینک) مربوط به آن را می‌آورد. آن پیوند دسترسی، به‌طور خودکار، به وب متصل می‌شود و اطلاعات مربوطه را نشان می‌دهد. از آنجا که فناوری‌های تلفن همراه یادگیری را در زمینه‌های گوناگون تعاملات اجتماعی و محتوایی امکان‌پذیر می‌کنند، فناوری‌های تلفن‌های همراه مجهز به رمزینه‌های سریع‌پاسخ (کیوآرکد) برای بهبود آموزش و یادگیری کاربرد زیادی دارند. از طریق این فناوری فراگیرندگان می‌توانند هر موقع و هر جا که خواستند یاد بگیرند و یادگیری شخصی، دایر و معتبر است.
کیوآرکد همان رمزینه سریع‌پاسخ است؛ نوعی رمزینه دوبعدی که دسترسی آسان به اطلاعات را از طریق تلفن هوشمند فراهم می‌کند. رمزینه سریع‌پاسخ اطلاعات را در دو جهت افقی و عمودی ذخیره می‌کند. این اطلاعات به‌راحتی قابل بازیابی هستند و رمزینه می‌تواند اطلاعات زیادی را در خود ذخیره کند. هر رمزینه از مربع‌های سیاهی ساخته شده است که در یک شبکه مربع‌شکل روی پس‌زمینه سفید مرتب شده‌اند. یک دستگاه تصویربرداری همچون دوربین می‌تواند این مربع را بخواند و تا زمانی که تصویر را به‌درستی تفسیر کند، از پردازشگر تصحیح خطای Reed-Solomon استفاده می‌کند.
کاربران می‌توانند با استفاده از تلفن همراه هوشمند دارای دوربین و نرم‌افزار رمزینه‌خوان، رمزینه‌ها را اسکن کنند. سپس نرم‌افزار محتوا را تفسیر می‌کند. نرم‌افزار رمزینه‌خوان را می‌توان از وب بارگیری (دانلود) کرد.
روش کار رمزینه‌ها
رمزینه را می‌توان با استفاده از مولدهای رمزینه تولید کرد که انواع گوناگونی دارند. همچنین می‌توان برای متن، یو. آر.ال، تصویر، ویدئو، صدا، پیامک و غیره رمزینه ایجاد کرد.
ساختار رمزینه‌ها
نشانه رمزینه را می‌توان به چند قسمت به این شرح تقسیم کرد:
1. الگویاب: این الگو می‌تواند برای تشخیص موقعیت رمزینه به کاربرود. موقعیت، اندازه و زاویه رمزینه را می‌توان با کمک سه الگوی تشخیص موقعیت که در گوشه‌های بالا و پایین سمت چپ و بالای سمت راست مرتب شده‌اند، تعیین کرد. الگوها را می‌توان به‌راحتی در تمامی جهت‌ها تشخیص داد.
2. جداکننده‌ها: جداکننده‌های سفید یک پیکسل عرض دارند و قابلیت تشخیص «الگوهای یابنده1» را با جدا کردن آن‌ها از داده‌های واقعی بهبود می‌بخشند.
3. الگوی‌های زمان‌بندی: الگوهای زمان‌بندی در هر دو جهت افقی و عمودی مرتب شده‌اند و اندازه‌ای شبیه یک واحد نشانه رمزینه دارند. این الگو در واقع برای تشخیص مختصات مرکزی هر سلول با الگوهای سیاه‌وسفید متناوب استفاده می‌شود.
4. الگوهای تراز: شامل واحدهای 5*5 تیره، واحدهای 3*3 روشن و یک واحد تاریک مرکزی واحد است. این الگو برای اصلاح اعوجاج نماد استفاده می‌شود. مختصات مرکزی الگوی هم‌ترازی برای اصلاح اعوجاج نماد مشخص می‌شود.
5. قالب‌بندی اطلاعات: این بخش از نماد رمزینه شامل 15 بیت همراه با جداکننده‌هاست و می‌تواند اطلاعات مربوط به سطح تصحیح خطای رمزینه و الگوی پوشش ذخیره‌شده را ذخیره کند.
6. داده: الگوی داده مهم‌ترین قسمت نشانه رمزینه است. داده‌ها به یک جریان بیت تبدیل و سپس در قسمت‌های هشت‌بیتی (به نام کلمات رمز) ذخیره می‌شوند.
7. تصحیح خطا: همچون قسمت داده، کدهای تصحیح خطا نیز در کلمات رمز بلند هشت‌بیتی ذخیره می‌شوند.
8. بیت‌های باقیمانده: این قسمت از بیت‌های خالی تشکیل می‌شود؛ هنگامی‌که بیت‌های داده و بیت‌های تصحیح خطا را نتوان بدون باقیمانده به کدهای هشت‌بیتی تقسیم کرد.
ویژگی‌های رمزینه‌ها
- اندازه کوچک: از آنجا که رمزینه‌ها اطلاعات را به‌صورت افقی و عمودی حمل می‌کنند، به فضای کمتری نیاز دارند.
- قابلیت کانجی و کانا: از آنجا که رمزینه‌ها در ژاپن ایجاد شده‌اند، می‌توانند طرح‌های (کاراکترهای) ژاپنی را به‌طور مؤثر رمزگذاری کنند.
- مقاوم در برابر آلودگی و آسیب: از آنجا که رمزینه‌ها قابلیت تصحیح خطا دارند، حتی در مواردی که نشانه تا حدی کثیف شده یا آسیب دیده باشد، باز هم داده‌ها به‌راحتی قابل‌بازیابی هستند.
- ویژگی پیوست ساخت‌یافته: رمزینه را می‌توان به چندین ناحیه داده تقسیم کرد. برعکس، اطلاعات ذخیره‌شده در چندین نشانه رمزینه را نیز می‌توان به‌عنوان یک نشانه داده واحد بازسازی کرد.
- جبران ناهمواری: نشانه رمزینه، حتی اگر تصویر آن روی سطح منحنی یا مخدوش باشد، باز هم قابل‌خواندن است.
ویژگی‌های رمزینه مرتبط با برنامه درسی یا آموزش
ـ رابط بین رسانه برخط و برون‌خط (آفلاین): رمزینه به‌عنوان یک پیوند روی کاغذ تعریف می‌شود. با استفاده از رمزینه‌خوانی که در تلفن‌های همراه مجهز به دوربین تعبیه شده است، دانش‌آموزان پس از رمزگشایی این بارکدها به‌طور مستقیم به منابع برخط نامحدود هدایت می‌شوند. با توجه به امکانات اتصال رسانه‌های برخط و برون‌خط، رمزینه‌ها به‌طور بالقوه می‌توانند علاقه و انگیزه دانش‌آموزان را برای مشارکت در فعالیت‌های آموزشی افزایش دهند. با وجود این، می‌توان رمزینه را تقریباً در همه‌جا، همچون مواد کاغذی و اسناد برخط، تعبیه کرد. پس از اینکه دوربین دیجیتال رمزینه را اسکن و رمزینه‌خوان آن را تجزیه‌وتحلیل کرد، می‌توان رمزینه را به جلد کتاب افزود و به‌صورت برخط آن را به کاربران معرفی کرد.
ـ رمزینه به‌راحتی تولید می‌شود. تعداد زیادی مولد رمزینه رایگان برخط وجود دارند و کاربران می‌توانند رمز (کد) مناسب را برای برآوردن نیاز خود انتخاب کنند. غالباً یک سطح پایه از مولدهای رمزینه (مثل KAYWA) برای تولید یک بارکد مطلوب کافی است. کاربران فقط باید صفحات مولد را باز و محتویات موردنیاز را در قسمت خالی وارد کنند. در عرض چند ثانیه رمزینه ظاهر می‌شود. بنابراین، تولید رمزینه و دسترسی به رابط بین رسانه‌های برخط و برون‌خط برای کاربر آسان است.
ـ خوانایی سریع: برنامه معمولی رمزینه‌خوان تلفن‌های همراه یا آی‌پد و غیره می‌تواند به‌سرعت رمزینه را رمزگشایی کند. اگرچه ترکیب و ماتریس چیدمان رمزینه بسیار پیچیده است، اما فرایند رمزگشایی برای کاربران بسیار سریع است و تنها به 23 میکروثانیه توسط یک رمزینه‌خوان نیاز دارد. از سوی دیگر، خوانایی سریع به آن معناست که کاربران می‌توانند در فرایندی ساده‌تر به محتوای هدف دسترسی پیدا کنند. محتوای تعبیه‌شده در رمزینه‌ها دیگر به متون و طرح‌ها (کاراکتر) محدود نیستند، بلکه به فایلهای چندرسانه‌ای همچون عکس، فایلهای صوتی و ویدئو پیوندهایی دارند. در اغلب موارد، هنگامی‌که افراد قصد مشاهده اسناد چندرسانه‌ای را دارند، باید رایانه خود را روشن و برنامه‌های خاصی را باز کنند. با این حال، هنگام استفاده از رمزینه‌ها دیگر نیازی به این کارها نیست. کاربران می‌توانند بدون ورود به حساب‌های خود، با استفاده از رمزینه‌خوان‌ها، تمام محتویاتی را که انتظار دارند، بدون توجه به قالب آن‌ها مشاهده کنند. به عبارت دیگر، زمانی که رمزینه‌خوان کد موردنظر را دریافت کند، فرایند رمزگشایی به پایان می‌رسد. علاوه بر این، رمزینه می‌تواند کاربران را دقیقاً به جایی که می‌خواهند بروند، هدایت کند و آن‌ها را از ورود به پیوند (لینک) اشتباه نجات بدهد (Law and So, 2010). بنابراین، در تمرین‌های آموزشی، خوانایی سریع رمزینه راحتی و انعطاف زیادی را برای برنامه درسی فراهم می‌کند. به‌عنوان مثال، اگر دانش‌آموزان ملزم به ارائه تکالیف خود در نسخه‌های چاپی باشند، ممکن است نتوانند برخی از مسائل انتزاعی را با استفاده از جملات سنتی به‌روشنی بیان کنند و به ارائه از طریق فایلهای چندرسانه‌ای نیاز پیدا کنند. بنابراین، آن‌ها می‌توانند هنگام ارسال پاسخ نهایی، یک رمزینه پیونددهنده به پویانمایی یا فیلمی را که طراحی کرده‌اند، به‌عنوان مکمل پاسخ به برگه خود ضمیمه کنند. با رمزینه، مربی می‌تواند پاسخ‌های دانش‌آموزان خود را به محض گرفتن عکس مشاهده و رمزینه را از طریق یک رمزینه‌خوان رمزگشایی کند.
ـ بار اطلاعات فراوان: هر رمزینه می‌تواند تا 7089 کاراکتر (حروف، اعداد یا نشانه‌ها در الفبای لاتین) اطلاعات متنی را مدیریت کند؛ به‌طوری که بسته‌بندی اطلاعات زیادی از جمله URL، پیام، متن یا شماره تلفن در یک فضای کوچک ممکن می‌شود. در واقع، بار اطلاعاتی رمزینه به اندازه‌ای بزرگ است که معلمان می‌توانند مطالب خواندنی، تکالیف و پیوندهای منابع را برای دانش‌آموزان بفرستند و به آن‌ها پاسخ بدهند. در مقابل، یک پیامک می‌تواند حداکثر 160 نویسه (کاراکتر) و یک پیام توییتر می‌تواند حداکثر 140 (کاراکتر) داشته باشد. در عمل بار اطلاعات فراوان رمزینه واقعاً دستیار خوبی برای معلم است.
پی‌نوشت
1. finder patterns
منبع
"To Study the Use of QR Code in the Classroom to Enhance Motivation, Communication, Collaboration and Critical Thinking". International Journal of Innovative Research in Computerand Communication Engineering. Vol. 5, Issue 4, April 2017.