در عصر انفجار اطلاعات و ارتباطات علم و فناوری با سرعت زیاد در حال پیشرفت است. هر کشوری که می‌خواهد توسعه یابد، ناگزیر است با فناوری همراه شود و از فناوری‌های جدید و به‌روز دنیا استفاده کند. یکی از این شیوه‌های نوین که در بیشتر کشورها و در تمامی زمینه‌های تجاری و اقتصادی و به‌ویژه در آموزش استفاده می‌شود، رمزینه سریع‌پاسخ1 است. هر رمزینه (بارکُد) ساختاری دوبعدی و ماتریسی دارد که به‌منظور رمزگشایی با سرعت زیاد محتویات آن طراحی شده است. این رمزینه چیدمانی از چهارگوش‌های (نقطه‌های) سیاه روی زمینه سپید است. این نقطه‌ها بر اساس الگویی استاندارد ایجاد می‌شوند و می‌توانند حاوی نوشته، نشانی وب، شماره تلفن، یا داده دیگری باشند.
در سال‌های اخیر، با افزایش محبوبیت تلفن‌های هوشمند مجهز به دوربین، از این کدها برای پیونددادن اجرام دنیای واقعی (از هواپیماهای بدون سرنشین تا تلسکوپ‌ها) با انواع داده‌ها و اطلاعات برخط استفاده می‌شود.
اگرچه این نوع رمزینه‌ها در ابتدا با هدف استفاده در تولید تجهیزات صنعتی ابداع شدند، اما امروزه کاربردهای گسترده‌ای پیدا کرده‌اند، زیرا رمزینه‌ها قادرند اطلاعات زیادی را در خود ذخیره کنند؛ به‌طوری‌که هر رمزینه قادر است تا 7089 رقم عددی را در خود نگه دارد. همچنین، به واسطه پیشرفت سال‌های اخیر در صنعت تلفن‌های همراه، قابلیت خواندن (اسکن) و انتقال اطلاعات گوناگون نهفته در این رمزینه‌ها توسط دوربین تلفن‌های همراه مجهز به رمزینه‌خوان، برای همگان به راحتی فراهم شده است. به‌طور کلی، این رمزینه‌ها می‌توانند در مجلات، تابلوها، اتوبوس‌ها و کارت‌های بازرگانی یا در هر چیزی که کاربران آن به اطلاعات نیاز دارند، از جمله در کتاب‌های درسی و آموزش نیز استفاده شوند.
سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، در سال گذشته و با توجه به گسترش آموزش‌های مجازی و غیرحضوری در دوران کرونایی و تعطیلی مدرسه‌ها، فعالیت‌هایی از جمله بهینه‌سازی سرویس‌های آموزشی، طراحی و پیاده‌سازی صفحات برای اتصال به رمزینه سریع‌پاسخ، تأمین محتوای سریع‌پاسخ در شرایط کرونایی و اتصال این محتواها به رمزینه سریع‌پاسخ و طراحی و تولید برنامه اختصاصی خوانش رمزینه‌های سریع‌پاسخ و استقرار حدود 3500 رمزینه سریع‌پاسخ در کتاب‌های درسی در سال تحصیلی 1401-1400 را عملیاتی و اجرا کرد که متأسفانه معلمان و دانش‌آموزان با کاربردها و مزایای آن‌ها آشنایی زیادی ندارند.
رمزینه در آموزش
در مدرسه‌ها و کلاس‌های درس می‌توان از رمزینه‌ها به روش‌های بسیار مبتکرانه و هیجان‌انگیز استفاده کرد. در ادامه به برخی از این کاربردها اشاره می‌شود که برخی جنبه پیشنهادی دارند:
محتوای چندرسانه‌ای
یکی از کاربردهای رایج رمزینه‌ها در آموزش، افزودن محتوای چندرسانه‌ای به صفحات مرتبط در کتاب درسی است که مطالب را با هر رمزینه به یک فایل چندرسانه‌ای، فیلم آموزشی و پویانمایی (انیمیشن) پیوند می‌دهد.
تجهیزات مدرسه
رمزینه‌ها به ما امکان می‌دهند اشیای فیزیکی دنیای واقعی را به اطلاعات دیجیتال، به‌صورت برخط، پیوند دهیم. انواع اطلاعات اضافی را برای کمک به کاربر به تجهیزات پیوست کنیم و دستورالعمل تجهیزات پیچیده یا خطرناک در مدرسه، آزمایشگاه و کارگاه را با رمزینه‌ها ارائه دهیم.
کتابخانه
دانش‌آموزان می‌توانند قبل از اینکه کتاب را بخوانند، کد را اسکن و درباره آن اطلاعات بیشتری کسب کنند.
نمایشگاه مدرسه
با استفاده از رمزینه‌ها می‌توان نمایشگاهی با موضوعات متفاوت در فضاهای محدود مدرسه برپا کرد.
حل مسائل کتاب
با قراردادن راهنما یا توضیحات تکمیلی برای پاسخ به سؤالات کتاب درسی به‌صورت برخط و پیوند با رمزینه، دانش‌آموزان می‌توانند راهنمایی‌های لازم را قبل از استفاده از کد برای بررسی پاسخ صحیح امتحان کنند.
تکالیف
از دانش‌آموزان خواسته می‌شود از رمزینه‌ها برای ارائه تکالیف استفاده کنند که به محتوای دیگر مانند وبگاه یا کارپوشه آن‌ها پیوند دارد. این کار نه‌تنها به مشارکت آن‌ها در نوشتن فنی کمک می‌کند، بلکه کار نیز مبتکرانه خواهد بود.
صرفه‌جویی در مصرف کاغذ
به جای چاپ کردن (پرینت) مطالب، به دانش‌آموزان خود یک رمزینه بدهید که آن‌ها را به دستورالعمل‌ها، اعلامیه‌ها یا تکالیف می‌برد. این شیوه می‌تواند در مصرف کاغذ و حفظ جنگل‌ها به شما کمک کند.
تشویق دانش‌آموزان
رمزینه‌ای حاوی پویانمایی یا چسبانقشی (استیکری) بسازید که در حکم جایزه برای دانش‌آموز باشد.
ایستگاه‌های مطالعه و مشاوره
در قسمت‌های گوناگون مدرسه یا کلاس رمزینه‌هایی را قرار دهید که دانش‌آموزان را به فعالیت‌ها، ویدیوها یا محتواهای برخط می‌برد.
ارسال بازخورد
از دانش‌آموزان خواسته می‌شود پس از اتمام یک آزمون یا تکلیف، با اسکن کدها، پاسخ‌های خود را بررسی کنند.
تکالیف و پژوهش‌ها
یک راه عالی و هیجانی برای ارائه تکالیف و کارهای تحقیقی دانش‌آموزان، استفاده از رمزینه‌هاست. رمزینه‌های تکالیف را می‌توان در گروه‌های کلاسی مدرسه یا روی دیواری در کلاس قرار داد.
حضور و غیاب و رأی‌گیری
رمزینه‌ها می‌توانند ابزاری عالی برای حضور و غیاب سریع و بدون تماس فیزیکی و همچنین برای رأی‌گیری باشند. دانش‌آموزان به سادگی با اسکن رمزینه هنگام ورود یا خروج از کلاس این کار را انجام می‌دهند.
کارت شناسایی دانش‌آموزی
مدرسه می‌تواند از رمزینه‌ها برای کارت‌های شناسایی در جلسات امتحان استفاده کند. این شیوه باعث کاهش بروز تقلب در کارت‌های شناسایی می‌شود.
نشانی و موقعیت مدرسه
مدرسه می‌تواند نشانی مدرسه، موقعیت جغرافیایی، تلفن‌های مدرسه، شناسه (آیدی) کانال‌ها و نشانی و‌بگاه‌های مدرسه را در قالب رمزینه در اختیار دانش‌آموزان و اولیا قرار دهد.
بازدید و گردش علمی مجازی
با استفاده از رمزینه می‌توان بازدیدها و گردش‌های علمي غیرحضوری و مجازی را با توجه به نیاز دانش‌آموزان در درس‌های گوناگون برگزار کرد. در این بحث، کاهش هزینه‌ها بسیار مهم است.
رمزینه‌های سریع‌پاسخ ابزارهایی سریع، دقیق، پرکاربرد و کم‌هزینه برای معلم هستند که در آینده بیشتر در آموزش و یادگیری استفاده می‌شوند. کاربرد رمزینه‌های سریع‌پاسخ می‌تواند به ایجاد تعامل در درس و یادگیری چندبعدی، مدیریت کلاس، ارائه تکالیف و بازخورد در آزمون‌ها کمک کند.
امیدواریم که در سال‌های آینده شاهد استفاده و کاربرد بیشتر رمزینه‌های سریع‌پاسخ در آموزش باشیم.
پی‌نوشت
1. QRcode