نروژ و آموزش برخط
تمام مدرسه‌های نـروژ از 12 مارس 2020 به دلیل همه‌گیری کرونا بسته شدند. در طول این دوران معلمان و مدیران به دنبال سازمان‌دهی و فراهم‌کردن شرایط آموزش در خانه برای دانش‌آموزان خود بودند. اگرچه نروژ جزو پیشگامان در زمینه تجهیز مدرسه‌ها به فناوری اطلاعات و ارتباطات بود، معلمان آمادگی لازم برای این موقعیت‌های فوق‌العاده را نداشتند. پژوهش در زمینه استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در کلاس‌های درس نروژ نشان می‌دهد، در مجموع استفاده معلمان از فناوری اطلاعات و ارتباطات خیلی محدود بوده است. یافته‌های دیگر نیز نشان می‌دهند، پیش از بحران کرونا، معلمان در نروژ، همانند معلمان آمریکایی، چندان تجربه‌ای در تدریس برخط نداشتند. به همین دلیل تدریس در بستر جدید و پشتیبانی از راه دور دانش‌آموزان برای آنان چالشی جدی تلقی می‌شد.
نتایج پژوهش لنگفورد و همکارانش (2020) در خصوص تجربه‌های معلمان در نروژ در زمینه آموزش در دوران کرونا به این شرح است.
1. تجربه تدریس و نرم‌افزارهای مورد استفاده: معلمان نروژی با توجه به تجربه اندک خود، به‌سرعت به دنبال سازگاری با تدریس برخط بودند. تنها 30 درصد از آن‌ها عنوان داشتند هیچ‌گونه تجربه‌ای در تدریس برخط نداشتند.80 درصد آنان از نرم‌افزار زوم1 استفاده می‌کردند. برنامه‌های دیگر نظیر مایکروسافت تیم2، یوتیوب3 و پاورپوینت4 نیز مورد استفاده قرار می‌گرفتند. کانواس5 هم زیاد مورد استفاده قرار نگرفت، اگرچه از این بستر دیجیتال رسمی در مؤسسات آموزش عالی نروژ استفاده می‌شد.
2. شکل‌های یادگیری برخط تعاملی: بیشتر معلمان به دنبال استفاده از شکل‌های تعاملی یادگیری بودند. با توجه به اینکه اکثراً ارائه‌های از پیش تولید‌شده مورد استفاده قرار می‌گرفتند، بیشتر معلمان از قابلیت‌های لایو (40 درصد)، بحث و گفت‌وگو (57 درصد) و کارگروهی (40 درصد) استفاده می‌کردند. بحث و گفت‌وگو و کارگروهی در اتاق‌های مجزا شکل مطلوبی از فعالیت‌ها بودند.
3. اصلاح تدریس غیرمستقیم: تحول ناگهانی در تدریس برخط به معنی تغییر روش‌های تدریس بود و 35 درصد عنوان داشتند که روش‌های تدریس آنان به‌طور قابل توجهی تغییرکرد. تغییرات مثبت شامل تدریس تعاملی و متنوع، سمینارهای سازمان‌دهی‌شده و گروه‌های کوچک بحث و گفت‌وگو، استفاده از پودمان «ماژول» های عینی و نرم‌افزارهای نظرسنجی، و فرصت بیشتر برای ارتباطات نوشتاری و عملکرد بهتر در ارائه بود.
4. توانمندسازی علمی و آموزشی، و خودیاری: بیشتر معلمان به دنبال مدیریت خود با استفاده از منابع برخط بودند و برخی دیگر نیز می‌خواستند خودشان تجربه کنند و کاری انجام دهند. این منابع برخط برای معلمان شامل گروه‌های فیس‌بوک، همکاران، ویدئوهای راهنما، استادان راهنما و مراکز آموزشی و پژوهشی بودند.
5. فراوانی چالش‌ها: چالش‌های مرتبط با آموزش زیاد بودند. بیشتر معلمان موارد زیر را به‌عنوان چالش‌های اساسی در روند آموزش مطرح کرده بودند:
- چالش‌های فناورانه و ناامنی پداگوژیکی و وضعیت امنیت داده‌های شخصی؛
- فضای مناسب یادگیری، وضعیت مراقبت و بیماری یادگیرندگان، نبود تجهیزات کامل در سازمان‌دهی فعالیت‌های آزمایشگاهی و عملی؛
- فشار کاری دیجیتال بیش از حد و تأثیرگذاری آن بر سلامت روان آنان؛
- نبود ارتباط مستقیم با یادگیرندگان و بازخورد دوطرفه.
6. زمان سپری‌شده در یادگیری برخط: بیشتر معلمان دریافتند، یادگیری فناوری و نرم‌افزارهای جدید و طراحی دوره‌ها زمان زیادی می‌برد و در مدت اندک فشار زیادی روی آنان است. وجود زمان کافی برای سازگاری و تکمیل یادگیری دیجیتال و ترکیبی یکی از اولویت‌های مهم آنان بوده است.
در ادامه، پیشنهادهایی کاربردی برای معلمان و مراکز آموزشی ارائه شده‌اند:
پیشنهادهای مرتبط با معلمان
- در این دوره زمانی تدریس و فعالیت‌های برخط را همسو با اهداف و محتوا طراحی کنید و از ارتباط با یادگیرندگان اطمینان یابید؛
- از متخصصان فنی و نرم‌افزاری، در صورتی که عملکردهای اصلی ابزارهای مهم و تجهیزات فنی را نمی‌دانید، کمک بگیرید؛
- تدریس برخط خود را به شیوه آسان و آشکار و با توجه به اصول پداگوژیکی یادگیری برخط ساختاربندی کنید؛
- طرح تدریسی متنوع ایجاد کنید تا انواع متفاوت فعالیت‌ها و نیازهای یادگیرندگان را بیان کند؛
- تعامل در تدریس را افزایش دهید و تدریس را به فعالیت‌های ویژه و کوچک‌تر تقسیم کنید؛
- از یادگیرندگان بخواهید در خصوص تجربه تدریس برخط بازخورد بدهند؛
- ارائه سؤالات و فعالیت‌ها را در شکل نوشتاری تسهیل کنید. برخـی یادگیرندگان در نوشتن احساس بهتری دارند (توجه به مقوله تفاوت‌های فردی)؛
- اهداف و اطلاعات آشکار مرتبط با طرح تدریس خود را به یادگیرندگان بگوییـد. فعالیت‌هـای پیشنهادی و انتظاراتی را که از آن‌ها دارید بیان کنید؛
- طرح تدریس خود را برای سنجش، در برابر هرگونه تغییر، ارزیابی کنید.
پیشنهادهای کاربردی برای مراکز آموزشی
- اطمینان از وجود زیرساخت‌های دیجیتال معتبر و قابل دسترس و پشتیبانی فنی؛
- در دسترس قراردادن متخصصان آموزشی و پداگوژیکی در مرکز و بستر برخط؛
- مجهزکردن تمام مربیان و معلمان از نظر پداگوژیکی و فنی به‌منظور ارائه یادگیری دیجیتال؛
- حصول اطمینان از اینکه معلمان زمان کافی برای آماده‌سازی در طراحی تدریس برخط را دارند. زمان عامل مهمی در آماده‌سازی و اطمینان از کیفیت تدریس برخط است؛
- اطمینان از جریان دقیق و مناسب اطلاعاتی درباره زیرساخت‌ها، منابع، راهنماها و پشتیبانی و کارآموزی برای توانمند‌کردن در دو بعد دیجیتال (فنی) و پداگوژیکی؛
- طراحی و تدوین راهبرد‌های جزئی برای یادگیری برخط و ترکیبی برای کوتاه‌مدت و بلند‌مدت.
نتیجه‌گیری
آنچه از این تجربه‌ها برگرفته می‌شود، این است که نگاه به توانمندی‌های معلمان باید هدفمند باشد. دانش پداگوژیکی، فنی و محتوایی به‌روز باشد. معلمی می‌تواند موفقیت خود در تدریس برخط را ببیند که طراحی تدریس و فعالیت‌های پیش از تدریس را به‌خوبی انجام داده، در بستر برخط بتواند از روش‌های گوناگون در فرایند یاددهی - یادگیری بهره‌مند شود و شکل‌های ارزشیابی و سنجش را با دقت پیاده کند. بازخورد مهم‌ترین عامل موفقیت در تدریس برخط به‌شمار می‌رود.
پی‌نوشت‌ها
1. ZOOM
2. Microsoft team
3. youtube
4. powerpoint
5. canvas
منابع
1. Mælan, E. N., Gustavsen, A. M., Stranger-Johannessen, E., & Nordahl, T. (2021). Norwegian students’ experiences of homeschooling during the COVID-19 pandemic. European Journal of Special Needs Education, 36(1), 5-19.
2. Langford, M., & Damsa, C. (2020). Online Teaching in the Time of COVID-19: Academic Teachers’ Experience in Norway. Centre for Experiential Legal Learning (CELL), University of Oslo,