«زیستتابی» یا «نورتابی زیستی» که در اصطلاح علمی «بیولومینسانس» گفته میشود، پدیدهای طبیعی در جهان ماست که طی آن برخی از موجودات زنده در چارچوب فرایندی شیمیایی، برای شکار طعمه یا دفاع از خود نور منتشر میکنند. جانداران زمینی و دریایی، مانند باکتریها، پلانکتونها، کرمهای شبتاب، حلزونها، ماهیها، ستارههای دریایی و ... این قابلیت را دارند که از خود نور منتشر کنند.
در فرایند نوردهی مادهای به نام «لوسیفرین» یا همان «رنگدانه شبتاب» آزاد میشود. این ماده در اثر ترکیب با اکسیژن و انرژی حاصل از این واکنش شیمیایی، به شکل نور ساطعمیشود. برخی از جانداران به دلیل استرس ناشی از شکارشدن و برخی دیگر به منظور گیجکردن دشمن از خود ماده لوسیفرین آزاد میکنند. در این فرایند نوردهی، بر خلاف نورهای الکتریکی ساخت دست بشر که گرما تولید میکنند، نور سرد است.
در کرمهای شبتاب، عضو تولید نور از یک لایه سلولهای نورزا تشکیل شده است که زیر آن لایه دیگری از سلولهای بازتابشکننده نور وجود دارد. این اعضا دارای رشتههای زیادی از لولههای تنفسیاند که با رشتههای عصبی ارتباط دارند. از اکسایش لوسیفرین در حضور آنزیم «لوسیفراز» مولکولی تولید میشود که در نهایت به نوردهی میانجامد. این نور در محدوده آبی یا سبز است.
زیستتابی در دریا
به طور کلی نور در اقیانوسها منشأ طبیعی یا زیستی دارد. منبع اصلی نور، خورشید، ماه و ستارگان هستند. نور در طول روز حداکثر تا عمق 1000 متری اقیانوس نفوذ میکند و از این عمق پایینتر، تنها نور مرئی در اعماق تاریک آب، نوری است که از طریق پدیده زیستتابی توسط برخی از جانداران ژرفزی تولید میشود. البته در سطح آب نیز برخی از جلبکها، پلانکتونها و باکتریهایی که به سطح جانداران میچسبند، نوردهی میکنند که چشماندازحیرتآوری را در شب به وجود میآورند. سالانه گردشگران زیادی برای دیدن این منظرههای ساحلی در شب به سوی این ساحلها هجوم میآورند.
زیباترین ساحلهای زیستتاب جهان
در این ساحلها آبزیان زیستتاب نادر پدیدهای شگفتیآور به وجود میآورند که فقط در معدود ساحلهای جهان میتوانید شاهد آن باشید.
خلیج تویاما، ژاپن
آبهای آبی درخشان در این ساحل مدیون ماهیهای مرکب شبتابی است که ساحل اقیانوس را غرق در نور میکنند.
خلیج موسکیتو، پورتوریکو
خلیج موسکیتو بهواسطه پشههایش (موسکیتو = پشه) معروف نیست، بلکه وجود بهترین موجودات زیستتاب، یعنی پلانکتونها که بیشترین تراکم را در این ساحل دارند و نور آبی درخشان و خیرهکنندهای از خود منتشر میکنند، سبب مشهورشدن این ساحل شده است.
تالاب درخشان، جاماییکا
جانداران میکروسکوپی به نام «چرخان تاژکدار» شبها در این تالاب گرم نورافشانی میکنند. این جانداران هنگام اذیتشدن نور سبز متمایل به آبی منتشر میکنند.
جزیرههای ماتسو، تایوان
در ساحلهای ایـن جزیـرهها جلبـکهای درخشانی که شبتاب دریایی نامیده میشوند، هـنگام احساس خطر نور آبی خیرهکنندهای منتشر میکنند.
ساحل شبتاب، چابهار
خلیج همیشه فارس و دریای عمان بخش عظیمی از هویت و اصالت سرزمینهای جنوبی کشورمان را تشکیل میدهند. چابهار یکی از نادرترین و زیباترین ساحلها در جهان است که به دلیل بکربودن و شرایط آب و هوایی خاص شهرت جهانی دارد. هنگام غروب در شبهای بلند پاییز و زمستان شما میتوانید شاهد یکی از خیرهکنندهترین پدیدههای شبتابی زیستی در ساحلهای چابهار باشید. «پلانکتونهای گیاهی» یا «فیتوپلانکتونها» سوار بر امواج آب و مانند دانههای جواهر آبی رنگ به سوی ساحل رهسپار میشوند و گویی که زمین و آسمان بههمپیوستهاند، چشمانداز خیرهکنندهای ایجاد میکنند.