1. خودسازی (مقدم بر جامعه‌سازی)
خودسازی در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی به‌عنوان مقدمه و شرط جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی مطرح شده است، چرا که تا انسان خودساخته و معنویت‌گرا نباشد، سایر تلاش‌های او نیز دستاوردی برای جامعه‌سازی به دنبال نخواهد داشت. خودسازی و اصلاح رفتار و گفتار، آرامش روانی و پاک‌سازی روح فرد و جامعه را از آلودگی‌های اخلاقی به دنبال دارد. در این راستا ضروری است معلمان پیش از آموزش ارزش‌های والا تلاش کنند خود به آن ارزش‌ها دست یابند. معلم با آموزش رفتارهای درست به یادگیرنده و هدایت او به‌سوی فضایل و کمالات اخلاقی و بازداشتن او از رذایل اخلاقی و رفتارهای ناپسند و کنارزدن موانع تربیت، زمینه رشد و تربیت را فراهم میکند و بدین‌وسیله دانش‌آموز، خود را برای رسیدن به رستگاری تربیت و تزکیه میکند. خودسازی ابعاد گسترده‌ای دارد. با این حال خودسازی تربیتی و اخلاقی بر سایر سازندگی‌ها مقدم است. چرا که تا انسان خودساخته و معنویت‌گرا نباشد، سایر تلاش‌های او نیز خیری برای جامعه‌سازی در پی نخواهد داشت.
2. تهذیب و تعلیم
مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی به هر دو مقوله علم و دانش و معنویت و اخلاق اشاره کردند. معنویت به معنی برجسته‌سازی ارزش‌های اخلاق و رعایت فضیلت‌های اخلاقی است و این وظیفه بر عهده معلمان گذاشته شده است تا با تربیت نیروی جوان و انقلابی، حوزه علم و پژوهش کشور را به قله‌های افتخار برسانند. «معنویت و اخلاق جهت‌دهنده همه حرکت‌ها و فعالیت‌های فردی و اجتماعی و نیاز اصلی جامعه است. بودن آن‌ها محیط زندگی را، حتی با کمبودهای مادی، بهشت می‌سازد و نبودن آن حتی با برخورداری مادی، جهنم می‌آفریند». در گام دوم انقلاب اسلامی، معلمان باید به هر دو مقوله راهبردی علم و اخلاق توجه ویژه داشته باشند و به همان اندازه که به موضوع آموزش معلومات و مهارت‌ها اهمیت می‌دهند، مباحث تربیتی و اخلاقی آن‌ها را نیز مدنظر قرار دهند. رابطه دانش‌آموز با معلم باطنی و معنوی است. دانش‌آموز معلم را شخصیتی محترم و ممتاز می‌داند که او را در بزرگ‌شدن و به استقلال و آزادی رسیدن و به عضویت رسمی جامعه درآمدن کمک و مساعدت میکند. معلم نیز با روح و جان دانش‌آموز سروکار دارد. به همین دلیل به‌عنوان یک الگو پذیرفته می‌شود. در دنیایی که تولیدات غیراخلاقیِ ابرقدرت‌های رسانه‌ای سعی دارند جوانان ایرانی را از معنویت و اخلاق‌مداری بازدارند، این وظیفه معلمان است که با نشان‌دادن الگوی مناسب رفتاری، یادگیرندگان را با گزاره‌های دینی و اخلاقی آشنا کنند. «معلم باید به این مسئولیت سنگین و ارزشمند و میزان نفوذش در دانش‌آموزان خوب بیندیشد و با اصلاح و اخلاق و رفتار خویش بهترین الگوها را در اختیار دانش‌آموزان یا دانشجویان قرار دهد.»
3. تربیت دانش‌آموزان مقاوم و عزت‌مدار
در گام دوم انقلاب اسلامی، تمام تلاش معلمان باید در راستای توانمندسازی و مقاوم‌سازی دانش‌آموزان به‌منظور ایجاد مهارت و حس استقلال‌طلبی، عزت‌مداری و آزادی باشد. فرهنگ تربیتی مبتنی بر آزادی و استقلال و آرمان‌گرایی اسلامی بدون امید به ابرقدرت‌های استکباری، با تلاش و تکیه بر آرمان‌های ناب اخلاقی و اسلامی، به دنبال دستیابی به تمدن نوین اسلامی است. مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در تبیین این وظیفه سنگین فرموده‌اند: «استقلال و آزادی، استقلال ملی به معنی آزادی ملت و حکومت از تحمیل و زورگویی قدرت‌های سلطه‌گر جهان است و آزادی اجتماعی به معنای حق تصمیم‌گیری و عمل‌کردن و اندیشیدن برای همه افراد جامعه است و این هر دو از جمله ارزش‌های اسلامی‌اند. همه به‌خصوص دولت جمهوری اسلامی موظف به حراست از آن با همه وجودند. بدیهی است که «استقلال» نباید به معنی زندانی‌کردن سیاست و اقتصاد کشور در میان مرزهای خود و «آزادی» نباید در تقابل با اخلاق و قانون و ارزش‌های الهی و حقوق عمومی تعریف شود.»
4. تربیت دانش‌آموزان عدالت‌پیشه و فسادستیز
بر اساس بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، یکی از وظایف و رسالت‌های معلمان، تربیت دانش‌آموزانی عدالت‌پیشه و فسادستیز است. در موضوع جامعه‌پردازی، این فسادستیزی است که عدالت را در جامعه اسلامی تقویت میکند. جامعه بی‌تفاوت در برابر فساد و بی‌عدالتی نمی‌تواند پیشرفت و عدالت را تجربه کند. مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در این‌باره فرمودند: «عدالت و مبارزه با فساد، این دو لازم و ملزوم یکدیگرند. فساد اقتصادی و اخلاقی و سیاسی، همچون توده چرکین کشورها و نظام‌هاست و اگر در بدنه حکومت‌ها عارض شود، زلزله‌ای ویرانگر و ضربه‌زننده به مشروعیت آن‌هاست و این برای نظامی چون جمهوری اسلامی، بسیار جدی‌تر و بنیانی‌تر از دیگر نظام‌هاست».
5. کمک به پیشرفت علمی کشور
اهداف متعالی نظام‌های تعلیم‌وتربیت در ابعاد گوناگون، در نهایت به واسطه معلمان محقق می‌شود. جامعه معلمان در مواجهه با تبلیغات رسانه‌های غربی و آمریکایی مبنی بر القای ناامیدی و ایجاد روحیه سرخوردگی در جامعه دانش‌آموزی، باید با تقویت روحیه امیدواری و توکل به خدا و بیان اهمیت علم‌آموزی، حرکت علمی دانش‌آموزان را تقویت کنند. در این زمینه مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی چنین بیان داشتند: «دانش، آشکارترین وسیله عزت و قدرت یک کشور است. روی دیگر دانایی، توانایی است. دنیای غرب به برکت دانش خود بود که توانست برای خود ثروت و نفوذ و قدرت دویست‌ساله فراهم کند. ما از صفر شروع کرده‌ایم. عقب‌ماندگی شرم‌آور علمی در دوران پهلوی‌ها و قاجارها در هنگامی‌که مسابقه علمی دنیا تازه شروع شده بود، ضربه سختی بر ما وارد کرده و ما را از این کاروان شتابان، فرسنگ‌ها عقب نگه داشته بود. ما اکنون حرکت را آغاز کرده و با شتاب پیش می‌رویم، ولی این شتاب باید سال‌ها با شدت بالا ادامه یابد تا آن عقب‌افتادگی جبران شود. این‌جانب همواره به دانشگاه‌ها و دانشگاهیان و مراکز پژوهش و پژوهندگان، گرم و قاطع و جدی در این‌باره تذکر و هشدار و فراخوان داده‌ام، ولی اینک مطالبه عمومی من از شما جوانان آن است که این راه را با احساس مسئولیت بیشتر و همچون یک جهاد در پیش گیرید.»
مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) سفارش کرده‌اند در گام دوم انقلاب اسلامی جوانان باید قله‌های علمی کشور را با شتاب بیشتری طی کنند و معلمان نیز در تربیت و هموارکردن مسیر این جوانان نقش بسزایی دارند.
بر این اساس، معلمان به‌عنوان بازوهای اصلی تفهیم و اشاعه بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، در راستای به ثمر‌رسیدن اهداف این سند ضروری است به خودسازی دانش‌آموزان، اخلاق‌مداری و تعلیم، تربیت دانش‌آموزان مقاوم و عزت‌مدار، عدالت‌پیشه و فسادستیز و پیشرفت علمی کشور توجه و اهتمام بیشتری داشته باشند. تحقق این اهداف در حوزه رسالت‌های معلمی، خود مستلزم توجه ویژه مدیران عالی آموزش‌وپرورش به مفاد و محتوای این سند است.
منابع
1. بیانیه «گام دوم انقلاب» خطاب به ملت ایران (22/۱۱/1397).
2. خوشنامی، مرتضی (1٤٠٠). نقش معلمان در تحقق منویات رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب. اولین کنفرانس ملی مطالعات کاربردی در فرایندهای تعلیم‌وتربیت.