پیش از آنکه «قالی پازیریک» در جنوب سرزمین سیبری در کشور روسیه از زیر یخ بیرون بیاید، کسی فکرش را نمی‌کرد که سابقه قالی‌بافی در ایران آن‌قدر به عقب برگردد. اما آزمایش‌های انجام‌شده روی این قالی که نقش‌هایی شبیه به نقش برجسته‌های تخت جمشید دارد، نشان داد که 2400 سال از عمرش می‌گذرد. این یعنی بیشتر از 2400 سال است که ایرانیان پشت دارهای قالی می‌نشینند و بر تارهای آن گره می‌زنند تا یکی از زیباترین، ظریف‌ترین و گرانقیمتترین زیراندازهای جهان تولید شود.
قالی‌بافان در ایران معمولاً خیلی زود کار را شروع می‌کنند. آن‌ها از همان کودکی و حین بازی‌های کودکانه، گره‌زدن و پودکشیدن را از بزرگ‌ترهایشان می‌آموزند. قالی‌بافی در شهرها و روستاهای ایران غالباً شغلی خانوادگی است. یعنی پدر، مادر و گاهی حتی نوجوانان خانواده پشت دار می‌نشینند و گره‌های رنگی بر تارهای سفید قالی می‌زنند و قالی را رج به رج و خط به خط بالا می‌برند. با این حساب قالی ایرانی هنر و خاطره‌ای خانوادگی است.
فرشی برای خانه بخت
قالی‌بافی از محبوب‌ترین شغل‌های زنان روستایی و شهری است. بافت یک قالی معمولاً بیشتر از شش ماه طول می‌کشد و شاید صبر و حوصله‌ای که این کار می‌طلبد، آن را به یک کار زنانه تبدیل کرده است. قالی‌ها در پایان کار یا راهی بازار می‌شوند یا راهی خانه بخت. در بسیاری از شهرها و روستاهای ایران، وقتی برای دختری خواستگار باب میلش می‌آید و قول و قرار عروسی گذاشته می‌شود، بافتن یک قالی شروع می‌شود. داماد تا وقتی دختر مورد علاقه‌اش قالی را تمام کند، فرصت دارد مقدمات زندگی مشترک را فراهم کند.
نقشه راه
نقشه قالی به بافنده می‌گوید که برای هر گره باید از چه رنگ نخی استفاده کند. نقاشان طرح قالی را روی کاغذهای شطرنجی می‌کشند و رنگ‌آمیزی می‌کنند. بافنده به ازای هر نقطه روی کاغذ شطرنجی باید یک گره روی دار قالی بزند. در بعضی کارگاه‌ها برای آنکه سرعت بافنده‌ها بالابرود، یک نفر مأمور خواندن نقشه می‌شود و بقیه گوش به فرمان او گره می‌زنند. بعضی بافندگان هم گاهی بدون آنکه نقشه‌ای داشته باشند، نقش‌هایی را که در ذهن دارند ازحفظ می‌بافند.
فارسی باف یا ترکی باف؟
آیا می‌دانید کـه گـره‌های فرش فـارسی و ترکـی دارنـد؟ گرهی که بافندگان در مناطق ترک‌نشین در قالی‌بافی استفاده می‌کنند، با گرهی که بافندگان مناطق فارس‌زبان بر تارهای قالی می‌زنند، تفاوت دارد. تفاوت در گره نیز باعث می‌شود شکل دار قالی هم در این مناطق با یکدیگر متفاوت باشد. حتی وسایل کار قالی‌بافی در منطقه‌های متفاوت ایران با یکدیگر فرق دارد. آنچه در همه جای ایران مشترک است، وجود تارهای عمودی در دارهای قالی است که گره‌ها بر آن می‌نشینند. البته استفاده از پود هم بین تمام قالی‌بافان ایرانی رایج است. شما می‌دانید پود چیست و چه می‌کند؟
پشت و روی قالی
آن بخش پائینی تصویر که طرحی در هم و بر هم و نامشخص دارد در واقع روی قالی‌ست و آن بخشی که طرحی واضح دارد پشت قالی. معمولاً تا وقتی فرش به پایان نرسد از روی آن نمی‌توان به خوبی طرح را تشخیص داد. وقتی آخرین رج قالی بافته شد و از روی دار پائین آمد، راهی کارگاه پرداخت می‌شود. پس از پرداخت و برش خوردن یکدست و یک اندازه ریشه و گوشت فرش است که طرح قالی خودش را نشان می‌دهد.
بافندگان بی رقیب
قالی ایرانی زیراندازی ارزشمند و گران‌قیمت است. آن‌قدر ارزشمند که بعضی‌ها حتی دلشان نمی‌آید آن زیر پا بیندازند، بلکه قابش می‌کنند و به دیوار می‌آویزند تا همیشه جلوی چشمانشان باشد. این نـوع فرش‌هـا را «تابلوفرش» می‌گویند. تابلوفرش‌ها معمولاً فرش‌های ظریفی هستند کـه با نخ‌های ابریشمی بافته می‌شوند. بافندگان تبریزی ماهرترین بافندگان تابلوفرش در ایران هستند و کمتر کسی می‌تواند در این کار حریف آن‌ها شود.
منبع
http://ensani.ir