کال‌جنی در 32 کیلومتری شهر طبس در استان خراسان جنوبی است و از تهران هم حدود 890 کیلومتر فاصله دارد. کال‌جنی احتمالاً برای شما اسم عجیب‌وغریب و شاید ترسناکی باشد، امّا تنها اسمش ترسناک نیست، وقتی در پیچ‌وخم این درّه‌ی زیبا قدم بزنید، صداها چند برابر می‌شود؛ انگار که در شهر اشباح قدم می‌زنید. پستی‌وبلندی‌ها و پیچ‌وواپیچ صخره‌های تراشیده شده، صدا را در خود می‌بلعد و چند برابر آن را پس می‌دهد. شاید برای همین است که اسمش را گذاشته‌اند کال‌جنی. کال به معنی درّه یا مسیر گذشتن سیلاب است و نام‌گذاری جن شاید به دلیل صداهایی بوده که درآن می‌پیچیده و مردم را می‌ترسانده است.
آیینی باستانی
در تمام فلات ایران هرجا رودخانه هست، نشانه‌هایی از یک آیین باستانی دیده می‌شود. در کنار این درّه نیز عدّه‌ای، نشانه‌هایی از آن آیین را پیدا کرده‌اند، جاهایی برای خلوت کردن، جاهایی برای گفت‌وگو با خداوند.
یک روز پیاده‌روی
این درّه 8 کیلومتر طول دارد؛ یعنی اگر قرار باشد تمام آن را بگردید، یک روز کامل باید پیاده‌روی کنید و از میان راه‌ها و تونل‌های زیبا عبور کنید تا به پایانش برسید.
مشابه این درّه جایی در جزیره‌ی زیبای قشم به نام چاه‌کوه است. هنگام پیاده‌روی در این درّه، اگر به آسمان نگاه کنید ستون‌هایی را می‌بینید که در کناره‌های آن قرار گرفته‌اند و مثل دودکش‌هایی غول‌آسا به‌نظر می‌رسند. این دودکش‌ها که از اثر فرسایش زمین پدید آمده‌اند، در خیلی جاها از جمله شهر باستانی کاپادوکیا (واژه‌ای فارسی به معنای سرزمین اسب‌های زیبا) در ترکیه دیده می‌شود.
سنگواره‌ها
همان‌طور که گفتم، این درّه میلیون‌ها سال قدمت دارد. پس اگر در طول مسیر پیاده‌روی، فسیل‌هایی از صدف‌ها و ماهی‌ها را دیدید، تعجّب نکنید.
شُلَن
رودخانه‌ی ازمیغان هنوز هم در این درّه جریان دارد و حتّی در بعضی جاها می‌توانید آبشاری هم ببینید که محلی‌ها به آن شُلن می‌گویند. آب رودخانه سبزی و زندگی را به این منطقه آورده است. برای همین شما در مسیر پیاده‌روی نخل‌های بلندی می‌بینید که سبزی شگفت‌انگیزی به بیابان داده‌اند.
مهندسی آب
قدیمی‌ها بخشی از آب رودخانه را به مسیری تازه هدایت کرده‌اند تا وارد تونل‌های زیرزمینی شود و با استفاده از شیب ملایم کوهپایه از راه کاریز یا قنات به روستاهای اطراف برود. این هم بخشی از مهندسی آب در سال‌های دور است.
دیکاکو
اگر اهل چادر زدن در طبیعت باشید، در فصل‌های گرم سال کال‌جنی یکی از بهترین جاهایی است که شب‌های شگفت‌انگیز و آسمان پر ستاره‌ای دارد که بسیار زیبا و چشم‌نواز است. در همان نزدیکی سیاه‌چادرهای عشایری، یک اقامتگاه طبیعی را به شما هدیه می‌دهند؛ اقامتگاه عشایری دیکاکو. به‌جز دیکاکو چند اقامتگاه دیگر هم در آن نزدیکی هست که ماندن در کنار کال‌جنی را برای گردشگران آسان می‌کند.
منبع: صد جایی که در ایران باید ببینید (کتاب الکترونیک)، تألیف و جمع‌آوری: کورش مقصودی