مدیریت رد پای دیجیتال

زهرا لاهوتی فرد

۱۴۰۱/۰۴/۰۱

در دنیا هر فرد همواره به واسطه شخصیت، پیشینه کارها و فعالیت‌ها، علاقه‌مندی‌ها، انتخاب‌ها و ارزش‌هایی که بدان‌ها معتقد است، و عادت‌های رفتاری و نوع تفکرش، برای خود اعتباری دارد که به واسطه آن‌ها دیگران به او اعتماد می‌کنند و او با مجموعه این اطلاعات شناخته می‌شود.

امروزه در فضای دیجیتال نیز به‌عنوان بخش جدانشدنی زندگی بشر، هر کاربر به واسطه ارتباطات برخط و حضورش در شبکه‌های اجتماعی و استفاده از امکانات و خدمات علمی و آموزشی، تجاری، ارتباطی، تفریحی و غیره، تصویری از خود ساخته است که از این تصویر به‌‌‌ جامانده از فرد، با عنوان «رد پای دیجیتال»¹ یاد می‌شود. بنابراین می‌توان گفت: هرکسی که به نحوی از اینترنت استفاده می‌کند، ردپایی برخط از خود باقی می‌گذارد. پس باید مراقب بود چه چیزی را منتشر، چه محتوایی را «لایک» یا «بازنشر» و با چه کسانی ارتباط برقرار می‌کنیم. چون کوچک‌ترین فعالیتی که در فضای اینترنت انجام می‌گیرد، ممکن است هرگز قابل پاک‌شدن نباشد. هر قدر مدت زمان بیشتری را در فضای برخط بگذرانیم، ردپای دیجیتال ما گسترده‌تر و شفاف‌تر خواهد شد.

رد پای دیجیتال از «داده»² هایی تشکیل می‌شود که ما هنگام استفاده از اینترنت، پشت سر خود به جای می‌گذاریم. در واقع رد پای دیجیتال مجموعه‌ای است منحصربه‌فرد از فعالیت‌ها، اعمال، مشارکت‌ها و ارتباطاتی که فرد، سازمان یا نهاد روی اینترنت یا دستگاه‌های دیجیتال دارد و همگی قابل ردیابی هستند. از طریق آن‌ها اطلاعات شخصی و هویتی و اطلاعات جمعیتی، مذهب، وابستگی‌های سیاسی، علاقه‌ها، روابط میان‌فردی و ... کاربران به دست می‌آید.

در اصل باید گفت، بحث ثبت‌شدن رد پای دیجیتال هر کاربر به یکی از ویژگی‌های مهم فضای مجازی، یعنی «نافراموشی»، برمی‌گردد. در نگاه اول به نظر می‌رسد موضوع نافراموشی در جهان دیجیتال، با وجود دسترسی به سوابق افراد، در انتخاب و گزینش آن‌ها به‌منظور انواع فعالیت‌ها و پذیرش‌های استخدامی برای سمت‌ها و شغل‌های گوناگون کمک‌کننده و رهگشا باشد. یکی از روش‌های رایج بررسی و فیلترکردن داوطلبان یک سمت شغلی، ردیابی رد پای دیجیتال آن‌هاست. از طرف دیگر، برخی از سازمان‌ها، پس از استخدام نیز هر از گاهی رد پای دیجیتال کارکنان خود را بررسی می‌کنند و اگر مشکلی در آن وجود داشته باشد، ممکن است به تنزل درجه یا حتی اخراج کارمند منجر شود. نشر اطلاعات محرمانه سازمان یا مشتری، پیش از آنکه یک پروژه کاری به صورت رسمی و عمومی شروع به کار کند، و همچنین، قراردادن «پست»‌های متعصبانه مثل نژادپرستی یا جنسیت‌زدگی و محتوای نامناسب مثل مصرف مواد مخدر یا روابط خارج از چارچوب و نامتعارف، توهین یا تمسخر مشتری فعلی یا قبلی و …، همه این موارد، نقاط ضعف در رد پای دیجیتال محسوب می‌شوند.

راهکارهایی برای مدیریت رد پای دیجیتال

محافظت و صیانت از خود

در قدم اول لازم است نام کاربری و رمز عبور هیچ‌یک از صفحه‌ها و حساب‌های شخصی شما در اختیار هیچ‌کس نباشد. همچنین، در انتخاب رمز عبور، استفاده از رمزهای طولانی شامل حرف‌های بزرگ و کوچک، عددهای پراکنده و المان‌های دیگر، ضریب اطمینان را بالا می‌برد. کاربران باید بدانند اطلاعاتی را که خیلی شخصی هستند، تحت هیچ شرایطی در فضای دیجیتال قرار ندهند.

تفکر پیش از اقدام به هر کاری در فضای مجازی

قبل از اینکه محتوایی را در صفحه خود منتشر کنید، کامنتی بگذارید، پستی را بپسندید (لایک کنید)، ایمیلی (رایانامه‌ای) بفرستید یا عضو یک وبگاه شوید، به این موضوع فکر کنید که هر کسی شما را به‌گونه‌ای می‌شناسد. اگر این فعالیتتان را ببینند، چه حسی پیدا می‌کنید. همچنین، اینطور در نظر بگیرید که این اطلاعات، پس از انتشار، هرگز پاک نخواهند شد. اگر همچنان مشکلی به نظرتان نمی‌رسد، آن را منتشر کنید.

جدا کردن رایانامه (ایمیل) کاری و شخصی

معمولاً برای ثبت‌ نام در هر وبگاه (وب‌سایت)، نرم‌افزار کاربردی یا فضای برخط به یک رایانامه نیاز دارید. این رایانامه می‌تواند بخش زیادی از ردپای دیجیتالتان را در خود جای دهد. پس بهتر است رایانامه‌ای برای حساب‌ها و کارهای شخصی داشته باشید و رایانامه‌ای مجزا برای کار و مسائل مربوط به آن.

افزودن اطلاعات و دانش شخصی

نرم‌افزارهای کاربردی پیش از نصب از شما اجازه می‌گیرند به بعضی از بخش‌های دستگاه شما دسترسی داشته باشند. همچنین و‌بگاه‌ها (سایت‌ها) در زمان ثبت ‌نام قوانینی را در اختیارتان می‌گذارند. اگرچه مطالعه موبه‌موی همه این اطلاعات به نظر دشوار می‌رسد، اما حداقل سعی کنید نگاهی اجمالی به آن‌ها داشته باشید و اگر جایی به مورد مشکوکی برخوردید، آن را بررسی کنید.

مدیریت حساب‌ها

ممکن است صفحه‌های مجازی، عضویت‌ها و حساب‌های زیادی داشته باشید که مدت‌هاست از آن‌ها استفاده نمی‌کنید. بهتر است آن‌ها را حذف یا غیرفعال کنید. اگر از نرم‌افزار کاربردی موفق به حذف یا غیرفعال‌سازی حساب خود نشدید، از سایت آن سرویس کمک بگیرید، مشکلتان را جست‌وجو کنید یا از وبگاه‌هایی مانند این وبگاه بهره بگیرید. حساب‌های کاربری‌تان را در جایی ثبت کنید، هر ‌‌شش ماه یک‌بار نگاهی به آن‌ها بیندازید و حساب‌های بدون‌استفاده را حذف کنید.

اهمیت رد پای دیجیتال ما

روشن است که بهره‌برداری اصلی از این داده‌ها توسط صاحبان قدرت یا بنگاه‌های تجاری انجام می‌شود؛ اما چگونه؟ استخراج اطلاعات از داده‌ها از طریق تحلیل کلان داده‌ها و کشف روابط و الگوهای میان داده‌ها که به آن «داده‌کاوی»³ می‌گویند، امری است که شرکت‌های بزرگ داده‌پردازی، همچون «کمبریج آنالیتیکا» انجام می‌دهند. این شرکت‌ها با استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی به اطلاعات میلیون‌ها کاربر دسترسی پیدا می‌کنند و می‌توانند افراد را از نظر روانی بر اساس پنج ویژگی اصلی شخصیتی‌شان، فقط بر مبنای فعالیت در «فیس‌بوک» که صاحب سه رسانه اجتماعی «واتساپ»، «فیس‌بوک» و «اینستاگرام» است، طبقه‌بندی کنند. در مورد الگوریتم‌ها ثابت شده است که تنها با زدن 10 «لایک» شما را بهتر از همکارتان، با زدن 150 لایک شما را دقیق‌تر از پدر و مادرتان، و فقط با زدن 300 لایک شما را بهتر از شریک زندگی‌تان می‌توان شناخت و رفتارتان را پیش‌بینی کرد.

با این حال، ما هر روز فقط لایک‌ها را با دیگران تقسیم نمی‌کنیم. رد پای دیجیتال ما شامل دامنه گسترده‌ای از عکس‌ها، پیغام‌ها، اشتراک‌گذاری‌ها و مطالبی است که زیر عکس‌ها به‌عنوان نظر ثبت می‌کنیم. در هر حساب اینستاگرام و فیس‌بوک ما روزانه هزاران تبلیغ و آگهی تجاری صورت می‌گیرد که مدل‌های شخصیتی خاصی را هدف می‌گیرند؛ آگهی‌هایی که بر مبنای ترس‌ها، احساسات و نیازهای ما برای ما انتخاب شده‌اند. بنابراین هر ردپای دیجیتال ما می‌تواند پرونده‌ای کامل برای ما باشد تا دیگران بر اساس آن در مورد رفتار ما قضاوت و پیش‌بینی کنند.