یزد پر است از عمارت‌های باشکوهی که از خشت خشک‌شده ساخته شده‌اند. یزدی‌ها در طول تاریخ بناهای با شکوه عمومی بسیاری ساخته‌اند و همیشه مراقب و حافظ ساخته‌هایشان بوده‌اند. یزد شهر دوستی‌هاست. شهـری کـه در آن سالیـان سال است مسلمان،همه با هم زندگی کرده‌اند. یزد در طول تاریخ یک ایستگاه مهم برای بازرگانانی بوده که از غرب به شرق می‌رفتند و می‌آمدند و در این رفت‌وآمدها یزد هم به یک بنگاه بزرگ تجاری تبدیل شده بود. دیدنی‌های یزد فقط بناهایش نیستند، باید در کوچه و خیابان‌هایش قدم زد و با مردم آرام و سر به زیرش خوش‌وبش کرد، آداب‌و‌رسوم، صنایع سنتی و خوراکی‌هایشان را دید و چشید و داستان‌هایشان را شنید.
بزرگ‌ترین شهر خشتی جهان
راز سرپا ماندنِ بافت تاریخی شهر یزد، گرامی‌داشتن سنت وقف است. یزدی‌های خیر و نیکوکار در طول تاریخ، مسجد، مدرسه، قنات، آب‌انبار و حمام‌های عمومی بسیاری ساخته‌اند و یزد روزبه‌روز بزرگ و بزرگ‌تر شده است تا آنجا که امروز شهر تاریخی یزد بزرگ‌ترین شهر خشتی جهان به حساب می‌آید. یزدی‌ها حتی به فکر ادامه حیات بناهایی که ساخته‌اند هم بوده‌اند و بخشی از درآمدها و میراثشان را به این کار اختصاص داده‌اند. آن‌ها حتی وقتی خواستند شهر را خیابان‌کشی کنند، حواسشان بود که کمترین آسیب به بناهای تاریخی برسد.
کارگران مشغول کارند
بیش از 800 سال قدمت دارد. پس از پایه‌گذاری مسجد در قرن ششم توسط علاءالدوله کالنجار، در هر دوره‌ای کسی بخشی به آن بنای اولیه اضافه کرد. مثلاً مناره‌های بلندقد و سر در آسمان سردر ورودی، 200 سال پس از ساخته‌شدن ایوان ورودی، روی آن سوار شدند. حالا پس از گذشتن سال‌ها ساخت‌وساز و مرمت، مسجد جامع یزد یکی از مفصل‌ترین و باشکوه‌ترین بناهای شهر یزد است.
شهر بادگیرها
البته که سراغ بلندترین بادگیر ایران را باید در شهر بادگیرها گرفت. بادگیر بلند عمارت «باغ دولت‌آباد» 33 متر قد دارد و وقتی باد می‌وزد، کل عمارت را خنک و دل‌نشین می‌کند. بادگیرها تقریباً در تمام کوچه و پس‌کوچه‌های بافت تاریخی شهر به چشم می‌آیند. اغلب خانه‌های تاریخی شهر یک یا چند بادگیر دارند که در طول تابستان به داد ساکنانشان میرسند و آن‌ها را از گرمای طاقت‌فرسای تابستان نجات می‌دهند. در یزد حتی آب‌انبارها هم برای خنک و تازه نگه‌‌داشتن آب به بادگیر مجهز هستند.
شهر دوستی و برادری
یزد شهر دوستی‌هاست. مـردم این شهـر سالیان سال است با هر مذهبی به خوبـی و خوشـی در همسایـگی هم زندگـی کرده‌انـد و روزگـار گذرانده‌انـد. نمونه‌اش هم همین آتشکده زرتشتیانِ یزد است که زرتشتیان برای عبادت و مسلمانان برای تمـاشا به آن سر مـی‌زنند. یزد بزرگ‌ترین جمعیت زرتشتیان ایران را در خود دارد و بناهای متفاوتی در جای‌جای شهر به زرتشتی‌ها منسوب است. از جمله برج «خاموشان» و مدرسه دیدنی «مارکار».
یک نماد تاریخی
این میدان و ایوان بلندبالایش که یزدی‌ها به آن «میرچخماق» می‌گویند، نماد شهر یزد است. در ایام محرّم این میدان به یک حسینیه بزرگ تبدیل می‌شود و مردم نخلی چوبی را که شبیه درخت سرو است، روی دوش بلند می‌کنند و می‌چرخند. در اطراف میدان به‌جز این ایوان بلند، بازار، تکیه، مسجد و آب‌انبار امیر چخماق را هم می‌توان دید. مجموعه امیر چخماق را امیر جلال‌الدین چخماق، حاکم یزد، و همسرش 600 سال پیش دستور ساخت داده‌اند.
منبع:
http://tourism.yazdcity.ir