براساس مفاد این توافق‌نامه چه اقداماتی قرار است انجام شود؟
اصولاً بنیاد در عرصه این تفاهم‌نامه می‌خواهد بسترهایی را در حوزه فضای مجازی فراهم کند که مدرسه‌ها، معلمان و مخاطبان حوزه آموزش بتوانند از آن‌ها بهره ببرند. از جمله مهم‌ترین این فرایندها، اقداماتی هستند که بنیاد در فضاسازی‌های لازم، مثلاً در فضای مجازی پس از کرونا، می‌خواهد انجام دهد. الان قرار است که ما با کمک کارشناسان ذیربط در این حوزه بتوانیم پیش‌بینی‌های لازم را برای نیازهای پس از کرونا فراهم کنیم و فضاهای لازم را برای مدرسه‌ها، مدیران، اولیا و حتی کارشناسان وزارت آموزش‌وپرورش فراهم کنیم. بنیاد قرار است یک سکو (پلت‌فرم) را با همکاری وزارت کار آماده کند که بتواند به‌عنوان سکویی در کنار سکو و بستر ایجادشده توسط وزارت آموزش‌وپرورش در حوزه شاد فعالیت کند. ویژگی مهم این سکو، بهره‌مندی آن از هوش مصنوعی خواهد بود. همچنین، بسترهای سخت‌افزاری لازم را فراهم می‌کند که سرورهای مربوط به حوزه فضای مجازی هستند. به هر حال یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌هایی که در کشور باید تأمین شود تا بتوان فضاهای مجازی را پوشش داد، مراکز داده و سرورها هستند. ان‌شاءالله بنیاد با همکاری وزارت کار و حمایت صندوق کارآفرینی امید می‌خواهد سروری اختصاصی ویژه مدرسه‌ها و آموزش در این حوزه تهیه کند.
براساس این وظیفه کلان بنیاد، مؤسسه مدرسه دیجیتال هزاره چه مسئولیتی دارد؟
بنیاد در راستای این تعهدِ مربوط به تولید سکو با هوش مصنوعی، مؤسسه‌ای را به ثبت رسانده با عنوان مؤسسه «مدرسه دیجیتال هزاره». مدرسه دیجیتال هزاره قرار است از طریق آن تعهدات خودش را عملیاتی و اجرایی کند. سکوی موردنظر قرار است تا سال 1401 عرضه شود. البته الان بخشی‌هایی از آن آماده و حتی بارگذاری هم شده است. در حال حاضر نزدیک به سه چهار هزار دانش‌آموز در سطح کشور دارند از بخش‌های آزمایشی این سکو استفاده می‌کنند و ان‌شاءالله قرار است تا سال 1401 بیش از 22 پودمان فعالیتی را شامل شود که تقریباً تمام ابعاد فعالیت‌های یک مدرسه را پوشش می‌دهد؛ از ثبت‌نام دانش‌آموزان گرفته تا طراحی آموزشی سالانه و طرح درس سالانه معلمان، برنامه‌ریزی‌های آموزشی، طرح درس کلاس‌ها، ارائه محتواها، آموزش آنلاین یا آفلاین، ارزیابی‌ها و امتحانات حضوری یا آنلاین و الکترونیکی، و همچنین فعالیت‌های مشاوره‌ای مدرسه، ارائه تکالیف دانش‌آموزان به‌صورت دیجیتال، ثبت موقعیت‌های اطلاعاتی دانش‌آموزان در حوزه‌های انضباطی، پرورشی و درسی، آزمایشگاه‌های مجازی، کتابخانه مجازی و الکترونیک، و همچنین بحث پیگیری‌های هوشمندانه که با همکاری این سیستم معاونان، مشاوران، مسئولان پایه‌ها و مدیریت مدرسه می‌توانند اطلاعات لازم موردنظر خودشان را در پیگیری‌های امور به دست آورند.
سؤالی که برای من پیش آمد این است که خب این سکو در حال طراحی است و احتمالاً با آن نقشی که شما از بحث هوش مصنوعی اشاره کردید، هنوز نمونه‌کاری تولید نشده است. بنابراین، انتظار این است که با توجه به محتوای تفاهم‌نامه که ابتدا باید در مدرسه‌های غیردولتی دنبال شود، آیا آنچه قرار بوده براساس هوش مصنوعی برای یک مدرسه به‌عنوان یک واحد کار طراحی شود، شروع شده است یا نه؟
عرض کردم که این سکو حدود 22 پودمان دارد که قرار است پشت اکثر آن‌ها هوش مصنوعی قرار بگیرد تا داده‌ها و اطلاعات را بگیرد و تحلیل کند. پیش‌بینی ما این است که دو سال زمان می‌برد. یعنی باید این اطلاعات وارد شوند و بعد از دو سال که این داده‌ها کامل شدند، تحلیل‌های لازم برای آن مدل‌سازی‌ها اتفاق بیفتد. ولی خب به هر حال از الان در برنامه‌نویسی و کدنویسی‌های مربوطه پیش‌بینی‌های لازم بشود که به لطف خداوند شده است. الان برنامه در بخش‌هایی از فرایندش در حال اجراست. یعنی تعریف مدرسه، ثبت‌نام دانش‌آموز در کلاس، تدریس معلم (آنلاین و آفلاین).
یعنی هنوز با نگاه هوش مصنوعی مدلسازی نشده است؟
چرا. الان هوش مصنوعی پشت این‌هاست. الان این اطلاعات و داده‌ها دارد دریافت می‌شود، ولی حجم آن‌ها برای آن مدل‌سازی‌ها هنوز کافی نیست. ظرف دو سال آینده باید این داده‌ها به حجمی برسند که این سیستم هوش مصنوعی بتواند از روی آن‌ها انواع مدل‌ها را پیش‌بینی کند.
اهمیت و ارزش این کار به‌گونه‌ای است که نامش را هم گذاشته‌اید «مدرسه دیجیتال هزاره». برای اینکه این اطلاعات جمع‌آوری شوند و به‌نوعی کار بعد از دو سال به شکل عملیاتی‌تر اجرایی شود، به اطلاع‌رسانی و برگزاری جلسات همفکری حداقل بین سازمان فنی و حرفه‌ای، مدرسه‌های غیردولتی و این بنیاد نیاز است. یعنی درواقع برگزاری نشست‌هایی با مفهوم «مدرسه دیجیتال هزاره مبتنی بر هوش مصنوعی» مقداری تحلیل شود. الان شما برای این موضوع چه کارهایی یا اصطلاحاً چه فرهنگ‌سازی‌ای کرده‌اید؟
براساس تفاهم‌نامه، باید کمیته‌ای متشکل از کارشناسان سه دستگاه وزارت آموزش‌وپرورش، وزارت کار و بنیاد تشکیل شود و در آن همه مصادیقی که در این تفاهم‌نامه آمده‌‌اند، موردتوجه و بحث قرار گیرند و تصمیمات لازم گرفته شود. مکاتبات مربوط به این حوزه با بالاترین مقامات و دستیاران وزرای محترم صورت گرفته است تا نمایندگان خودشان را معرفی کنند. اولین جلسه این کمیته هم با حضور نمایندگان تشکیل شد و درباره مباحث این فرایند بحث کردیم.
این ظرفیت برای معلم‌ها چه کارایی و اثربخشی خواهد داشت؟
ببینید، در کل فرایند این سامانه فرایندی همه‌جانبه برای استفاده کاربران متفاوت، اعم از انواع رسته‌های شغلی است که در هر مدرسه وجود دارند؛ مانند مدیر، معاون و مربی که همه این‌ها دیده شده‌اند که رکن اصلی این سامانه معلمان هستند. برای معلمان ظرفیت‌هایی پیش‌بینی شده است. خیلی مهم است که این سکو در ابتدای قضیه سازمان‌دهی می‌کند. یعنی آنچه را ما در حوزه تعلیم‌وتربیت به‌عنوان طرح درس سالانه، روزانه و هفتگی مطرح می‌کنیم، این‌ها حتماً باید در این سازمان ثبت شوند. یعنی یکی از مصداق‌های مهم این است که برنامه یک معلم باید در این سکو تعریف شود که در مرحله بعد قابلیت ارزیابی و قابلیت پیگیری لازم را داشته باشد. لذا بعد از اینکه معلمان طرح درس‌های خودشان را در حوزه کار می‌گذارند، این قابلیت را دارد که برای ارائه آن انتخاب مسیر کند.
ما می‌خواهیم این فرایند را به صورت‌های حضوری و مجازی ارائه کنیم. و اگر به‌صورت مجازی است، باید ببینیم آیا می‌خواهیم به‌صورت آفلاین ارائه کنیم یا آنلاین؟ در بحث آموزش آفلاین که خیلی موردتوجه ماست، تولید محتواهایی صورت می‌گیرد. حالا هم در آنلاین و هم در آفلاین، تولید این محتواها توسط معلمان، این امکان را ایجاد می‌کند که در دسترس عموم قرار گیرد. یعنی این سکو از معلمان سؤال می‌کند آیا محتواهایی که شما بارگذاری می‌کنید، فقط برای استفاده شخصی خودتان است، یا اجازه می‌دهید دیگران هم از آن استفاده کنند. اگر معلم اجازه استفاده دیگران را هم صادر کند، محتواها در اختیار و دسترس افراد و همکاران قرار می‌گیرند که خودش تبادل تجربه بسیار خوب و مناسبی بین همکاران است و آنان می‌توانند با نگاه‌کردن به محتواها، سؤالات و تکالیفی که دیگر همکاران آن‌ها می‌دهند، در جریان روند فعالیت‌های دیگران قرار بگیرند.
منظور شما این است که در درجه اول خود آن سکوست که ارزش دارد. ولی آیا در این سکو دوباره ظرفیت آموزش معلم‌ها وجود دارد یا خیر؟ آیا این سامانه و محتوا برای معلم بارگذاری می‌شود یا خیر؟ یا اصلاً آن یک پروژه دیگر است؟
یکی از پودمان‌‌های موجود در برنامه ما، بانک محتواست. در حال حاضر بیش از 2400 ساعت محتوای آموزش متوسطه در درس‌های تخصصی در این سکو وجود دارد؛ یعنی تدریس‌هایی که معلمان کرده‌اند. البته فعلاً می‌خواهیم این تدریس‌ها فقط در دسترس معلمان قرار بگیرند. یعنی هر معلمی اجازه داشته باشد تدریس سایر همکاران خود را ببیند و از آن ایده بگیرد. اگر هم معلم صلاح دید، حتی می‌تواند تدریس را بارگذاری کند تا دانش‌آموزش از آن استفاده کند.
آیا الان معلمان می‌توانند به سامانه دسترسی داشته باشند؟
خیر. از مهرماه سال 1400 سامانه به‌طور رسمی افتتاح خواهد شد. الان در بخش آزمایشی است. تقریباً شصت درصد ظرفیت این سکو در سال 1400 ارائه می‌شود و در مهرماه سال 1401 قابلیت آن به صد درصد می‌رسد. در سال 1400 نکاتی از سکو هست که جزو الزامات یک مدرسه است. یعنی آنچه را مدرسه الزاماً برای مدرسه‌بودن نیاز دارد، حتماً در سکوی1400 دیده می‌شود، اما ماژول‌ها و آپشن‌هایی هستند که ممکن است بعضی از مدرسه‌ها داشته باشند و بعضی نداشته باشند. مثلاً ما پودمانی خواهیم داشت به نام «پرونده سلامت دانش‌آموز» که مدرسه‌ای که مربی بهداشت دارد، پزشک دارد و می‌خواهد پرونده سلامت درست کند، مثلاً واحد روان‌شناسی و مشاوره دارد، ثبت اطلاعات روانی دانش‌آموزان را دارد و می‌توانند از آن پودمان استفاده کنند، ولی آن پودمان‌‌ها یا امکانات ان‌شاءالله در سال 1401 عرضه می‌شوند و فعلاً ما انرژی خود را برای الزامات و اصل آن سکو گذاشته‌ایم.
اگر بخواهید این سکو را با شبکه شاد مقایسه کنید، چه توضیحی دارید؟
شبکه شاد حسب شرایطی خیلی اضطراری و فوری در یک دوره زمانی با یک درایت به قول معروف مدیریت بحرانی ایجاد شد و انصافاً هم در نوع خودش یک کار بسیار قابل‌توجه و ارزشمند بود. ولی به نظر می‌رسد با توجه به اینکه محور و پایه اصلی شبکه شاد روی پیام‌رسان‌ها گذاشته شده است، این پیام‌رسان‌ها تا یک اندازه‌ای قابلیت پیشرفت دارند و یک جاهایی بعضی از کارها را نمی‌توانند انجام بدهند. برای مثال، این هوش مصنوعی که خدمت شما عرض کردم، به یک مجموعه اطلاعات و داده‌های کاملاً طبقه‌بندی‌شده دقیق و پیش‌فرض‌های برنامه‌نویسی‌شده و کد‌نویسی‌شده دارد. شاید مثلاً در حال حاضر به سرعت نشود برنامه شاد را با یک سیستم هوش مصنوعی هماهنگ و مدلسازی کرد، ولی خب امیدواریم در آینده با حضور انواع سکوهایی که در جامعه ایجاد خواهند شد و حتی اپراتورها، ممکن شود. آن‌طور که من شنیده‌ام، دولت درصدد تولید چند اپراتور به‌عنوان اپراتورهای آموزشی است؛ مثل ایرانسل، همراه اول و رایتل که الان در حوزه موبایل کار می‌کنند. قرار است در چند سال آینده ما سه چهار اپراتور آموزشی در کشور داشته باشیم که قابلیت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری داشته‌باشند. هر فرایند آموزشی که بخواهد در کشور شکل بگیرد، باید از طریق این اپراتورها باشد که به نظرم یکی از آن‌ها قاعدتاً خود «شاد» خواهد بود.
با توجه به اقدامات کوتاه‌مدت شما از منظر فرهنگ‌سازی این مدرسه دیجیتال هزاره و آماده‌شدن مدرسه‌ها برای بعد از کرونا، الان چه فعالیت‌های کوتاه‌مدتی را در دستور کار دارید؟
ما درصددیم گفتمانی راه‌اندازی کنیم. با توجه به امکانات استودیو و زمینه‌های خوبی که در بنیاد وجود دارد و کارشناسان و استادان حوزه‌های آموزشی که دعوت می‌کنیم، الان کار شروع شده است. ان‌شاءالله امیدواریم این عزیزان در حوزه گفتمان‌های لازم فضای مجازی، آنچه را به‌عنوان چالش در حوزه‌های فضای مجازی وجود دارد و ما با آن برخورد می‌کنیم، چه در حوزه معلم، چه در حوزه دانش‌آموز و چه در حوزه مدرسه و والدین و همچنین پیش‌بینی‌هایی که برای آینده فضای مجازی می‌شود، دنبال کنند. مسلم است سال آینده نوع مدیریت مدرسه‌های ما مانند گذشته نخواهد بود و تغییراتی می‌کند.