هنر قلمکار

وقتی یک پارچه‌ی قلمکار را نگاه می‌کنیم، انگار که نقش‌هایش برایمان قصّه می‌گویند. قصّه‌ی  شکارها، نبردها، جشن‌ها، شادی‌ها و یا چهره‌ی بزرگان و شخصیت‌های تاریخی. با هرکدام از پرده‌های قلمکار می‌توان داستانی گفت و در ماجراهایش غرق شد.

قلمکار اصفهان

امروزه اصفهان تنها مرکز تولید پارچه‌های قلمکار در ایران است. تهیه‌ی پارچه‌ی قلمکار مراحل مختلفی دارد و در هر کارگاه استادها و هنرمندان هر کدام قسمتی از تولید پارچه را بر عهده دارند.

پنج مرحله‌ی هنر قلمکار‌

مرحله‌ی اوّل ساخت مهر یا قالب چوبی است. قالب‌ها از چوب درخت گلابی ساخته می‌شوند که بافتی نرم دارد و به آسانی می‌توان نقش دلخواه را روی آن کنده‌کاری کرد.

مرحله‌ی دوّم ساخت رنگ است. استاد رنگ‌ساز رنگ‌ها را از گیاهان و املاح معدنی می‌سازد. امروزه کمتر از رنگ‌های گیاهای استفاده می‌شود و بیش‌تر رنگ‌های شیمیایی کاربرد دارند.

مرحله‌ی سوم آماده کردن پارچه است. پارچه‌های پنبه‌ای ابتدا در آب شسته می‌شوند، (قلمکارهای اصفهان پارچه‌ها را در آب زاینده‌رود می‌شستند) سپس آن‌ها را محکم به سنگ می‌کوبند تا مواد زائد آن خارج شود. پس از آن پارچه‌ها را در آفتاب خشک می‌کنند.

مرحله‌ی چهارم  مرحله‌ی چاپ زدن روی پارچه است. برای این‌کار سطح هر قالب چوبی را با یک رنگ می‌پوشانند و هرکدام را به نوبت و با دقت روی پارچه می‌گذارند و سپس با یک ضربه‌ی محکم به قالب نقش، روی پارچه چاپ می‌شود. استاد قلمکار معمولاً دور مچ دست خود را با پارچه می‌پوشاند که در زمان کار، دستش درد نگیرد. برای چاپ، ابتدا رنگ مشکی بعد قرمز، آبی و زرد روی پارچه چاپ می شوند.

مرحله‌ی آخر، ثابت کردن رنگ روی پارچه است. برای این‌کار پارچه‌ها را در ظرف‌های بزرگ آب جوش می‌ریزند تا چند ساعت بجوشند. رنگ‌ها در اثر حرارت و موادی که به آن اضافه می‌شود، پخته و ثابت می‌شوند. پس از آن پارچه شسته و خشک می‌شود. سرانجام پارچه‌ی قلمکار آماده است و برای فروش به بازار فرستاده می‌شود.