رویکرد برنامه‌ی جدید آموزش قرآن، جامعیت این آموزش است؛ یعنی آموزش قرآن به نحوی باشد که از یک‌سو هـمه‌ی حیطه‌های یادگیری را شامل شود و به‌ویژه بر حیطه‌ی عاطفی که متکفل ایجاد و تقویت انس و علاقه‌ی دانش‌آموزان به قران و یادگیری آن است، تأکید ورزد، و از سوی دیگر تمامی موضوعات ضروری آموزش قرآن، مانند روخوانی، روان‌خوانی، صحت قرائت، توانایی درک معنای عبارات و آیات ساده‌ی قرآن کریم، آشنایی با معارف انسان‌ساز قرآن و تدبر در آیات الهی را در حد امکان شامل شود.
با توجه به این رویکرد، سه هدف اساسی آموزش قرآن عبارت است از توانایی خواندن صحیح قرآن کریم، درک معنای عبارات و آیات ساده، و تدبر اولیه در برخی آیات منتخب قرآن کریم.
شایان ذکر است، با توجه به جامعیت اهداف آموزش قرآن، در هر یک از دوره‌های تحصیلی، متناسب با شرایط ذهنی و روحی دانش‌آموزان، سایر اهداف نیز مورد توجه قرار می‌گیرد.
روش تدریس حرف دارای تشدید
حرف مشدّد (دارای تشدید) هنگام تلفظ دو بار خوانده می‌شود. کسب مهارت صحیح خواندن حروف مشدّد برای دانش‌آموزان کمی مشکل است. از این رو نیازمند دقت در آموزش و تمرین بیشتر است. در آموزش حرف مشدّد، تفهیم این مطلب ضروری است که هر حرف مشدّد دو بار خوانده می‌شود؛ بار اول با حرف متحرک قبل از خود و بار دوم با حرکت خودش.
روش تدریس حروف ناخوانا
در بیشتر زبان‌ها حرف ناخوانا وجود دارد. در خط فارسی نیز برخی حروف ناخوانا هستند؛ مانند «واو» در کلمات خواهر و خویش. همچنین در زبان فارسی برخی از کلمات عربی که حروف ناخوانا دارند به کار می‌روند؛ مانند: مؤدّب، سؤال، مثلاً، مرتضیٰ، نهج‌البلاغه، سیدالشهدا، علی‌بن‌موسی‌الرّضا و صاحب‌الزمان.
از آنـجا که مـهم‌ترین هدف آمورش روخوانی در دوره‌ی ابتدایی کسب مهارت است، باید در این آموزش تدابیری اتخاذ شود که دانش‌آموزان به‌طور کاربردی و عملی مهارت موردنظر را کسب کنند. بنابراین، حروف ناخوانا در دو مرحله تدریس می‌شوند.
مرحله‌ی اول؛ آموزش حروف ناخوانا به‌صـورت حـروف متمایز: با مـتمایز کردن حروف ناخوانا دانش‌آموز متوجه می‌شود نباید حروف متمایز را بخواند. به کمک این تدبیر که نمونه‌ای از رعایت اصل ساده به مشکل است، دانش‌آموزان می‌توانند به‌راحتی و بدون نیاز به قواعد و اصطلاحات، از همان آغاز عبارات قرآنی را به‌طور صحیح بخوانند. حروف ناخوانا در پایه‌های اول تا سوم به‌صورت متمایز نوشته می‌شوند.
در کتاب‌های آموزشی قرآن برای متمایز کردن حروف ناخوانا از شیوه‌های متعددی استفاده می‌شود. در گذشته، معمولاً این حروف رنگی چاپ می‌شدند، ولی اکنون بیشتر به‌صورت حروف توخالی چاپ می‌شوند. به نظر می‌رسد روش تو خالی کردن حروف مناسب‌تر باشد، زیرا با مفهوم ناخوانا بودن سازگاری دارد.
مرحله‌ی دوم؛ آموزش قواعد حروف ناخوانا: پس از کسب مهارت نسبی در مرحله‌ی قبل، قواعد مربوط به حروف ناخوانا به‌صورت کاربردی و به زبان ساده تدریس و به‌تدریج حروف توخالی به‌صورت معمولی نوشته می‌شوند. پس از توپر کردن حروف ناخوانا، در مواردی که فلش اتصال دارد، این فلش‌ها به‌تدریج از ترکیبات ساده و سپس از ترکیبات مشکل حذف می‌شود. این مرحله در پایه چهارم و پنجم تدریس و تمرین می‌شود.
روش تدریس نمادهای خاص رسم‌الخط قرآن
از آنجا که آموزش روخوانی قرآن بر سوادآموزی فارسی مبتنی است، در پایه‌ی اول هیچ‌گونه نماد جدیدی تدریس نمی‌شود. آموزش نمادهای خاص رسم‌الخط قرآن از پایه‌ی دوم ابتدایی آغاز می‌شود.
1. الف کوچک ( ٰ )
در رسم‌الخط قرآن گاهی مصوت « آ» به شکل ( ٰ ) نوشته می‌شود. این نماد به شیوه‌ی زیر تدریس می‌شود.
آموزگار شکل «ا» را روی تخته می‌نویسد و از دانش‌آموزان می‌خواهد آن را بخوانند.
دانش‌آموزان می‌گویند: آ.
آموزگار کمی از شکل «ا» را پاک می‌کند و از دانش‌آموزان می‌خواهد دوباره بخوانند.
دانش‌آموزان می‌گویند: آ
آموزگار این کار را تکرار می‌کند تا «ا» به شکل « ٰ » در آید.
آموزگار می‌گوید: همان‌طور که می‌بینید، شکل آن کوچک‌شده است، ولی صدایش تغییر نمی‌کند.
آموزگار «بـٰ » را نیز روی تخته می‌نویسد و از دانش‌آموزان می‌خواهد آن را بخوانند.
آنگاه چند مثال دیگر را به همین شیوه با دانش‌آموزان تمرین می‌کند.
2. «واو» و «یا» کوچک (و) ـ (ی)
آمــوزگار مصـوت «ا» را روی تـخته می‌نویسد و از دانش‌آموزان می‌خواهد آن را بخوانند. سپس الف کوچک ( ٰ ) را مقابل آن می‌نویسد تا آن را نیز بخوانند. آنگاه از دانش‌آموزان سؤال می‌کند وقتی «ا» را کوچک می‌نویسیم، آیا صدایش تغییر می‌کند؟ دانش‌آموزان می‌گویند: نه!
آموزگار «او» را روی تخته می‌نویسد تا دانش‌آموزان آن را بخوانند.
سپس مقابل آن «او» دوم را می‌نویسد تا آن را نیز بخوانند: او : و
سپس می‌گوید شکل «و» مانند «ا» کوچک می‌شـود، ولی صدایش تغییر نمی‌کند.
و : و
آنـگاه شکـل‌هـای زیـر را می‌نـویسد تـا دانش‌آموزان آن‌ها را بخوانند:
ـه و: هـو هو : هـو
آموزگار چند کلمه‌ی قرآنی با نماد فوق را روی تخته می‌نویسد تا دانش‌آموزان بخوانند؛ مانند: رَبّـه‌و، عَبدَه‌و
3. کاف بی سرکج (ک)
آموزگار کاف آخر (ک) را روی تخته می‌نویسد و از دانش‌آموزان می‌خواهد آن را بخوانند. آنگاه کاف بی‌سر کج ( ) را جلوی آن می‌نویسد و می‌گوید در قرآن، کاف این‌گونه نوشته می‌شود. ک :
سپس کاف بی‌سر کج را با صداهای کوتاه می‌نویسد تا دانش‌آموزان، آن‌ها را چند بار بخوانند.
4. تاء گرد (ﺔ ة)
آموزگار دو شکل تاء گرد (ﺔ ه) را روی تخته می‌نویسد و آنگاه می‌گوید: بچه‌ها! صدای این دو شکل "ت" است.
ﺔ : ت؛ ة: ت
سپس هر دو شکل تاءگرد را صداهای کوتاه ترکیب کرده و از دانش‌آموزان می‌خواهد تا آن‌ها را چند بار بخوانند.
ﺔَ ﺔِ ﺔُ؛ ةَ ةِ ةُ
5. تنوین ( ً ٍ ٌ)
تنوین، ترکیب صداهای کوتاه با «نون ساکن» است. این «نون» به‌صورت تکرار حرکت نوشته می‌شود.
ﹷﹻﹹ ً ٍ ٌ
برای تدریس تنوین، آموزگار صدای «ﹻ» را همراه «نون» روی تخته می‌نویسد و از دانش‌آموز می‌خواهد تا آن را بخواند.
آنگاه شکل « ٍ » را جلوی آن می‌نویسد و می‌گوید این شکل نیز همان‌طور خوانده می‌شود.
ﹻ ن: ٍ
سپس ترکیب شکل « ٍ » را با چند حرف نوشته و تمرین می‌کند.
اٍ بٍ تٍ ةٍ ﺔٍ ثٍ
پس از آموزش فوق، آموزگار لوحه‌ی مربوط به تنوین کسره ( ٍ) را نصب می‌کند و از دانش‌آموزان می‌خواهد سطر به سطر آن را بخوانند.
تذکر: هنگام تدریس این تنوین، توجه دانش‌آموزان را به «الف» ناخوانا که بعد از این تنوین می‌آید جلب می‌کنیم.
از آمـوزش هـر یک از انـواع تنوین، لوحه‌ی مربوط به آن در نصب می‌شود و دانش‌آموزان خواندن آن‌ها را تمرین می‌کنند.
6. همزه (ء)
همزه مانند صدای عین در فارسی تلفظ می‌شود. برای تدریس همزه، آموزگار تـرکیب حـرف «ع» را با حـرکت‌هـای گوناگون می‌نویسد و از دانش‌آموزان می‌خواهد آن‌ها را بخوانند.
عـَ عـ‌ِ عـُ عیـ عـی عـو
آنگاه می‌گوید شکل دیگری از حروف الفبا نیز شکل و صدای آن شبیه «ع» است. نام این شکل همزه است و شما در کلماتی مانند «سؤال، قائم، رأی» با آن آشنا هستید. سپـس حـرف هـمزه را با حـرکت‌هـای گوناگون ترکیب می‌کند تا دانش‌آموزان آن‌ها را بخوانند.
ءَ ءِ ءُ ءا ئیـ ئـی ئـو ء و ءًا ءٍ ءٌ
همزه گاهی روی پایه می‌آید. این پایه‌ها عبارت‌اند از: «ئـ، أ، ؤ، ئ»
7. علامت مَدّ ( ّ)
این علامت گاهی روی صداهای بلند قرار می‌گیرد؛ در این صورت صداهای بلند با کشش بیشتری خوانده می‌شوند، مانند:
وَ لَا الضّآلینَ. جآءَ الحَقُّ لاِلـٰه‌اِلَا اللهُ
آموزگار علامت مَدّ را روی تخته می‌نویسد و به دانش‌آموزان می‌گوید هر گاه این علامت روی صداهای «ــ ــای و» قرار گیرد، این صداها را کمی بیشتر می‌کشیم. سپس چند نمونه را روی تخته می‌نویسد تا دانش‌آموزان با رعایت علامت مد، آن‌ها را بخوانند.
8. تنوین قبل از ساکن یا تشدید (التقای ساکنین)
هر گاه تنوین به حرف ساکن یا تشدید وصل شود، به‌صورت نون مکسور (نِ) خوانده می‌شود؛ (همان‌طور که می‌دانید، تنوین به‌صورت حرکت کوتاه و نون ساکن خوانده می‌شود. از این رو، هر گاه تنوین به حرف ساکن یا تشدید وصل شود، دو حرف ساکن با هم برخورد می‌کنند که به آن التقای ساکنین می‌گویند. در این صورت برای تسهیل در خواندن، تنوین به‌صورت نون مکسور (نِ) خوانده می‌شود.) مانند:
لَهْوًا انْفَصّوا : لَهْوَنِ‌ا انْفَصّوا
در کتاب‌های درسی، تنوین در این موارد، به‌صورت «نون مکسور کوچک» مانند مثال‌های ستون سمت چپ نوشته می‌شود. آموزگار لوحه‌ی مربوط را روی تخته نصب می‌کند و در صورت نداشتن لوحه، مثالی را روی تخته می‌نویسد و با اشاره، نحوه‌ی صحیح خواندن را نشان می‌دهد.
9. حروف مقطّعه
در ابتدای 29 سوره‌ی قرآن، حروفی آمده است که با نامشان خوانده می‌شوند. این حروف از رموز قرآن هستند و حروف مقطّعه نامیده می‌شوند؛ مانند:
ن: نون/ ق: قاف/ طس: طا، سین/ حم: حا، میم/ الر: الف، لام، را/ کهیعص:کاف، ها، یا، عین، صاد
آموزگار برای تدریس حروف مقطّعه، یکی از آن‌ها را روی تخته می‌نویسد و می‌گوید در آغاز برخی از سوره‌ها کلماتی به این صورت آمده است. آموزگار به هر یک از حروف اشاره می‌کند و از دانش‌آموزان می‌پرسد اسم این حرف چیست؟ پس از پاسخ دانش‌آموزان، آن اسم را روبه‌روی آن می‌نویسد.
الم : الف، لام، میم
آنگاه آموزگار می‌گوید: نام این حروف، حروف مقطّعه است که برای خواندن آن‌ها باید اسم الفبایی هر یک از حروف را خواند.
آمـوزگـار برای دانش‌آمـوزان توضیـح می‌دهد که نام مقطّعه با نام فارسی آن‌ها تفاوت دارد. آموزگار این حروف را روی تخته می‌نویسد. اسم فارسی آن‌ها را از دانش‌آموزان می‌پرسد و روبه‌رویشان می‌نویسد. آنگاه اسم قرآنی آن‌ها را جلوی هر یک می‌نویسد تا دانش‌آموزان بخوانند.
روش تدریس وقف
در دوره‌ی ابتدایی، وقف در دو مرحله به شیوه‌ی زیر تدریس می‌شود.
مرحله‌ی اول: در این مرحله، آنچه هنگام وقف خوانده نمی‌شود، به‌صورت توخالی است و به دانـش‌آمـوزان گفته می‌شـود حرکات توخالی را مانند حروف توخالی، نمی‌خوانیم؛ مانند:
یعْلَمونَ: یعْلَمون بِـالصَّبر ِ: بِـالصَّبر
نَسْتَعینُ: نسْتَعین یسْراً: یسْرا
خُسْرٍ: خُسْر فَتْحٌ قَریبٌ: فَتْحٌ قَریب
حَسَنَـئً: حَسَنَـئ وَحْدَه‌و: وَحْدَه
رَبّه‌ی: رَبّه
مرحله‌ی دوم: در این مرحله حرکات توخالی به تدریج پر و معمولی می‌شوند و به دانش‌آموزان می‌گوییم حرکات آخر عبارات را در هنگام وقف نمی‌خوانیم. موارد مختلف وقف به شیوه‌ی زیر تدریس می‌شوند:
1. وقف بر حرکات کوتاه، تنوین، «واو» و «یای» کوچک: آموزگار کلمه‌ای را که حرکت توخالی دارد روی تخته می‌نویسد تا دانش‌آموزان آن را بخوانند: لَیله الْقَدرِ : لَیله الْقَدر
آنگاه حرکت توخالی را پر می‌کند و می‌گوید، از این به بعد حرکات آخر عبارات را که به‌طور معمولی نوشته شده است، هنگام وقف نمی‌خوانیم: لَیله الْـقَدرِ: لَیله الْـقَدر
برای کسب مهارت کافی در اعمال قاعده‌ی وقف، در فاصله‌های گوناگون، آموزگار پرسش‌های زیر را از دانش‌آموزان می‌پرسد.
ـ آیا حرکت آخر عبارت را بخوانیم؟ (در حالی که به آخرین حرکت اشاره می‌کند)
ـ خیر!
ـ چـرا حرکـت آخر را نخـواندیم؟ (در حالی که به آخرین حرکت اشاره می‌کند)
ـ چون وقف کردیم.
2. وقف بر تای گرد (ﺔ ه): در حالت وقف «ﺔ ه» به «ـه ه» تبدیل می‌شود.
آموزگار کلمه‌ای را که تای گرد دارد، با نقطه و حرکت توخالی می‌نویسد و از دانش‌آموزان می‌پرسد: آیا می‌دانید چرا نقطه‌های « ﺔ ة » توخالی هستند؟
اَلقارِعَــة
دانش‌آموزان پاسخ می‌دهند: چون وقف می‌کنیم.
آنگاه آموزگار « ﺔ ة » را روی تخته می‌نویسد و می‌گوید: این حروف در حالت وقف «ـه ه» خوانده می‌شوند.
ﺔ : ـه ة: ه
سپس آموزگار توضیح می‌دهد که از این به بعد نقطه‌های « ﺔ ئ » پر و معمولی نوشته می‌شوند، ولی هنگام وقف به‌صورت «ـه، ه» خوانده می‌شوند.
3. وقف بر تنوین فتحه ﹱ: همان طور که می‌دانید، تنوین فتحه هنگام وقف به صدای «آ» تبدیل می‌شود، مانند: رِزقًا حَـسَـنًا : رِزقًا حَـسَـنا
تذکر
1. گاهی بعد از تنوین فتحه «ی» ناخوانا می‌آید، در این حالت نیز هنگام وقف تنوین فتحه به صدای «آ» تبدیل می‌شود؛
مانند:هُدًی :هُدیٰ/ طُـوًی : طُـویٰ/مُسَمًّی : مُسَمّیٰ
2. گاهی بعد از تنوین فتحه «الف» نوشته نمی‌شود، ولی در این موارد نیز هنگام وقف تنوین فتحه به صدا «آ» تبدیل می‌شود؛ مانند: مـاءً : مـاء / جَـزاءً : جَزاء / فِداءً: فِـداءا
3. وقف بر کلمات خاص: وقف برخی از کلمات به‌صورت خاصی است. این کلمات عبارت‌اند از:
هُـوَ : هو/ رَواسِـی: رَواسی/ اَنَـا : اَنا