چهارسوق
در سال ۱۳۹۲ جمعی از معلمان و فعالان حوزه آموزش، برای ارائه تجربه‌های بومی تعلیم و تربیت در قالبی شایسته و تأثیرگذار سبب تولد «چهارسوق» شدند. شعار چهارسوق «هم‌افزایی برای تحول در آموزش» است؛ یعنی «شناسایی، شبکه‌سازی و توانمندسازی فعالانی که در حال شکل‌دهی به تجربه‌ها و نظریه‌های بومی تعلیم و تربیت هستند».
چهارسوق به تدریج رشد کرده و اکنون به کانون شکل‌گیری شبکه‌ای مردمی، گسترده و اثرگذار در حوزه آموزش تبدیل شده است. چهارسوق در حال حرکت به‌سوی شکل‌دهی جامعه فعالان تحول‌خواه تعلیم و تربیت است. جامعه چهارسوق از اعضای حقیقی و حقوقی متنوعی تشکیل شده است که دغدغه مشترکشان «تحول‌خواهی بومی در نظام آموزشی» است.
چهارسوق در این مسیر، ضمن تأکید جدی بر پذیرش تنوع دیدگاه‌ها، به‌طور کلی به مبانی بومی و اسلامی در تعلیم و تربیت توجه دارد و اسناد بالادستی مرتبط با نظام تعلیم و تربیت را به‌عنوان چارچوب‌های کلان در مسیر این حرکت مدنظر قرار می‌دهد. جامعه چهارسوق به‌تناسب نیازهای فعالان تعلیم و تربیت در داخل و خارج از کشور، عناصر و پدیده‌هایی را درون خود تعریف کرده است و تلاش می‌کند منابع موردنیاز برای اجرایی‌شدن این عناصر را فراهم آورد.
آیا خانه نوآوری در حوزه مسائل مدیریت تعلیموتربیت یا در حوزه مسائل دانش‌آموزی فعالیت می‌کند؟
در کل، هر مسئله و مقوله‌ای که در حوزه تعلیموتربیت مطرح است، محور و بستر فعالیت خانه نوآوری است. خانه نوآوری یک بستر و نوعی تسهیل‌گر است؛ یک‌جور باغبان و شبه‌شتاب‌دهنده است که به تیم‌های دغدغه‌مند برای حل مسائل نظام تعلیموتربیت با راه‌های نوآورانه کمک می‌کند. ما به آن‌ها کمک می‌کنیم مسئله شناسایی‌شده را تحلیل و راه‌حل آن را پیدا کنند. ابعاد اجرایی آن را بسنجند و وارد گود شوند و آن را حل کنند. این مسئله می‌تواند هر مسئله‌ای باشد؛ در هر قالبی هم می‌تواند پیگیری شود.
یعنی در خانه نوآوری تعلیموتربیت، صرفاً بحث نسبت کسب‌وکار مطرح نیست. آن هم یک وجه از کار در خانه است. این خانه مسئله‌ای را که برای حل آن لازم است کسب‌وکاری تعریف شود، و مسائل و قالب‌های دیگر را هم می‌پذیرد. مثلاً لازم است آموزش‌وپرورش و مجلس شورای اسلامی دنبال تصویب طرح و بخشنامه و آیین‌نامه‌ای باشد تا اتفاق خوبی بیفتد، یا کار پژوهشی و مطالعاتی ممکن است باشد؛ کار سیاست‌گذاری باشد؛ این، انواع و اقسام قالب‌هاست.
مهم برای ما «مسئله» است، ارزشمند و نو بودن مسئله مهم است. تیمی مهم است که در واقع می‌خواهد این کار را انجام بدهد و مسئله را حل کند و در این یک سال ما به او کمک می‌کنیم این اتفاق بیفتد. در واقع مأموریت ما این است که در فرایندی که عرض کردم، یعنی راهبری و رهیابی آدم‌هایی که در حوزه تعلیموتربیت و حوزه‌های وابسته مثل کسب‌وکار تجربه و تخصص دارند، به این تیم‌ها مشورت و کمک کنیم تا ارتباطات خود را سنجیده‌تر انجام دهند و بتوانند به نقطه اثر مطلوب برسند.
با توجه به رویکردی که خانه نوآوری تعلیموتربیت دارد، طی یک سال گذشته چه فعالیت‌هایی را در دستور کار داشته‌اید؟
در خانه نوآوری چند اتفاق می‌افتد. بخشی از اتفاقات، رویداد هستند. ما اتفاقات و رویدادهای متعددی را با اهداف متفاوت برنامه‌ریزی و اجرا می‌کنیم. بخشی از رویدادها هم اهدافشان آموزشی است که شامل گروه‌های آموزشی و کارگاه‌های آموزشی در حوزه تعلیموتربیت می‌شود؛ بخشی از رویدادها هم از جنس ترویج‌اند؛ مانند رویداد روایت که تجربه‌های تعلیم‌‌‌وتربیتی مطرح را پیگیری و قابل‌ارائه می‌کند. یعنی هر فردی که تجربه‌ای نو و مطرح در عرصه تعلیموتربیت بیان می‌کند، در طرح و ارائه آن به مخاطبان، به او کمک می‌کنیم. یک رویداد دیگر، رویداد «برداشت تو» است که شامل نقد فیلم است. فیلم‌های مطرح در عرصه تعلیموتربیت و سخنرانی‌هایی را که انجام می‌شوند، می‌بینند و با حضور یک تسهیل‌گر درباره آن‌ها صحبت می‌کنند.
رویداد دیگر «تکانش» است که در حوزه توسعه کارآفرینی و نوآوری آموزشی صورت می‌گیرد و رویدادی ترویجی حساب می‌شود. «تکانش» سرواژه عبارت «توسعه کارآفرینی و نوآوری آموزشی» است. این رویداد یکی از درگاه‌های ورود تیم به خانه نوآوری تعلیموتربیت است. این تیم‌ها در هنگام ورود مجموعه آموزش‌هایی دریافت می‌کنند؛ در حوزه مسئله‌شناسی، ایده‌پردازی و ارائه مؤثر، مجموعه رهیافت‌هایی دریافت می‌کنند که حدود دو هفته طول می‌کشد. این آموزش‌ها را می‌گیرند، مسئله خود و راه‌حل آن را مشخص می‌کنند. بعد اعتبارسنجی می‌کنند. حدود 12 رهیار داریم که به آن‌ها کمک می‌کنند. سؤال‌های آن‌ها را می‌پرسند تا کار به حدی از آمادگی و ارائه برسد و بگویند می‌خواهیم این کار و مسئله را با این روش و ابتکار حل کنیم. اگر داورها ارزیابی کنند و جمع‌بندی آن‌ها این باشد که مسئله خوبی است و کار و تیم خوبی است، می‌توانند یک سال اینجا مستقر شوند، میز کار و اینترنت و اتاق جلسات و دیگر امکانات در اختیارشان قرار می‌گیرد تا در طول یک سال، در واقع مسئله‌شان به راه‌حل و سرانجام برسد.
به دنبال حل مسئله‌ایم
نگاه شما به این عبارت توسعه کارآفرینی و نوآوری آموزشی (تکانش) چیست و مخاطبان برداشتشان از این واژه چه باید باشد؟
ما به دنبال حل مسئله هستیم. این رویداد و تعریفی که از آن شده است و در واقع حل مسئله‌مان، فرایند نوآوری و ترجیحاً کارآفرینی است. یعنی اگر مسئله‌ای راه‌حل نوآورانه‌ای بدهد که بتواند یک کسب‌وکار هم داشته باشد، ما او را به آن سمت هل می‌دهیم. حداقلش این است که آن کار بتواند تأمین مالی پایداری داشته باشد.
پس منظور شما اشاعه مفهوم نوآوری آموزشی نیست. یعنی منظور این است که وقتی می‌گوییم کارآفرینی آموزشی، یک تعریف آن مثلاً روش تدریس است. شما منظورتان این‌ها نیست؟
نه خود مسئله است که با رویکرد کارآفرینی ارائه می‌شود.
گروه‌هایتان دانش‌آموزمحور هم هستند یا نه؟
ما هنوز به حوزه نوجوانان ورود نداشته‌ایم. برنامه آینده ما این است که در این حوزه هم کار کنیم. در حال حاضر و بیشتر روی گروه‌های کارشناسی دانشجویی، طلبگی و فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها متمرکز است که معمولاً رده سنی بین 18و 19 تا 30 سال را شامل می‌شود.
یعنی الآن نگاهتان این است که افرادی بیایند و مسائل خود را با شما در میان بگذارند؟
بله، خودشان باید بیایند و طرح خود را مطرح و پیگیری کنند. در رویداد به آن‌ها کمک می‌شود مسئله خود را پیدا کنند. چون بعضی‌ها مسئله واضح و مشخصی ندارند. یک تیم هستند که ثبت‌نام کرده‌اند. برای مثال، از تیم‌ها و افراد قبلی که به خانه آمدند و کار خود را شروع کردند، یکی از مسائلشان خانواده توانمند بود که در حوزه توانمندسازی خانواده‌هایی که کودک معلول دارند، کار شد. این بچه‌ها هم می‌توانند فرایند رشد متناسب با خود را داشته باشند.
خانه نوآوری تعلیموتربیت در نیمه دوم سال 1398 آغازبه‌کار کرده است. این خانه را مؤسسه مطالعات راهبردی تعلیموتربیت برهان راه‌اندازی کرده است. در واقع خانه یکی از واحدهای مؤسسه برهان به شمار می‌رود و شتاب‌دهنده‌ای در تهران تخصصی و مسئله‌محور در حوزه تعلیموتربیت است که با راهکارهای نوآورانه، به تیم‌های دغدغه‌مند برای حل مسائل نظام تعلیموتربیت کمک می‌کند.
مأموریت خانه نوآوری تعلیموتربیت، تسهیل‌گری برای شکل‌گیری و تربیت نیروی انسانی دغدغه‌مند و توانمند برای حل مسائل ارزشمند جامعه در حوزه تعلیموتربیت، با توجه به مبانی اصیل اسلامی و نیازهای واقعی جامعه است. اهداف آن عبارت‌اند از: حل مسائل نظام تعلیموتربیت و رساندن راه‌حل به نقطه اثر مطلوب؛ تربیت نخبگان نقش‌آفرین در فضای حرفه‌ای نظام تعلیموتربیت؛ شبکه‌سازی نخبگان و ترویج و توسعه کارآفرینی و نوآوری مسئله.
رویداد «خلاق شو»
در این رویداد 40 بخش وجود دارد که خلاقیت و استعدادیابی در مدرسه‌ها، سازه ماکارونی و اوریگامی از جمله آن‌ها هستند که در مدرسه‌ها اجرا شده و شامل دانش‌آموزان هم می‌شود. بهره‌بردارهای پروژه‌های ما می‌توانند معلمان، اولیا، دانش‌آموزان و همین‌طور وزارتخانه باشند. ما در برنامه کاری‌مان «کلاس‌گرام» داریم؛ یک نرم‌افزار که موقعیت کلاس‌های درسی را از نظر توزیع فناوری آموزشی بررسی می‌کند.
ارتباط با خانه نوآری تعلیم و تربیت
ما سامانه‌ای داریم و بروشوری هم برای چاپ آماده و تنظیم کرده‌ایم که پس از چاپ، توزیع فراگیری بین فرهنگیان و مدرسه‌ها خواهد داشت. در سایت «eduhouse.ir» هم اتفاقات، رویدادها و برنامه‌هایی در حال اجرا هستند که در آن‌ها نحوه ورود به خانه توضیح داده شده است. افراد در این فضا می‌توانند با ما ارتباط بگیرند. شبکه‌های مجازی ما هم با همان سرشناسه خود فعال‌اند و اتفاقاتی را که در خانه می‌افتند منعکس می‌کنند.
هرکس دغدغه‌ای دارد، ما پای کار هستیم. مثلاً فردی که در حوزه تعلیموتربیت دغدغه‌ای دارد و می‌خواهد کاری بکند، یکی از جاهایی که می‌تواند به آن مراجعه کند، خانه نوآوری تعلیموتربیت است. در واقع اینجا ظرفیتی است تا به افراد دغدغه‌مند دارای ایده، طرح و مسئله، مسیر و جهت بدهیم.