مقدمه
همسان‌یابی یا همانندیابی، ابزاری مهم در آموزش علوم است که از گذشته تاکنون برای آموزش مفاهیم پیچیده به فراگیران مورد استفاده بوده است. این روش بر پایه مقایسه شباهت‌های مفهومی آشنا (همسان یا همانند) با مفهومی ناآشنا (هدف) است. هدف از همانندیابی، برقراری نوعی ساختار انتقال مفاهیم از یک قلمرو شناخته شده یا آشنا، به قلمرویی کم‌آشناتر است [1]. انسان به‌طور معمول برای روشن‌تر شدن یک مفهوم، از همانندیابی استفاده می‌کند. دانشمندان در سخنرانی‌های عمومی خود برای قابل فهم شدن مطالب پیچیده علمی برای مخاطبان از همانندیابی استفاده می‌کنند. استفاده از همانندیابی به شخص این امکان را می‌دهد که پندار علمی یا مفهوم ذهنی خود را با استفاده از مفاهیم و مثال‌هایی شرح دهد که برای مخاطبان آشناست. در نتیجه، یک موضوع ناآشنا به یاری موضوعی آشنا برای مخاطب قابل درک می‌شود.
درک مفاهیم علمی شیمی برای دانش‌آموزان دبیرستانی دشوار است. دلیل این دشواری وجود زبان خاص علمی، ماهیت و ناملموس بودن آن مفهوم است. در این میان، همانندیابی‌های برگرفته از زندگی روزمره می‌تواند سهم بسزایی در حل این مشکل داشته باشد [3-1]. یکی از مباحث مهم شیمی که اغلب دانش‌آموزان در یادگیری آن مشکل دارند، نامگذاری آلکان‌هاست. در این‌جا برای آموزش این مبحث از همانند کردن آن به کار یک پستچی بهره گرفته شده است. معیارهایی که بنابر آن پستچی تازه استخدام شده برای پیدا کردن مقصدها جهت تحویل نامه‌ها به‌کار می‌برد، مشابه قاعده‌های نامگذاری آلکان‌ها است و می‌تواند به‌عنوان همانندیابی دیداری استفاده شود [3]. در جدول 1، این مبحث به‌طور خلاصه آورده شده است.
بر‌اساس جدول 1 و با توجه به شکل زیر، هر بلوک نشان‌دهنده یک اتم کربن در زنجیره اصلی یا در استخلاف‌هاست. خانه یک طبقه، نمایان‌گر گروه متیل، ساختمان دو طبقه، نمایان‌گر گروه اتیل و سه طبقه نمایان‌گر گروه پروپیل است. ترتیب الفبایی مقصدها با ترتیب حروف الفبای استخلاف‌ها مطابقت دارد.
گفتنی است که اگر چه این همانندیابی برای استخلاف‌های آلکیل مورد بررسی قرار گرفته است ولی می‌توان آن را برای استخلاف‌های دیگر نیز به‌کار برد.
نتیجه‌گیری
همانندی پستچی، رویکردی جدید را برای آموزش مبحث نامگذاری آلکان‌ها به‌عنوان یکی از مفاهیم برجسته و اساسی در شیمی آلی ارائه می‌دهد. در این‌جا از شخصیت یک پستچی استفاده شد که به تازگی به محله‌ای جدید وارد شده است و برای به خاطر سپردن مقصدهای مختلف (خانه‌ای یک طبقه، دو طبقه ...) از قوانین خاصی استفاده می‌کند. این قوانین مشابه قوانینی است که برای نامگذاری آلکان‌ها به کار می‌رود. پس از این همانندیابی می توان برای کمک به یادگیری دانش آموزان و به خاطر سپردن بهتر قوانین نامگذاری استفاده کرد.
منابع
1. آنالوژی در آموزش شیمی، شایان نصراللهی، انتشارات اودیسه.
2. Abdul Gafoor, K. &
Shilna, V. Journal of Educational Technology and Research, 2013, 2(1), 144.
3. Orvis, J.,
Sturges, D., Rhodes, S., White, K. J., Maurer, T. W., & Landge, S. M. Journal
of Chemical Education, 2016, 93(5), 879.