کمی فکر کنیم
یکی از آثار ماندگار فرهنگ و ادبیات معاصر ما «لغت‌نامه دهخدا» است که با کوشش بسیار و تلاش فراوان مرحوم علی‌اکبر دهخدا خلق شد و پس از فوت ایشان آقای دکتر محمد معین آن را به پایان رساندند. این لغت‌نامه 24000 صفحه دارد و معنای بیش از 200000 واژه در مدت‌زمان 40 سال تهیه و تولید شده است. بیایید کمی در مورد این عددها فکر کنیم. 24000 صفحه یعنی 120 جلد کتاب 200 صفحه‌ای. یک کتاب 200 صفحه‌ای با جلد سخت (مقوای ضخیم) به‌طور تقریبی 3 سانتی‌متر عرض دارد. یعنی اگر این 120 جلد را کنار هم بگذاریم، خواهیم داشت:
سانتی‌متر 360=3×120
و اگر عرض یک طبقه قفسه کتاب را 120 سانتی‌متر فرض کنیم، خواهیم داشت:
طبقه 3= 120÷360
یعنی به 3 طبقه قفسه کتاب احتیاج داریم تا همه جلدهای لغت‌نامه دهخدا را در کنار هم ببینیم. این را گفتم تا از نظر کمّی اهمیت این اثر را تا حدی درک کرده باشید.
بیایید محاسبه کنیم
اما نوشتن رمان یا داستانی 200 صفحه‌ای چقدر طول می‌کشد؟ برای مثال، یک داستان‌نویس حرفه‌ای در مدت یک سال می‌تواند یک داستان 200 صفحه‌ای را با حدود روزی 5 ساعت کار بنویسد. به این ترتیب اگر روزی 10 ساعت کار کند، 60 سال طول می‌کشد تا 120 جلد داستان بنویسد! شما فکر می‌کنید که نوشتن یک داستان سخت‌تر و وقت‌گیرتر است یا نوشتن لغت‌نامه؟
البته هر کاری سختی و دشواری خودش را دارد، اما خلق یک داستان کاری فردی است و به توانایی، هنر، خلاقیت و ابتکار آن فرد بسیار وابسته است. حالا برای اینکه کمی با فرایند تولید اثری مثل لغت‌نامه آشنا شوید، فهرست‌وار به برخی از کارهای آن اشاره می‌کنم:
به هر لغت اصلی که در مورد معنای آن در لغت‌نامه توضیح داده می‌شود، «مدخل» می‌گویند. مدخل یعنی محل داخل شدن یا وارد شدن. پس شما وقتی دنبال معنای یک واژه در لغت‌نامه می‌گردید، به یک نقطه شروع یا همان مدخل‌ها نیاز دارید. برای تولید یک لغت‌نامه ابتدا باید مدخل‌ها را شناسایی کرد. این کاری پژوهشی و بسیار زمان‌بر است، چون واژه‌ها به مرور زمان تغییر می‌کنند. بسیاری از واژه‌ها که در گذشته استفاده می‌شدند، امروز دیگر کاربرد ندارند و بسیاری واژه‌های جدید به زبان اضافه شده‌اند. با مشخص شدن یک مدخل باید ریشه آن واژه، هم‌خانواده‌ها، معانی متفاوت آن در موقعیت‌های مختلف، کلمه‌هایی که از آن مشتق و ساخته می‌شوند، و بسیاری موارد دیگر را از لابه‌لای متن‌های گوناگون و از میان شغل‌های مختلف جست‌وجو کرد. حتی در مورد اینکه آن واژه چگونه تلفظ و یا نوشته می‌شود، باید پژوهش کرد و در موارد زیادی در این خصوص اختلاف‌نظر هست. به این هم اضافه کنید که بعضی از واژه‌ها مربوط به لهجه‌های متفاوت‌اند و ممکن است در اقوام مختلف معنا، تلفظ و کاربرد متفاوتی داشته باشند. فکر نکنید که همه این کارها را شخصی مثل دهخدا به تنهایی انجام داده است. تدوین لغت‌نامه‌ای با این وسعت یک کار گروهی است و افراد زیادی با تخصص‌ها و توانایی‌های متنوع همکاری می‌کنند. اما بپردازیم به شخص آقای علی‌اکبر دهخدا. ایشان برای لغت‌نامه حداقل 10 ساعت در روز کار مفید انجام می‌دادند. فرض کنید که ایشان 365 روز سال را بدون وقفه کار کرده باشند:
ساعت 3650= ساعت 10× روز 365
ساعت 146000= 3650 × سال 40
یعنی در مدت 40 سال حدود 146000 ساعت به تنهایی کار کرده‌اند. یادتان باشد که این مقدار فقط کار یک نفر است و فراموش نکنیم که تدوین لغت‌نامه کاری گروهی است و ایشان سرپرست این کار بودند. تازه عمر ایشان برای اتمام کار کفایت نکرد و دکتر محمد معین در نهایت کار را جمع کردند. نقل است که وقتی یکی از بستگان بسیار نزدیک آقای علی‌اکبر دهخدا فوت کردند، ایشان به مراسم تشییع هم نرفتند و گفتند که می‌ترسم از کار تدوین لغت‌نامه باز بمانم و نتوانم این کار را تمام کنم. یعنی این مقدار جدیت و وقت‌گذاری برای خلق یک اثر ماندگار حیرت‌آور و درس‌آموز است.
بیایید در مورد خودمان فکر کنیم. در طول یک سال 52 روز جمعه و 26 روز تعطیلی داریم و به‌طور متوسط می‌توان فرض کرد که 65 روز از سال به تعطیلات بگذرد. فرض کنیم که ما روزی 8 ساعت به‌طور متمرکز روی یک کار وقت بگذاریم و در 40 سال از عمر خود، با جدیت یک کار را دنبال کنیم:
روز 365= یک سال
روزهای غیرتعطیل 300= 65-365
ساعت کار مفید در یک سال2400= ساعت 8 × روز 300
ساعت 96000= سال 40× ساعت 2400
منظور از کار جدی، دنبال‌کردن یک موضوع یا حرفه یا حتی یک هنر است. یعنی با کار مداوم 40 ساله، در حدود 96000 ساعت زمان صرف خواهیم کرد.
بیشتر فکر کنیم
در پژوهش انجام شده روی افرادی که در یک رشته یا زمینه خاص صاحب‌نظر و متخصص بودند، به این نتیجه رسیدند که برای متخصص شدن در یک حرفه، علم و یا هنر، حدود 100 هزار ساعت کار نیازمندیم. به عبارت دیگر، اگر کسی برای زمینه مورد علاقه خود حدود 100 هزار ساعت وقت بگذارد، به‌طور حتم در آن مورد متخصص خواهد شد، حرفی برای گفتن خواهد داشت و می‌تواند از خود آثار ماندگاری خلق کند. برای مثال، اگر کسی به خوانندگی علاقه دارد و البته زمینه لازم از نظر تارهای صوتی و طنین صدای جذاب را در حد اولیه و مورد نیاز داشته باشد و 100 هزار ساعت هم وقت بگذارد، می‌تواند خواننده‌ای ماندگار شود. با محاسبه بالا نشان دادیم که هر سال باید حداقل 300 روز و روزی 8 ساعت با جدیت آن کار را دنبال کند و بعد از 40 سال به نتیجه فوق‌العاده دست یابد. آیا به نظر شما انجام این کار دشوار است؟ آیا شما می‌توانید این مقدار کار را به‌طور مداوم در یک زمینه خاص و مورد علاقه خود انجام دهید؟ بیایید در مورد خودتان بیشتر فکر کنید. شما چه آرمان و آرزویی برای خودتان دارید؟ دوست دارید در آینده چه کاره شوید؟ چه شغلی داشته باشید؟ آیا در ذهن شما هدف‌های بزرگ و متعالی وجود دارند یا هدف‌های معمولی؟ مثلاً بعضی ممکن است بگویند آرزوی من این است که پول داشته باشم و خوش بگذرانم! یا همین که شغلی معمولی داشته باشم که امورات زندگی‌ام بگذرد، کافی است! شاید بعضی‌ها هم اصلاً به این چیزها فکر نکرده‌اند و فکر هم نمی‌کنند! یعنی خوش‌خوش هستند! به هر حال روی سخن من با کسانی است که در ذهنشان آرزوهای بزرگ دارند. می‌خواهند در آینده فرد مهم و تأثیرگذاری باشند و از خودشان اثری ماندگار خلق کنند. می‌خواهند در یک زمینه متخصص باشند، حرفی برای گفتن داشته باشند، و در رشته تخصصی خود نفر اول باشند. بین دانش‌آموزانی که این متن را می‌خوانند، به‌طور حتم چنین افرادی پیدا می‌شوند. شاید یکی از آن افراد شما باشید. بله با شما هستم! شما هم می‌توانید تصمیم بگیرید. اگر می‌خواهید پزشک شوید، آرزوهای بزرگ کنید. بگویید: می‌خواهم پزشک متخصصی باشم که در دنیا روی من حساب کنند. می‌خواهم دانشمندی در زمینه فیزیک هسته‌ای باشم. می‌خواهم طراح خودرو باشم که تمام کارخانه‌های خودروسازی به دنبال استخدام من باشند. می‌خواهم از خودم اثری ماندگار خلق کنم. اگر این تصمیم را گرفتید فراموش نکنید که رسیدن به آن چقدر زحمت دارد. باید 100 هزار ساعت کار جدی و مفید انجام دهید. البته نبوغ، استعدادهای خاص، توانایی‌های ویژه و از همه مهم‌تر، قدرت تشخیص راه درست، و انتخاب رشته‌های تحصیلی مناسب، شغل مناسب و زمینه‌های رشد، از جمله مدرسه و دانشگاه مناسب، می‌توانند سرعت حرکت را زیاد کنند و زمان 100 هزار ساعت و یا عمر 40 ساله را کاهش دهند. پس آرزوهای بزرگ داشته باشید، تصمیم بگیرید، راه درست را انتخاب کنید و در این مسیر با جدیت و به‌طور مداوم تلاش کنید. خداوند هم کمک می‌کند و به عمر و تلاش شما برکت می‌دهد تا موفق باشید!