سرانجام پس از فراز و نشیب‌های فراوان، آزمون سراسری داوطلبان ورود به آموزش عالی، معروف به «کنکور» در تاریخ ۳۱ مردادماه ۱۳۹۹ با تأخیر برگزار شد. پرسشهای این آزمون ما را واداشت که به حسب وظیفه‌ای که به عهده داریم و با صبوری بسیار به آرای جمعی از همکاران ارجمندمان، معلمان زیست‌شناسی سراسر کشور رجوع کنیم و به بررسی سؤالات آن بپردازیم.
پس از مراجعه به دبیران و دانش‌آموزان کشور، بسیاری از آنان را نگران، نومید و سردرگم یافتیم که اظهار می‌داشتند منطقشان در مطالعه و یادگیری درس زیست‌شناسی با منطقِ برنامه‌ریزان و طراحان سؤال‌ها متفاوت بوده و انتظار داشته‌اند که سازمان سنجش آموزش کشور در سال تحصیلی پرحادثه 99-۱۳۹۸ طراحان را متقاعد کرده باشد تا سؤالاتی استاندارد طراحی کنند و ارائه دهند تا از وارد آمدن فشارهای روانی مضاعف بر جامعه جلوگیری شود، اهداف تعلیم‌وتربیت کشور دستخوش زوال نگردند و نتایج منفی به بار نیاید.
نتایج بررسی
بررسی کارشناسانه سؤالات زیست‌شناسی آزمون سراسری ۹۹ در ابعاد کمّی و کیفی، اشکالاتی اساسی در آن‌ها نمایان کرد:
1. زمان‌بندی نامناسب و نامتعارف آزمون و سؤالات، با توجه به ماهیت آن‌ها،
2. بودجه‌بندی نامناسب سؤالات و سهم نابرابر کتاب‌های درسی و مباحث مختلف آن‌ها،
3. استفاده از منابع و متون نظام قدیم در طراحی سؤالات،
4. عدم روایی سؤالات و گزینه‌های آن‌ها،
5. تفاوت اساسی در شیوه طراحی سؤالات نسبت به سال‌های گذشته،
6. افزایش سؤالات شمارشی نسبت به سال‌های گذشته،
۷. افزایش ضریب تیمز و دشواری سؤالات،
8. افزایش سؤالات ترکیبی نسبت به سال‌های گذشته و عدم افزایش زمان پاسخ‌گویی.
بررسی یکایک پرسش‌‌ها
در این جدول نتیجه بررسی یکایک سؤالات زیست‌شناسی آزمون سراسری ۹۹ آمده است:
سخنی با برنامه ریزان و طراحان پرسش های زیست شناسی کنکورسراسری
چند مورد مهم
- سؤال ۱۵۹ آمیزش دی‌هیبریدی است که در کتاب ذکر نشده است.
- سؤال ۱۷۲ از تصویر کتاب درسی و از جزئیات خارج از کتاب سؤال مطرح شده است.
- سؤال ۱۷۳ اپران لک، در کتاب‌های درسی جدید بیان نشده است.
- سؤال ۱۷۴ منفی است؛ اما مشخص نشده و زیر عبارت منفی خط کشیده نشده است.
- سؤال ۱۸۱ عددی از قسمت طرح سؤال ممنوع انتخاب شده است؛ سؤال محاسباتی است.
- سؤال ۱۸۵ گزینه ۴ از مطالب حذف‌شده کتاب نظام جدید انتخاب شده است.
- سؤال ۲۰۱ منظور از ترکیب غیرقندی دوفسفاته همان اسید دوفسفاته است. برای تولید فروکتوز دوفسفاته دو ATP مصرف و دو ADP تولید می‌شود. سپس فروکتوز دوفسفاته به دو قند فسفاته تبدیل می‌شود. به ازای تبدیل هر قند فسفاته به اسید دوفسفاته، یک NADH تولید می‌شود (یک+ NAD مصرف می‌شود). سؤال درباره تولید هر اسید دوفسفاته است. همان‌طور که در شکل کتاب درسی مشخص است، به ازای تولید دو اسید دوفسفاته دو ADP تولید می‌شود. پس به ازای تولید هر اسید دوفسفاته یک ADP تولید می‌شود. به ازای تبدیل هر قند فسفاته به اسید دوفسفاته یک+NAD مصرف می‌شود. در این مرحله ATP مصرف نمی‌شود، یعنی ADP تولید نمی‌شود؛ بلکه فسفات غیرآلی مصرف می‌شود.
- سؤالات به‌طور مستقیم وابسته به متن کتاب نبودند. سؤالاتی از مطالب خارج از کتاب و مربوط به کتاب‌های دوره‌های پیشین داشتیم (سؤال ۱۵۹، ۱۷۳ و ۱۸۹).
- سؤالات به گونه‌ای طراحی شده‌اند که دانش‌آموز متوسط به راحتی نمی‌توانست پاسخ‌گو باشد.
- سهم کتاب‌های درسی زیست‌شناسی مساوی در نظر گرفته نشده بود. سهم کتاب دهم از همه کتاب‌ها بیشتر در ترکیبی به چشم می‌خورد و سهم کتاب زیست‌شناسی دوازدهم در طراحی سؤالات مستقل بیشتر بوده است.
- سؤالات شمارش گزینه‌ها به تعداد ۱۰ عدد که هر کدام بیش از ۲ دقیقه نیاز به تمرکز دارند (۱۶۰، ۱۶۵، ۱۷۰، ۱۷۵، ۱۷۹، ۱۸۴، ۱۸۹، ۱۹۴، ۱۹۸ و ۲۰۳).
پیشنهاد
بنا بر آنچه نوشتیم، پیشنهاد می‌شود:
۱. تحقیقی جامع، کاربردی و مشترک از سوی وزارت آموزش‌وپرورش و وزارت علوم درخصوص شیوه طراحی سؤالات آزمون سراسری سال ۱۳۹۹ انجام شود،
۲. سالانه دستورالعمل هدایت‌گرانه‌ای که ساختار کلی طراحی سؤالات و اهداف و مقصودهای مورد نظر را در بر داشته باشد، برای همه دانش‌آموزان داوطلب در رشته‌های مختلف تهیه شود و در اختیار آنان قرار گیرد،
۳. مسئولان برنامه‌ریزی و طراحی سؤالات نظرات کارشناسان و دبیران استانی را طی یک جلسه مشترک دریافت کنند،
۴. نتایج این آزمون با حضور طراحان سؤال در رسانه ملی مورد تجزیه و تحلیل و با آزمون سراسری سال ۱۳۹۸ مورد مقایسه قرار گیرد.