چند نکته:
اول) بخشی از این خاطرات را زیاد و بخشی را به‌صورت محدود و بخشی را در حد ناچیزی در همین ایام تجربه کرده‌ایم. اعتراف می‌کنم که بعضی خاطرات برای بعضی از ما به تخیل نزدیک‌ترند. می‌دانم ! اما مگر نه این است که اتفاقاً بسیاری اوقات پیشرفت‌ها بر اساس تخیلات شکل می‌گیرند؟
دوم) سدشکنی و پیشرفت بسیار زیاد معلمان، ما را به طمع انداخته است که می‌توانیم بسیاری از ناممکن‌ها را نه‌تنها به ممکن بلکه به رویه تبدیل کنیم. به قول ظریفی، آنچه طی این چهار ماه آموخته‌ایم، معادل دو سال تحصیلی است!
سوم) ممکن است بر من خرده بگیرید که همه دانش‌آموزان و مدارس این امکانات را ندارند. حق با شماست، اما لااقل آن‌ها که دارند، باید درست استفاده کنند. در ثانی، گستردگی مجاری ارتباط، نرم‌افزارها و سهولت استفاده از آن‌ها با وسیله‌ای مانند گوشی سبب شده است که بسیاری از مدارس و معلمان بتوانند بهترین ابتکارات را ارائه نمایند.
چهارم) آیا این حرف‌ها زیادی خوش‌بینانه نیستند؟ پاسخ بلی است. مگر از بدبینی و یأس چه نتیجه‌ای گرفته‌ایم تا به‌حال؟ شاید این خوش‌بینی، بذر امید را قوی‌تر بکارد در دل ما!
معلم متخصص و احساس توانمندی
سه‌شنبه ۲۵ شهریور ۹۹
امروز روز خوبی بود. در جلسه معلمان پایه هفتم شرکت کردم. قرار بود هر یک از آن‌ها تجربه‌هایشان را از ماه‌های آخر سال گذشته بیان کنند. نرم‌افزارهای مختلفی از قبیل مدبر، اسکای روم، برنامه شاد، برنامه سیستم جامع مدیریت آموزشی که با استفاده از مدل تهیه شده، گوگل فرم و ... همه و همه ابزارهایی هستند که سال گذشته دبیران آن‌ها را به‌صورت فنی به کار گرفته‌اند . هرکدام از همکاران به یک نکته ریز یا ابداعی که توانسته بود با نرم‌افزار انجام دهد، اشاره می‌کرد. جالب توجه است که اکنون معلمان متخصصی داریم که به فراخور حال و نیازشان می‌توانند از نرم‌افزاری که دوست دارند و مناسب می‌بینند، استفاده کنند. این توانمندی حس خوبی به معلمان داده است.
تربیت نفر به نفر، زمان نمی‌شناسد
چهارشنبه ۲۶ شهریور ۹۹
امروز هم جلسه جمع‌بندی مزایا و معایب تجربه دوران کرونایی سال گذشته را داشتیم. شاید یکی از شیرین‌ترین تجربه‌ها، رسیدگی به وضعیت تک‌تک بچهها بود. با تعطیل شدن مدارس به دلیل آن شرایط خاص، بسیاری از معلمان برای خود این رسالت را تعیین کردند که نگذارند بچهها از درس عقب بمانند. همین تصمیم تبدیل به عملیاتی پیچیده شد که وقت و ساعت نمی‌شناخت. از یک طرف، لذت رساندن دانش‌آموزان عقب‌مانده از درس بود و از یک طرف سختی تلاش خارج از وقت. خوشبختانه امسال با استفاده از نرم‌افزار سیستم مدیریت جامع آموزشی برای تعامل خارج از وقت بچهها و معلمان هم، نظم و ترتیب و ساعت مشخصی فراهم کرده‌ایم.
فناوری، دولتی و غیردولتی ندارد
یکشنبه ۶ مهر ۹۹
امروز روز ملاقات با اولیا بود. مادر دانش‌آموز جعفری برای طرح موضوعی آمده بود. در ابتدای صحبتش، به خاطر فعالیت‌های سال گذشته و رسیدگی ما به عقب‌ماندگی تحصیلی فرزندش تشکر کرد. یک‌دفعه یادم آمد که خود ایشان هم دبیر یک مدرسه دولتی است. از چگونگی کار او و همکارانش در مدرسه دولتی سؤال کردم. خندید و گفت که او و همکارانش به کمک فرزندانشان با نرم‌افزار اسکایپ با هم ارتباط برقرار کرده و قرارهای مشترک گذاشته‌اند. از تشکیل گروه در واتس‌آپ تا استفاده از ایده‌های مدرسه خود ما جالب بود. نرم‌افزارها که هزینه‌ای نداشتند. پس می‌ماند تخصص و یادگیری‌شان که انصافاً خوب از پس آن برآمده بودند. یادم آمد که یکی از بستگان هم که مدیر یک مدرسه دولتی است، از همان ابتدای تعطیلات به کمک دبیرانش برنامه آموزش مجازی برخط(آنلاین) را با استفاده از نرم‌افزار اسکای روم اجرا کرده است. البته برای آموزش معلمان و مدیریت کلاس‌ها در ابتدای کار از یکی از نوه‌هایش، که دانشجوی کامپیوتر است، کمک گرفته است.
سیستم جامع مدیریت آموزشی
دوشنبه ۷ مهر ۹۹
امروز با مدیر شرکت پدیده جلسه مشترکی داشتیم. سیستم مدیریت جامع آموزش را از این شرکت تهیه کرده‌ایم. تجربه کار با این نرم‌افزار و این مؤسسه در سال گذشته و کلاسهای تکمیلی تابستان خوب جواب داده است. این جوری دبیرمان در یک پایگاه الکترونیکی، درس و تکالیف و محتوای تکمیلی را ارائه می‌کند. تکالیف را همان‌جا تحویل می‌گیرد و ارزیابی خود را اعلام می‌کند و در همان درگاه با بچهها قرار کارهای بعدی را می‌گذارد و در یک زمان مشخص آزمون خود را برگزار می‌کند. خصوصیت این نرم‌افزار این است که هر لحظه گزارش خوبی از تحقق اهداف یادگیری در بخش‌ها و فصل‌های مختلف می‌دهد؛ هم به معلم هم به دانش‌آموزان.
دانش‌افزایی و جشن‌های ترکیبی (حقیقی و مجازی)
یکشنبه ۲۷ مهر ۹۹
امروز صبح کلی پیام تشکر از طرف اولیا دریافت کردم. دیروز برنامه دانش‌افزایی دکتر الیاسی با موضوع ارتباط با نوجوان را داشتیم. عده‌ای از اولیا برای حضور ثبت‌نام کرده بودند و برای بقیه که راهشان دور بود یا کارشان اجازه نمی‌داد، برنامه به‌صورت زنده در آپارات پخش می‌شد. این‌جوری علاوه بر اینکه در تدارک فضای فیزیکی برنامه به‌سختی نیفتادیم، سعی کردیم جلوی اسراف در پذیرایی را هم بگیریم. ضمناً شاید بتوانیم کم‌کم بر غول ترافیک تهران پیروز شویم.
پی‌نوشت: همیشه دوست داشتیم اولیا را هم به همه جشن‌های دانش‌آموزان که در ساعات کلاسی برگزار می‌شد، دعوت کنیم اما نه برای ما امکان‌پذیر بود نه اولیا فرصت داشتند. یک‌بار برای کسب تجربه، جشنی را به‌صورت زنده پخش کردیم. آمار بازدیدکنندگان که احتمالاً مادران بوده‌اند نشان داد که راه را اشتباه نرفته‌ایم.
دانش‌آموز معلم متخصص
چهارشنبه ۷ آبان ۹۹
امروز برای اولین بار یک کارگاه مجازی مهارت‌افزایی با تدریس یکی از دانش‌آموزان کلید خورد. علی احمدی، دانش‌آموز پایه دهم که امسال به دوره بعدی یعنی دوره دوم دبیرستان راه یافته است، برنامه آموزش نکات کاربردی پاورپوینت (در سطح پیشرفته) را در فضای اسکای روم ارائه کرد؛ با تسلط عالی و مانند یک معلم مقتدر. ساعت کارگاه بعد از مدرسه بود و تعداد زیادی از بچهها در آن شرکت کرده بودند. چند دقیقه‌ای وارد کلاس مجازی‌شان شدم. علاوه بر دانش‌آموزانی که برای یادگیری آمده بودند، حضور اولیا هم درخور توجه بود؛ این را از سؤالاتی که به کمک فرزندانشان طرح می‌کردند، متوجه شدم. علی هم درس می‌داد، هم نکته می‌پرسید، هم شوخی می‌کرد و هم بچهها را به مشارکت می‌طلبید. این اولین برنامه بود. از حرف‌های مربی مسئول این پروژه فهمیدم که تعداد زیادی از دانش‌آموزان داوطلب تدریس شده‌اند. کسی چه می‌داند؛ شاید روزی قرار گذاشتیم به دانش‌آموزان هم حق‌التدریس بدهیم!
آموزش فعال با ارائه موضوعات مبتنی بر زندگی واقعی بچهها
دوشنبه ۱۹ آبان ۹۹
در زنگ تفریح، آقای پناهی، دبیر درس علوم پایه هشتم، از پروژه‌های بچهها در مورد راه‌های مقابله با کرونا با هدف حفظ سلامتی تعریف کرد. ظاهراً ارائه یکی از گروه‌های دانش‌آموزی عالی بوده است. قرار شد پاورپوینت ارائه‌شان را در کانال مدرسه قرار دهند. نمی‌دانستم که این بحث و گفت‌وگو مقدمه‌ای می‌شود برای تعریف موضوعات دانش‌آموزی، بررسی آمار شیوع کرونا در درس ریاضی و نتایج اجتماعی کرونا در درس مطالعات اجتماعی. بچهها با درگیری با موضوعات واقعی درس‌ها را بهتر یاد می‌گیرند.
پی‌نوشت: همایش دانش‌آموزی ارائه تجربه‌های برنامه‌ریزی و خود‌مدیریتی در دوران کرونا، در درس تفکر، برنامه جالبی است که دبیر این درس پیشنهاد داده است. ببینیم چه می‌شود.
مدیریت بحران با رعایت فاصله اجتماعی
جمعه ۲۳ آبان ۹۹
امروز در اخبار اعلام شد که آزمایش کرونای چند نفر از بیماران مراجعه‌کننده به مراکز درمانی مثبت بوده است. مطابق قرار قبلی و بر اساس پروتکل‌های اعلام شده، مقررات ویژه روزهای آتی در اخبار سراسری اعلام شد. قرنطینه‌های خانگی، محدودیت حضور در سرِ کار، تغییر ساعت مشاغل برای مدیریت ترافیک و استفاده از وسایل نقلیه عمومی از آن جمله‌اند. همچنین، قانون حضور نیمی از دانش‌آموزان در مدرسه و پیگیری بقیه به صورت مجازی نیز اعلام شد. احتمالاً این شرایط تا یک هفته ادامه پیدا می‌کند.خوشبختانه بخش زیادی از مردم آمادگی مواجهه با این شرایط و مدیریت آن را دارند. مدرسه هم قوانینش در مورد رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در کلاس درس، فضاهای عمومی و سایر ملاحظات را اعلام و از قبل روی تابلوها نصب کرده است. ان‌شاءالله فردا کلاسهای درس با حضور نیمی از دانش‌آموزان برگزار می‌شود و مابقی هم با استفاده از اسکای روم از محتوای کلاس باخبر می‌شوند. در هر کلاس یکی از دانش‌آموزان نقش مدیر فضای اسکای روم را بر عهده دارد. در روزهای بعد هم جای دانش‌آموزان حاضر و غایب عوض می‌شود.
پی‌نوشت ۱: یکی از محاسن تجارب کرونایی، مشارکت دانش‌آموزان در حل مشکلات و کمک به همدیگر برای برپایی کلاس برخط می‌باشد. به این ترتیب، مسئولیت یادگیری عملاً به عهده خود دانش‌آموزان گذاشته شده است.
پی‌نوشت ۲: آموزش‌وپرورش هم به‌درستی، اختیار ویژه‌ای برای مدارس قائل شده و دست مدیران برای تصمیم‌گیری و مدیریت بحران باز است.
لزوم آموزش سواد رسانه‌ای و مدیریت زمان در شرایط جدید
شنبه ۱ آذر ۹۹
تجربه دوران کرونا و ادامه آن در سال تحصیلی سبب شد ابزارهایی چون تلفن همراه، تبلت و لپ‌تاب بیش از پیش در اختیار دانش‌آموزان قرار گیرد و درگیری آن‌ها با اینترنت و فضای مجازی بیشتر شود. البته بعضی معتقدند که استفاده از این امکانات قبلاً هم زیاد بوده و حالا فقط کمی هدفمندتر شده و در راستای آموزش قرار گرفته است. به همین نسبت، گلایه اولیا از بی‌سروسامانی کار بعضی از بچهها شدت گرفته است. در جلسه شورای مدرسه به اتفاق آرا تصویب شد که دو برنامه دانش‌افزایی در راستای سواد رسانه‌ای فراهم شود: آموزش مهارت برنامه‌ریزی مدیریت زمان برای دانش‌آموزان و آموزش مهارت ارتباط با دانش‌آموزان درگیر در فضاهای مجازی. برای هر کدام از این دو نیز یک گروه از معلمان برنامه‌ریزی می‌کنند. نکته قابل توجه اینکه قرار شد قبلاً فراخوان داده شود تا تجربه‌های مثبت و منفی جمع‌آوری گردند و کارگاه‌های دانش‌آموزان و اولیا بر اساس همین تجارب طراحی شوند.
مدرسه تعطیل می‌شود اما یادگیری تعطیل نمی‌شود
شنبه ۴ دی ۹۹
از پنجره به بیرون نگاه می‌کردم. برف آرام‌آرام روی زمین والیبال می‌نشست. اخبار هواشناسی برف سنگین را برای امشب تا فردا پیش‌بینی کرده بود. احتمال تعطیلی فردا زیاد بود. زنگ تفریح به صدا درآمد. صدای همهمه دم در دفترم قابل‌توجه بود. از پنجره کنار در، جمع بچهها را دیدم؛ انگار با من کاری داشتند. موسوی، نماینده‌شان وارد شد. سعی می‌کرد مؤدب باشد و به آرامی سخن بگوید اما اضطراب از چهره‌اش می‌بارید. راهنمایی‌اش کردم تا بنشیند و به آرامی حرفش را بزند: «آقا، بچهها می‌گویند اگر فردا مدرسه‌ها تعطیل شدند، کلاسهای آنلاین را برگزار نکنید.» خنده‌ام گرفته بود. راست می‌گفت؛ در ماه گذشته، مدرسه سه روز به خاطر آلودگی هوا تعطیل‌شده و کلاسهای درس به کمک سیستم جامع مدیریت آموزش و اسکای روم به‌صورت کامل و دقیق برگزار شده بود. معلمان تکالیفشان را دریافت کرده و بعضی‌هایشان آزمون‌های خود را هم برگزار کرده بودند. حق با بچهها بود؛ نباید آن‌ها را از لذت تعطیلات و برف‌بازی محروم می‌کردیم. قول دادم موضوع را برای معلمان درس‌های فردا مطرح کنم. باید اعتدال را رعایت کنیم.
مستندسازی برای مواقع اضطراری و رسالت اجتماعی مدرسه
سه‌شنبه ۷ بهمن ۹۹
مروز با مسئول فناوری نشستیم و مجموعه فیلم‌های بارگذاری شده مدرسه در سایت آپارات را بررسی کردیم. آمار نشان می‌داد که بازدیدها از طرف دانش‌آموزان بیرون مدرسه هم صورت می‌گیرد. جالب بود که در این زمینه یکی دو نوشته محبت‌آمیز هم از آن‌ها داشتیم.
برای حفظ سلامتی فرزندان مدرسه از اولیا خواسته‌ایم که دانش‌آموزان مریض در خانه بمانند و استراحت کنند. در عوض، بخش سمعی بصری مدرسه به کمک دانش‌آموزان برنامه ضبط کلاسهای درسی را اجرا می‌کند. فیلم‌های ضبط‌شده هم در سایت آپارات بارگذاری می‌شوند و مورد استفاده بیماران قرار می‌گیرند. این‌جوری هم‌کلاس‌های درسی مستند می‌شوند، هم بچهها از درس عقب نمی‌افتند و هم نگرانی‌ها از بیماری و شیوع آن در کلاسهای درس فروکش می‌کند.
پی‌نوشت ۱: بعضی از دانش‌آموزان اجازه گرفته‌اند با استفاده از لایوِ اینستاگرام، کلاس‌ها را به نمایش بگذارند.
پی‌نوشت ۲: مأموریت میرزابنویس کلاس نیز جالب است. او شرح دقیق وقایع را می‌نویسد و در کانال دانش آموزان بارگذاری می‌کند. این کار پروژه درس ادبیات او محسوب می‌شود.
احترام ویژه به معلمان متخصص
چهارشنبه ۸ بهمن ۹۹
برنامه جلسه مشترک اولیا و معلمان را داشتیم. هر یک از معلمان در گوشه‌ای از نمازخانه مستقر بودند و اولیا برای حل مشکلات فرزندانشان مراجعه می‌کردند. فرصت کردم سری به سالن بزنم. طبیعتاً مراجعان زیادی از اولیا داشتیم. این برنامه را سعی کرده‌ایم هر ساله اجرا کنیم؛ با این تفاوت که امسال تشکر ویژه اولیا عمومی‌تر و پررنگ‌تر بود؛ تشکر برای رسیدگی به تک‌تک دانش‌آموزان به کمک نرم‌افزارها، اختصاص دادن وقت خارج از مدرسه در فضای مجازی برای پاسخگویی به بچهها، فیلم‌برداری و ضبط و پخش برنامه کلاس‌ها برای غایبین یا بچه‌هایی که از درس‌ها عقب می‌افتند و دوباره به فیلم ضبط شده کلاس مراجعه می‌کنند و بالاخره تشکر برای مشارکت دادن بچهها در همه این کارها، که سبب شده است آن‌ها خود را مسئول یادگیری خویش بدانند.
پی‌نوشت: کار معلمان تخصصی‌تر شده و به همان نسبت حرمت و احترامشان نزد اولیا و دانش‌آموزان افزایش‌یافته است.
کلاس معکوس و فرصت اضافه در کلاس درس
شنبه ۱۱ بهمن ۹۹
دبیر ریاضی ما، همیشه از ساعات کم کلاس ریاضی گلایه داشت اما امسال شرایط فرق کرده است. او سال گذشته در ایام کرونایی مجموعه مفصلی از فیلم‌های آموزشی را برای درس خود تولید کرد. امسال این فیلم‌ها به کار آمده‌اند. از قبل به بچهها اعلام می‌شود که برای دیدن فیلم‌ها به آپارات مراجعه کنند. همچنین، آزمون‌های کلاسی را به کمک نرم‌افزارهای آزمون‌ساز در بیرون از وقت کلاس اجرا می‌کنند (قول داده است به کسانی که نمره‌شان خراب می‌شود فرصت جبران بدهد). به این ترتیب، بخش زیادی از وقت او در کلاس درس آزاد شده است و حالا با خیال راحت به کار بیشتر با دانش‌آموزان می‌پردازد. البته فراموش نشود که بخشی از وقت ایشان، در بیرون از کلاس به آماده‌سازی و فراهم کردن مقدمات این کار اختصاص‌یافته است.
کلاسهای تکمیلی مجازی و غلبه بر ترافیک و مشکل رفت‌وآمد
یکشنبه ۱۸ بهمن ۹۹
امروز گروه معلمان درس مطالعات، به مناسبت دهه فجر یک سمینار دانش‌آموزی برای دانش‌آموزان علاقه‌مند ترتیب داده بودند. این برنامه خارج از وقت اجرا می‌شد. یکی از ابتکارات مدرسه ما در سال‌های قبل این بود که بعضی از دبیران برنامه‌های ویژه گپ، بحث و گفت‌وگو را برای بعد از ساعت درس به کمک دانش‌آموزان طراحی و اجرا می‌کردند. خیلی عالی بود اما به هم ریختن موضوع سرویس رفت‌وآمد دانش‌آموزان و مشقت اولیا سبب شد که برای این کار محدودیت قائل شویم، اما امسال ماجرا متفاوت شده است. برنامه‌های بعد از ساعت یا به‌صورت مجازی تعریف می‌شوند یا اینکه هم‌زمان با اجرای برنامه به‌صورت زنده در اینستاگرام یا آپارات پخش می‌شود. در این مدت، پیشنهاد برای اجرای این برنامه‌ها به‌قدری زیاد شده است که جهت مدیریت وقت برنامه‌ها دست به گزینش زده‌ایم.
تلفیق دروس با تعریف موضوعات مشترک
سه‌شنبه ۲۸ بهمن ۹۹
مستندسازی کلاس‌ها و آموزش‌ها برای دانش‌آموزان غایب یا عقب‌مانده از درس وارد مرحله جدیدی شده است. سه درس ریاضی، هنر و کار و فناوری (بخش رایانه) برنامه‌شان را تلفیق کرده‌اند و یک پروژه اختیاری به دانش‌آموزان ارائه داده‌اند: آموزش یک موضوع درسی ریاضی، فیلم‌برداری و ضبط و بارگذاری در سایت آپارات. این‌جوری دامنه فیلم‌هایمان در آپارات بسیار گسترده شده است.
پی‌نوشت ۱: در مدرسه ما بچهها در ساعت هنر بر اساس علاقه‌شان در گروه‌های آموزشی هنری تقسیم می‌شوند. همه دانش‌آموزان در کلاس فیلم‌سازی گروه هنر نبوده و طبیعتاً آموزش ندیده‌اند اما بسیاری از بچهها خودشان نرم‌افزار ویژه تدوین فیلم (کمتازیا) و کار کردن با آن را به‌دقت یاد گرفته‌اند.
پی‌نوشت ۲: از بخش‌های جذاب این پروژه، به‌کارگیری عنصر طنز و تدریس شبیه معلمانشان است!