در این‌گونه موارد چگونگی برخورد با کودک آسیب‌دیده بسیار اهمیت دارد. در این باره باید به نکات زیر توجه کرد:
1. ضمن حفظ خونسردی، شرح حادثه (کی، کجا و چگونه) را جویا شوید. به‌سرعت با والدین کودک تماس بگیرید و کودک را به‌صورت اورژانسی پیش دندان‌پزشک بفرستید.
2. در آسیب‌های واردشده به دندان‌های شیری، که بیشتر به‌صورت لق‌شدگی دندان مشاهده می‌شود، در صورتی که جراحتی در اطراف دندان باشد، ابتدا محل را با آب شست‌وشو دهید و سپس برای توقف خونریزی، گاز تمیزی را به مدت پنج دقیقه با فشار روی ناحیه‌ی آسیب‌دیده نگه‌دارید. سپس برای بررسی‌های بیشتر به دندان‌پزشک مراجعه کنید.
3. در آسیب‌های واردشده به دندان‌های دائمی، کودک به دندان‌پزشک ارجاع داده شود. در صورتی که فقط قسمتی از تاج دندان شکسته شده باشد، تکه‌ی دندان را با کودک همراه کنید. دندان‌پزشک معمولاً با استفاده از مواد ترمیمی همرنگ، دندان را بازسازی می‌کند.
نکته: تکه دندان شکسته باید در محیط مرطوب نگه داشته شود.
در اینجا حالت‌های دیگر این وضعیت را نیز بررسی می‌کنیم:
بیرون افتادن دندان از دهان
الف) دندان دائمی: بعضی اوقات خوردن ضربه به دندان‌های قدامی، باعث بیرون افتادن کامل دندان می‌شود. در مورد دندان‌های دائمی، بهترین کار این است که دندان از سمت تاج نگه داشته شود و زیر جریان ملایم آب یا آب جوشیده‌ی سرد گرفته شود. در این حالت به هیچ وجه دندان و به‌خصوص ریشه نباید با پارچه یا دست پاک شود. سپس باید در یک محیط مرطوب مثل سرم شست‌وشو، شیر، آب جوشیده‌ی سردشده یا بزاق قرار گیرد و بلافاصله (در حداقل زمان ممکن) به دندان‌پزشک ارجاع شود.
ب) دندان شیری: به دلیل آسیبی که ممکن است به دندان دائمی زیرین برسد، نباید برای گذاشتن دندان شیری در محل حفره‌ی دندانی مربوطه‌اش تلاش کرد، ولی باید بیمار به‌صورت فوری پیش دندان‌پزشک فرستاده‌شود.
نکته: در صورتی که کودک قبلاً به‌طورکامل واکسینه نشده و زخم آلوده باشد، لازم است یک نوبت واکسن کزاز به وی تزریق شود.
توصیه‌ها:
اگر در سنین هفت تا یازده سالگی، در اثر تصادف، افتادن از پله یا دوچرخه، هنگام بازی یا دعوا و کشمکش یا به هر دلیل دیگر، دندان دائمی از محل خود کنده و از دهان خارج شود:
• آرامش خود را حفظ کنید و به هیچ وجه دندان را دور نیندازید.
• به‌هیچ وجه سطح دندان را دست‌کاری نکنید.
• دندان را از قسمت تاج آن بگیرید. تا حد امکان با آب جوشیده شست‌وشو دهید و در محیطی مرطوب نگه‌دارید و بلافاصله به دندان‌پزشک مراجعه کنید.
• به هیچ وجه دندان را داخل دستمال کاغذی یا پارچه قرار ندهید. محیط دندان باید مرطوب باشد.
• مهم‌ترین عامل موفقیت در جوش خوردن دوباره‌ی دندان در داخل استخوان فک آن است که هر چه سریع‌تر در جای خودش قرار گیرد. با گذشت هر دقیقه، میزان موفقیت کاهش می‌یابد. بنابراین، باید هر چه زودتر به دندان‌پزشک مراجعه کنید.
• ممکن است در مواردی دندان از دهان خارج نشده باشد، ولی قسمتی از تاج آن شکسته باشد. در این شرایط بهتر است قسمت شکسته‌ی تاج دندان را دور نیندازید و آن را نزد دندان‌پزشک ببرید. دندان‌پزشک ممکن است هنگام ترمیم تاج دندان از «تکه‌ی شکسته» هم استفاده کند.
منابع:
1. World Health Organization. (2013). Oral health surveys: basic methods. World Health Organization.
2. وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشکی (1390). دانستنی‌های بهداشت دهان و دندان ویژه‌ی مربیان بهداشت و معلمین. انتشارات گلابگیر. چاپ اول.
3. Dooley, D., Moultrie, N. M., Heckman, B., Gansky, S. A., Potter, M. B., & Walsh, M. M. (2016). Oral health prevention and toddler well-child care: routine integration in a safety net system. Pediatrics, 137(1), e20143532.