طبقه‌بندی مشاغل معلمان

تبیین و تشریح موقعیت مشاغل در مجموعه قوانین و مقررات، لازمه استقرار و استیلای صحیح حقوق صنفی در هر سازمانی است. قدمت هر سازمان و شغل هم به همان نسبت موجب تعدد و تنوع قوانین و مقررات مربوط به آن است، اما پرداختن به برخی از آن‌ها که جزو اُمّهات قانونی تلقی می‌شوند، تصویرسازی هماهنگ و یکسانی را در بین کارکنان آن سازمان در پی خواهد داشت. افزایش توانمندی و تبحر مشمولان هر قانونی در شناخت از آن، باعث تبیین دقیق و مشروح آن خواهد شد و بدیهی است از این مسیر جوانب متعدد مثبت یا منفی آن قانون نیز شناخته می‌شوند و در بازبینی، به تکامل آن کمک شایانی خواهند کرد.

«طبق مواد ۳ و 24 قانون استخدام کشوری که در تاریخ 31/03/1345 به تصویب رسیده است، سازمان امور اداری و استخدامی کشور مکلف شده است کلیه مشاغل وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی مشمول قانون را بر اساس اهمیت وظایف و مسئولیت‌ها و شرایط تصدی، از لحاظ معلومات و تجربه طبقه‌بندی کند و به یکی از گروه‌های جدول حقوق تخصیص بدهد. بعد از تصویب قانون مزبور، برای تحقق این امر، در فاصله‌ای نزدیک به هفت سال، اطلاعات مربوط به کلیه مشاغل، وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی، جمع‌آوری ‌شدند و شرح رشته‌های شغلی به‌صورت هفت رشته شغلی و آیین‌نامه اجرایی آن تهیه و تدوین شد و پس از تصویب مرجع تعیین‌شده (شورای امور اداری و استخدامی کشوری)، به دستگاه‌های دولتی مشمول قانون ابلاغ شد. اصلاحات و تغییرات پست‌ها و ساختار سازمانی و اهداف موردنظر دستگاه‌های اجرایی به دفعات مورد اصلاح و بازنگری قرار گرفته است. چنین امری طبیعی و از خصوصیات طرح‌های طبقه‌بندی مشاغل و پویایی آن است که لزوماً باید بر اساس شرایط موجود مورد بازنگری و اصلاح و تکمیل قرار گیرد» (رونق، 1390).

گاهی گستردگی یک شغل نیز موجب جولان سلیقه‌های فردی و جمعی در تعیین تکلیف‌های قانونی و مقرراتی برای آن می‌شود. شغل معلمی هم یکی از مواردی است که همواره در سنوات گذشته و اخیر به طرق گوناگون در مجلس، هیئت دولت یا سازمان‌های تابعه دولت و حتی خود وزارت آموزش‌وپرورش دستخوش این ادعا بوده و هست. گستردگی شغل معلمی و قدمت آن موجب شده‌است به همان نسبت تنوع و تعدد قوانین و مقررات به وجود آید. در بین قوانین و مقررات متعدد درباره معلمان، یکی از مقرراتی که در سال‌های اخیر پایه استدلال‌ها و عمل بسیاری از تصمیمات سازمانی شده‌است، «طرح طبقه‌بندی مشاغل معلمان» است که در این نوشته به آن خواهیم پرداخت.

تعیین شرح وظیفه، میزان ساعت اشتغال هفتگی و شرایط احراز هر پست سازمانی در مدرسه، از جمله مناقشات در روابط اداری در آموزش‌وپرورش بوده و هست. آخرین مبنای قانونی که فصل‌الخطاب قرارگرفته است، مصوبه 43075/91/220 معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس‌جمهور به تاریخ 24/11/1391 و با استناد به مفاد ماده‌های 70 و 116 قانون مدیریت خدمات کشوری است.

این مصوبه علاوه بر شرح مشاغل اختصاصی در مدرسه، دربردارنده «آیین‌ناﻣه اﺟﺮایی ﻃﺮح طبقه‌بندی ﻣﺸﺎﻏﻞ ﻣﻌﻠﻤﺎن ﮐﺸﻮر» و «دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻣیزان ﺳﺎﻋﺖ ﺗﺪریس ﻫﻔﺘﮕﯽ ﺷﺎغلان ﻃﺮح طبقه‌بندی ﻣﺸﺎﻏﻞ ﻣﻌﻠﻤﺎن ﮐﺸﻮر» نیز است.

از نکات حائز اهمیت در این مصوبه، توجه به اشتغال در مدرسه به‌عنوان یک «شغل اختصاصی در آموزش‌وپرورش» است و همین باعث تفکیک و تمایز شغل معلمی از دیگر مشاغل آموزش‌وپرورش شده است. مبنای این تمایز، توجهی بسیار دقیق و بجاست که معلمی و ورود به مدرسه را امری خاص، متفاوت و درعین‌حال وابسته به شرایط متعدد دانسته است.

در این مصوبه هشت عنوان شغل درج شده است: 1. آموزگار؛ 2 و 3. دبیر (دوره‌های متوسطه اول و دوم)؛ 4. مشاور؛ 5. مربی امور تربیتی؛ 6. مراقب سلامت (مربی بهداشت)؛ 7. هنرآموز؛ 8. مدیر (شامل مدیر و معاون مدرسه).

از محاسن این مصوبه می‌توان به بیان تعریف برای هر عنوان شغلی و نمونه وظایف و مسئولیت‌های درج‌شده به تفکیک «وظایف آموزشی» و «وظایف پرورشی» برای هریک از آن‌ها و همچنین شرایط احراز هر عنوان شغلی در ابعاد تحصیلات و معلومات، مهارت، دوره‌های آموزشی و سایر عوامل مؤثر (در حوزه‌های «شناختی»، «اجتماعی و ارتباطی»، «عاطفی و روانی» و «اعتقادی و اخلاقی») اشاره کرد.

یکی‌دیگر از مطالب مهم این مصوبه، تعیین میزان ساعت اشتغال به کار متصدیان این مشاغل است که در خصوص معلمان (آموزگار و دبیر) 24 ساعت تعیین شده‌است؛ موضوعی که تا پیش از این در برخی ایام محل مناقشه دستگاه و افراد ذی‌نفع می‌شد.

سطح تحصیلات کلاسیک مدنظر در همه عنوان‌های شغلی، به‌جز در رشته هنرآموزی از سطح فوق‌دیپلم، حداقل لیسانس مشخص‌شده که این موضوع حاکی از لزوم کسب دانش و توانایی تخصصی در حرفه معلمی است.

معلمان، مربیان و مدیران واحدهای آموزشی اعم از آموزگار، دبیر، هنرآموز، مربی امور تربیتی، مربی بهداشت (مراقب سلامت)، مشاور، مدیران و معاونان مدرسه‌ها به‌عنوان شاغلان اختصاصی آموزش‌وپرورش شناخته می‌شوند. رسالت و نقش این افراد در تربیت نسل آینده‌ساز کشور، آنان را به‌عنوان عامل اصلی انتخاب و انتقال عناصر فرهنگی و دستاوردهای علمی و فنی و تجربه‌های بشری می‌شناساند و بر این ‌اساس، این رکن اساسی تعلیم‌وتربیت باید از شایستگی‌های لازم برخوردار باشند تا با توجه به اندیشه تحول بنیادین نظام آموزش‌وپرورش و شایستگی‌هایی که برای معلمان در این مسیر متصور است، بتوانند اصلاح و بازسازی آموزش‌وپرورش را با کیفیت مطلوب به سرانجام برسانند.

منابع
1. طبقه‌بندی مشاغل معلمان. مصوبه ٤307٥/91/220 به تاریخ 2٤/11/1391. معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس‌جمهور.
2. رونق، یوسف. طرح طبقه‌بندی و ارزشیابی مشاغل مستخدمین دستگاه‌های اجرایی. فرمنش. 1390.
3. قانون مدیریت خدمات کشوری و اصلاحات آن. مصوب سال 138٦ مجلس شورای اسلامی.
٤. کاظمی، محمد. مجموعه قوانین و مقررات معلم. جابر. تهران، 1380.
٥. مختاریان، احمد. حقوق اداری معلمان. مجله رشد معلم، دوره 33. دی‌ماه 1393.