آزمایش مفهوم استحکام با خلاقیت دانش آموزان در بافتن

اشاره
مشارکت فعال دانش‌آموزان در انجام آزمایش‌ها و فعالیت‌های درسی یکی از جلوه‌های یادگیری فعال است که معمولاً با دست‌ورزی و به‌کارگیری ابزار و تمرین مهارت‌های مختلف همراه است. در این فعالیت‌هاست که خلاقیت‌های فردی و گروهی دانش‌آموزان نمودار می‌گردد و به افزایش کیفیت فعالیت‌های یاددهی‌ـ یادگیری می‌انجامد. در این گزارش به شرح تجربه دانش‌آموزان پایه هفتم، در بخش فیزیک کتاب علوم، در بافتن رشته‌های فلزی و غیرفلزی می‌پردازیم.

 

وسایل و ابزار آزمایش: نخ‌های پنبه‌ای، پلاستیکی، ابریشمی، سیم مسی و فولادی، وزنه‌ها با جرم‌های متفاوت، یک پایه ساده

 

آزمایش میزان استحکام مواد مختلف از طریق بافتن
عنوان درس «مواد پیرامون ما» و مربوط به بخش فیزیک از کتاب علوم تجربی پایه هفتم بود و قرار بود مفهوم استحکام مواد تدریس شود و آزمایش صفحه 29 که ضمن آن استحکام رشته‌های فلزی و غیرفلزی بررسی می‌شد انجام گیرد. قرار بود بچه‌ها به‌صورت گروهی این آزمایش را انجام دهند و نتایج را یادداشت کنند.

ابتدا بچه‌ها به انتهای دو رشته نخ نازک و موازی با یکدیگر وزنه‌ای بستند، ولی نخ پاره شد؛ ولی وقتی من این دو نخ را بر روی هم پیچاندم و از آن‌ها خواستم دوباره وزنه را به آن آویزان کنند نخ دوام آورد و پاره نشد چرا که دو نخ پیچ‌خورده، که اکنون یک نخ بیشتر نبود، توانست وزن بیشتری را تحمل کند و استحکام بیشتری از خود نشان دهد.

لیلا گفت: یعنی این پیچ و تاب دادن دو نخ به یکدیگر استحکامشان را افزایش داد؟ این سؤال می‌توانست راه را برای فهم بیشتر آن‌ها از استحکام فراهم کند، بنابراین گفتم: خودتان امتحان کنید! مهارت بافندگی که شما دارید در این موقع به دردتان می‌خوره. این حرف باعث شد بچه‌ها به‌صورت دو نفره رشته‌های سیم مسی، نخ، ابریشم یا موی سر را به شکل‌های مختلفی که بلد بودند و قبلاً در منزل یا جای دیگری آموخته بودند، در چند دقیقه به هم ببافند. مثلاً سه تار از موی سر خودشان را به هم بافتند و سپس آن را با استحکام یک تار مو مقایسه کردند. (عکس 1 و 2)

 

سپس این کار را ادامه دادند و رشته‌های دیگر با جنس‌های مختلف را هم همین‌طور بافتند. (عکس 3 و 4)

بالاخره، بعد از اتمام بافتنی‌ها، دانش‌آموزان استحکام و مقاومت رشته‌های تکی و بافته شده و پیچ‌وتاب خورده سیم مسی، نخ ابریشمی، نخ ساده، مو و ... را با یکدیگر مقایسه کردند. (عکس 5)

نتایج بسیار قابل توجه و برای دانش‌آموزان تعجب‌برانگیز بود. برای مثال سه تار موی بسیار نازک و به هم بافته شده توانست تا یک کیلو و پنجاه گرم (gr 1050) را تحمل کند و پاره نشود؛ و یا سیم مسی نیز مقاومت زیادی نشان داد و ...، بچه‌ها با انجام خلاقانه این آزمایش به عوامل ایجادکننده تفاوت استحکام در مواد مختلف فلزی و غیرفلزی پی بردند. نتایج هم توسط یکی از اعضای هر گروه در گزارش کار ثبت می‌شد. (عکس 6)

در طول انجام آزمایش، نتایج استحکام رشته‌ها و بیشترین مقدار وزنی که تحمل می‌کردند، توسط گروه‌ها ثبت شد. (جدول 1)

در مورد جدول شماره 1، لازم به توضیح است که برای سیم مسی بافته شده، بیشتر از 10 کیلوگرم، وزنه مشخص در اختیار نبود. همچنین به جز رشته‌های بافته شده (مو، سیم مسی) و پلاستیک دولا، بقیه موارد تقریباً قطر یکسان داشتند.

https://www.roshdmag.ir/u/1Xh

 

نتیجه
انواع فعالیت‌ها و آزمایش‌ها، با برنامه‌ریزی مناسب، می‌تواند ضمن علاقه‌مند کردن دانش‌آموزان به مشارکت فعال، باعث بروز خلاقیت در آن‌ها و یادگیری پایدار در آن‌ها شود. دانش‌آموزان توانایی‌ها و علایق و مهارت‌های مختلفی دارند که در صورت فراهم کردن موقعیت‌های مناسب برای آن‌ها از سوی معلم و به‌کارگیری این مهارت‌ها در فرایند یاددهی‌ـ یادگیری، منجر به یادگیری بهتر خواهد شد.