فلسفه عکاسی سمت‌و‌سو و جهت و چرایی تلاش هنرمند عکاس را تبیین می‌کند. در اثر ترجمه شده ذیل، نویسنده با نقد فلسفه متعارف و مرسوم عکاسی، به رویکرد متفاوتی ازجریان رایج و مرسوم در فلسفه زیبایی در هنر عکاسی پرداخته است!
اگر این موضوع درست باشد که بهترین عکس‌ها نتیجه عکاسی از چیزهای زیباست، پس باید این پیامد را انتظار داشت که در کجا باید به دنبال موضوعات عکاسی باشیم؟ این سؤال که آیا زیبایی عنصری اساسی برای ثبت عکسهای عالی است، بیش از یک بحث فلسفی ساده است.
برای بررسی این موضوع، خوب است نگاهی به تصاویر کلاسیک بیندازیم. حتماً عکسهای «انسل آدامز» را دیده‌اید. تقویمی پر از تصاویر و مناظر زیبایی که در پارک‌های ملی عکسبرداری شده است. با دیدن این عکس‌ها تصدیق می‌کنید که زیبایی تا چه حد در عکسهای عالی نقش دارد. همین‌طور کارهای مدرنی که توسط عکاسانی مثل «بارن» خلق شده براساس موضوعات زیبا هستند. با نگاه کردن در کارهای این عکاسان متقاعد می‌شویم که زیبایی به عکسهای زیبا و عالی کمک می‌کند. اما وقتی به آثار عکاسان دیگر نگاه می‌کنیم، این نگرش از بین می‌رود شاید شهرهای کوچک صنعتی هیچ جذابیت بصری نداشته باشند، اما عکس‌هایی که «دیوید پلودن» از این شهرها گرفته است زیبا هستند. به عکس‌هایی که «پل استرنت» از گلگیر و چرخ موتورسیکلت گرفته است، توجه کنید. چرخ به خودی خود موضوعی هیجان‌انگیز نیست. اما استرنت با استفاده از خطوط منحنی چرخ و سایه‌های آن، عکس‌هایی عالی خلق کرده است.
به عکسی که من (نویسنده) از سطح زیرین یک پل راه‌آهن گرفته‌ام دقت کنید. یک مسیر دوچرخه سواری از زیر پل رد می‌شد که من مطمئن هستم تاکنون هزاران نفر از آنجا رد شده‌اند اما تعداد اندکی از آن‌ها به بالای سرشان نگاه کرده‌اند؛ تازه تردید دارم که همین تعداد اندک صحنه زیبایی را دیده باشند. آنجا کثیف، تاریک و معمولی است ولی با نورسنجی درست، نوعی ترکیب‌بندی که روی شکل‌های پوسیدگی تأکید می‌کند، و نوری که از بین خطوط راه‌آهن می‌گذرد صحنه زیبایی ثبت شده است.
«کارلو کلارک» روی پروژه‌ای غیرمتعارف کار می‌کرد. مثلاً، با عکاسی، اشیا را از گل‌و‌لای رودخانه تایمز بازیابی کرد. یا از کارد و چنگال و قاشق‌های زنگ‌زده عکس می‌گرفت؛ عکس‌هایی که واقعاً شاهکار هستند. می‌دانیم که در قاشق و چنگال زنگ‌زده، هیچ عنصر رویایی و سحرآمیز و زیبایی وجود ندارد ولی کلارک از آن‌ها عکسهای بی‌نظیر خلق کرده است. او با خلاقیت خود، چیدمان صحیح و نورپردازی درست همه اجزا را کنار هم قرار داده و عکس‌هایی گرفته که بی‌تردید زیبا هستند. وقتی ما در مورد چشم‌اندازها صحبت می‌کنیم، نمی‌توانیم به نمونه‌هایی اشاره کنیم که نیازی به وجود عنصر زیبایی در آن‌ها احساس نمی‌شود. برای روشن شدن موضوع، به این تجربه فکر کنید که وقتی در جاده‌های کوهستانی رانندگی می‌کنید، قطعاً آن چشم‌اندازها زیبا هستند. اما به سختی می‌توانید چیزی برای عکسهای مشهور یا معتبر در بین آن‌ها پیدا کنید. آنچه تصاویر کوهستانی را خارق‌العاده می‌سازد، انتخاب عکاس است، درباره نور عالی، شرایط آب‌وهوایی غیر معمول و شاید تفاوت فصل‌ها! در اینجا هم با کنار هم قرار دادن تمام عناصر و نه فقط زیبایی، تصویرهای عالی ساخته می‌شود.
عکاسان، در طی سال‌ها، عکس‌هایی عالی از ساختمان‌های نسبتاً بدقواره و زشت‌گرفته‌اند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که زیبایی عنصری اساسی نیست حتی در عکاسی مناظر. هر چند قابل تصدیق است که اگر می‌خواهید از چشم‌اندازی عکسبرداری کنید، مجبور هستید به مکانی بروید که چشم‌نواز باشد و زیبایی را در آن پیدا کنید. ولی اگر بتوانید کمی به عمق بروید خواهید دید که دیگر نیازی به چشم‌اندازی با زیبایی ذاتی نخواهید داشت.
در عکاسی از موضوعات صنعتی و زندگی‌های درحال سکون، پیدا کردن زیبایی در چیزهای معمولی اهمیت دارد. خلق زیبایی با استفاده دقیق از سایه‌ها و یافتن اشکال و خطوط جالب در موضوعات پیش‌پا افتاده امکان‌پذیر است.
آیا واقعاً عکاسی از موضوعی زیبا ضرر دارد؟
از یک منظر شاید. هر چه موضوع زیباتر و دراماتیک‌تر باشد ایجاد اثری بهتر از خود موضوع به مراتب سخت‌تر خواهد بود و شما را با مخاطره ایجاد یک کارت پستال مواجه می‌سازد. از طرف دیگر یک منظره می‌تواند آنقدر چشم‌نواز باشد که جداسازی جزئی از آن‌که بتواند ترکیب‌بندی جالبی برای عکاسی به دست دهد مشکل خواهد بود.
در انواع دیگر عکاسی زیبایی حتی ممکن است به‌صورت جدی مانعی در راه ایجاد تصویر خوب باشد. به‌عنوان مثال، در عکاسی پرتره تصویربرداری از یک مدل مشهور بهتر است یا کسی که در چهره‌اش نشانه‌های شخصیت، اثر مرور زمان و تظاهر احساسات فراوان مشهود است؟
نتیجه‌گیری
هر چند زیبایی موضوع در عکاسی می‌تواند کمک حال باشد ولی ممکن است موجب سردرگمی هم بشود و هیچ ضمانتی برای خلق عکسی زیبا و ماندگار ایجاد نکند. اینکه شما در جست‌وجوی موضوعات زیبا باشید یا نه، بستگی به هدف شما دارد. ولی به خاطر داشته باشید که موضوعات زیبا نباید مهم‌ترین علاقه شما به‌عنوان یک عکاس خلاق باشد. به یاد داشته باشید که زیبایی می‌تواند در اجزای کوچک وجود داشته باشد و به چشم همه نیاید. از طرف دیگر این ادعا شاید معتبر باشد که حتی زشتی به خودی خود می‌تواند منجر به خلق عکسی زیبا شود. اگر در عکاسی به دنبال ثبت لحظه هستید، «موضوعات گیرا» را دنبال کنید و نه لزوماً «موضوعات زیبا» را!
۳۲۶