مواد و رسانه‌های آموزشی
به‌طور کلی، موضوعات فیلم‌ها، کتاب‌های داستان، رخداد‌ها و وقایع پیرامونی دست‌مایه مناسبی برای ایجاد حیرت فلسفی یا انگیزه برای شروع بحث درحلقه‌های کند‌و‌کاو و اجتماعات پژوهشی و یا فرایند کاوشگری هستند. برخی از این مواد و رسانه‌ها از قابلیت زیادی برای پرورش تفکر برخوردارند. از سوی دیگر، وقتی به کودکان و نوجوانان امروزی توجه می‌کنیم می‌بینیم که از رسانه‌های چاپی فاصله گرفته و به رسانه‌های تصویری مانند فیلم و بازی‌های رایانه‌ای روی آورده‌اند. طبعاً نظام آموزشی نیز نمی‌تواند نسبت به این تغییر بی‌اعتنا باشد. انتخاب رسانه‌ها و مواد آموزشی مناسب نیازمند استفاده از معیارهایی است. در ادامه، به برخی معیارهای انتخاب فیلم آموزشی مناسب اشاره میشود.
معیارهای انتخاب فیلم
۱. جریان فیلم باید انگیزه و حیرت ایجاد کند و تفکر و تخیل کودک را تحریک نماید.
۲. تا حد امکان زمان فیلم کوتاه باشد؛ چرا که بیشترین وقت کلاس باید به تحلیل محتوای فیلم اختصاص یابد.
۳. محتوای فیلم شامل حداقل دو موقعیت باشد تا امکان مقایسه شباهت‌ها، تفاوت‌ها و تشخیص رابطه‌های دو موقعیت را به دانش‌آموزان بدهد.
۴. برخی موضوعات در محتوا قابلیت طبقه‌بندی داشته باشند؛ یعنی موقعیت‌ها، شخصیت‌ها و وقایع را بتوان براساس دلایلی طبقه‌بندی کرد. اگر محتوای فیلم امکان طبقه‌بندی‌های متفاوت را ارائه دهد مناسب‌تر است.
۵. محتوای فیلم به‌گونه‌ای باشد که دانشآموز را به انطباق الگوهای اطلاعات اخذ شده از یک موقعیت به موقعیت‌های دیگر، که در آن‌ها همان نوع اطلاعات به کار گرفته میشود، قادر سازد.
۶. در محتوای فیلم موقعیت‌هایی وجود داشته باشد که امکان قضاوت ارزشی را برای دانش‌آموزان فراهم کند.
۷. فیلم دارای مفاهیم و موضوعاتی باشد که آن را از دیگر فیلم‌ها متمایز سازد.
۸. فیلم‌ها مشتمل بر موضوعات یا حوادث متمرکز باشد و برای دانش‌آموزان جذاب و بحث‌انگیز باشد.
۹. داستان فیلم حاوی موقعیت‌هایی باشد که دیدگاه‌ها و مسائل فلسفی به‌طور غیرمستقیم در آن مطرح گردد و ضمن جذابیت بتواند سؤالات فکری ایجاد کند.
۱۰. ساختار تعقلی و ذهنی فیلم به‌گونه‌ای باشد که بیننده در حین تفکر و تعقل درباره عناصر موجود در آن (شخصیت‌ها، وقایع، روند‌ها و ...)، لزوماً به عقاید و زیربناهای فلسفی دست یابد.
۱۱. محتوا و پیام فیلم قابلیت ارتباط با تجارب زندگی روزمره کودکان را داشته باشد.
۱۲. جریان فیلم باید به انتقال تجارب، و ایجاد سؤال‌ها و ایده‌هایی در ذهن مخاطب کمک کند.
پرسشگری معلم
در طراحی آموزشی با استفاده از فیلم، پرسشگری معلم نقشی محوری ایفاد می‌کند. پرسش‌ها گام نخست در شروع یک گفتمان با خود یا دیگران است. اصولاً طرح یک پرسش بدون هدف ممکن نیست. کار مهم، مشخص کردن هدف و سپس، یافتن پرسش‌های مناسب برای دنبال کردن آن است. این کار آن‌طور که به نظر می‌رسد، ساده نیست. برخی از انواع پرسش‌هایی که می‌توان آن‌ها را در فعالیت‌های یادگیری به کار گرفت، عبارت‌اند از:
• پرسش‌هایی که در آن‌ها از دانشآموز خواسته میشود سخن خود را روشن‌تر بیان کند؛
• پرسش‌هایی که در آن‌ها از دانشآموز خواسته میشود استدلال‌ها و شواهد خود را بیان کند؛
• پرسش‌هایی که باعث کشف دیدگاه‌های مختلف یک یا چند نفر درباره یک موضوع می‌شوند؛
• پرسش‌هایی که پیامدهای یک نظر و روابط و علل آن را می‌آزمایند و در آن‌ها از دانشآموز خواسته میشود که نتایج یک نظر یا روابط بین وقایع و پدیده‌ها را توضیح دهند؛
• پرسش‌هایی درباره یک پرسش یا گفت‌وگو، که در آن‌ها از دانشآموز خواسته میشود پرسش یا گفت‌وگو را به صورت دیگری طرح کند. این نوع پرسش به روشن‌سازی جنبه‌های مختلف موضوع یا طرز تلقی دانشآموز کمک می‌کند.
استفاده از این نوع پرسش‌ها حین گفت‌وگو درباره محتوای فیلم، به همه دانش‌آموزان کمک می‌کند که در بحث مشارکت کنند و یادگیری خود را توسعه دهند. در جدول صفحه بعد برای هر یک از این نوع پرسش‌ها مثال‌هایی ارائه شده است.
فرایند و مراحل یاددهی- یادگیری با استفاده از فیلم و سایر رسانه‌های آموزشی
مراحل یاددهی- یادگیری با استفاده از فیلم آموزشی یا سایر رسانه‌ها به شرح دو مدل زیر است. فرایند یاددهی- یادگیری با طرح موضوع با استفاده از رسانه‌هایی مانند فیلم، بازی، تصویر، شعر و آزمایش شروع میشود.
پی‌نوشت
1. Aouthentic learning activity