پیشنهادهایی برای آموزش حفاظت از محیط زیست

بی‌گمان یکی از مهم‌ترین علت‌های تخریب و آلودگی محیط زیست، تخریب جنگل ها و نابودی گونه‌های ارزشمند گیاهی و جانوری، کمبود آگاهی مردم نسبت به مسائل محیط زیستی است. بدون افزایش سطح آگاهی مردم در زمینه حفاظت از محیط زیست، نمی‌توان امیدی به بهبود وضعیت آن داشت. خوشبختانه، در سال های اخیر، آموزش محیط زیست به اولویتی در سطوح محلی، ملی و بین‌المللی تبدیل شده و آموزش و پرورش به عنوان اصلی‌ترین متولی آموزش همگانی اقداماتی در این زمینه داشته و در سال‌های اخیر با گنجاندن مفاهیم محیط زیستی در مواد درسی مقاطع مختلف تحصیلی گام مؤثری در این راه برداشته است. در این میان، مسئولیت مهم معلم تربیت نسلی آگاه و مطالبه‌گر است که نه تنها نسبت به رخدادهای محیط خود بی‌توجه نیست، بلکه درصدد رفع مشکلات آن هم برمی‌آید.

تجربه ما در دبیرستان حضرت فاطمه (س) منطقه باوی استان خوزستان در زمینه آموزش مفاهیم محیط زیستی به دانش‌آموزان بدین شرح است:

• اندازه‌گیری مقدار آب مصرفی: از دانش‌آموزان خواستیم ظرفی را زیر آبی که برای شست‌وشوی روزانه دست‌ها مصرف می‌کنند، قرار دهند و آن را در بشکه‌ای بزرگ جمع‌آوری کنند تا به میزان آب مصرفی برای شست‌وشوی روزانه دست‌ها بیشتر پی‌ببرند و در آن صرفه‌جویی کنند.

• آموزش روش‌های جداکردن پسماندهای تر و خشک: از دانش‌آموزان خواستیم که در مدرسه زباله‌های خشک و تر را از هم جدا کنند و در ظرف‌های جداگانه بریزند. به علاوه، از آنان خواستیم در خانه زباله‌های خشک، مانند بطری‌ها و کاغذها را از زباله‌های دیگر جدا کنند و به مدرسه بیاورند و آن را در سطل‌های بزرگی که به همین منظور تهیه کرده بودیم، بیندازند. بدین ترتیب، بسته‌هایی که دانش‌آموزان از خانه به مدرسه انتقال داده بودند، برای انجام بازیافت به سازمان‌های مردم‌نهاد تحویل دادیم و با دادن بلیط سینما و تئاتر و بن تخفیف خرید کتاب، دانش‌آموزان را به فعالیت‌های بیشتر در این زمینه تشویق کردیم.

• تشویق دانش‌آموزان به نخریدن مواد خوراکی بسته‌بندی‌شده: بخش بزرگی از زباله‌هایی که در مدرسه جمع‌آوری شده بود، از بسته‌های متنوع و جذاب مواد خوراکی بود. با کمک کارکنان مدرسه و دانش‌آموزان، ساندویچ‌های دست‌ساز تهیه کردیم تا هم تغذیه دانش‌آموزان سالم‌تر باشد و هم کمکی به کاهش زباله‌ها شده باشد. دانش‌آموزان را تشویق کردیم که به جای خریدن آب میوه و مواد خوراکی بسته‌بندی‌شده، لقمه و قمقمه‌های آب به مدرسه بیاورند. البته، به علت کمبود آگاهی برخی خانواده‌ها در این کار موفقیت زیادی نداشتیم.

• برگزاری نمایشگاه دست‌ساخته‌های دانش‌آموزان: این نمایشگاه همزمان با هفته پژوهش در دبیرستان برگزار شد و در آن نمونه‌هایی از کارهای دانش‌آموزان، شامل روزنامه دیواری و کاردستی‌هایی با مواد دورریختنی در آن به نمایش گذاشته شد. البته، از یک ماه قبل از آن، برای آشنایی دانش‌آموزان مدل‌ها و نمونه‌های مختلفی برای آن‌ها ارائه شد.

• پاک‌سازی بخشی از منطقه جنگلی زویر از زباله: پاک‌سازی طبیعت همواره یکی از بهترین راه‌های عملی برای آموزش حفاظت از محیط زیست به دانش‌آموزان بوده است. آنان در این نوع فعالیت‌ها به همراه یادگیری مسایل محیط زیستی، مشارکت اجتماعی را نیز تجربه می‌کنند؛ علاوه بر این، خانواده‌ها، همسایگان و دوستان آنان نیز با مزایای حفاظت از محیط زیست آشنا می‌شوند. برای این کار، یکی از مناطقی را که دانش‌آموزان منطقه بیشتر می‌شناختند، انتخاب کردیم تا تفاوت‌های محیط‌های زیست آلوده و سالم را بیشتر درک و در انتقال این مفاهیم به والدین نیز موفق‌تر عمل کنند. روستای زویر در شهرستان باوی در نزدیکی شهر ملاثانی دارای جمعیتی بالغ بر ۲۵۰ نفر است. این روستا دارای جنگلی وسیع با موقعیتی مناسب و زمین حاصل‌خیز از جمله مناظر طبیعی و قدیمی ملاثانی است که حدود ۲۰ سال پیش مجتمع آموزش عالی کشاورزی ملاثانی انواع گونه‌های درختانی مانند کهور و آکالیپتوس را در آن کاشت و پرورش داد و از آن زمان تاکنون به عنوان یکی از چند منطقه جذب گردشگر، به ویژه در ایام نوروز و بهار به شمار می‌رود. این جنگل در دو قسمت قدیم وجدید با مساحت ۳۱ هکتار در کناره شمالی روستای زویرچری و در ٥ کیلومتری شمال شرق ملاثانی قرار دارد. با حمایت اداره آموزش و پرورش شهرستان باوی، سازمان دانش‌آموزی و اداره محیط زیست شهرستان لوازم مورد نیاز را تهیه و در روز پاکسازی به محل منتقل کردیم. پس از سخنرانی مسئولان درباره  طبیعت و اهمیت حفاظت از محیط زیست، با قرعه‌کشی نام ده نفر از دانش‌آموزان خوانده شد و به عنوان یادگاری و تشویق به حذف کیسه‌های پلاستیکی، کیسه های پارچه‌ای خریداری شده توسط دبیر درس انسان و محیط زیست به ایشان اهدا شد.