مقیاس افکار پارانوئیدی

اشاره
هذیانات، علائم شایع طیف گسترده‌ای از شرایط روان‌پزشکی و عصب‌شناختی هستند. جالب توجه است که تجارب هذیان‌مانند نیز در درصد بالایی از جمعیت سالم، بین ۱۵ تا ۱۸ درصد، دیده می‌شوند (فریمن^۱، مک‌مانوس^۲، بروگها^۳، ملتزر^۴، جنکینز^۵، و ببینگتون^۶، ۲۰۱۱؛ فریمن، ۲۰۰۷). این یافته به عنوان شاهدی برای وجود پیوستگی در شدت این علائم بین جمعیت‌های سالم و بالینی (کیماز^۷، و وناوس^۸، ۲۰۱۰) تفسیر شده است و از مدل اختلال روانی ـ تمایل ـ تداوم در تجارب روان‌پریشانه حمایت می‌کند (لینسکات^۹، و وناوس، ۲۰۱۳). مدل‌های پیوسته به دیدگاه به ابعادی از تجارب روانی اشاره دارند (لینسکات و وناوس، ۲۰۱۳). در این راستا، راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی ـ نسخه پنجم (DSM-۵؛ انجمن روان‌پزشکی آمریکا^۱۰، ۲۰۱۳) هذیان را یکی از ابعاد هشت‌گانه‌ای معرفی می‌کند که باید در اختلالات طیف روانی مورد ارزیابی قرار گیرند (بارچ^۱۱ و همکاران، ۲۰۱۳). بنابراین، بسیار مهم است که به مقیاس‌های مناسبی برای ارزیابی طیف وسیعی از این ابعاد دسترسی داشته باشیم (پرالتا^۱۲ و کوستا^۱۳، ۲۰۰۷).

هذیانات «گزند و آسیب» و «برداشت اجتماعی» در طیف افکار پارانوئیدی در نظر گرفته می‌شوند (گرین^۱۴، فریمن^۱۵، کیپرز^۱۶، ببینگتون^۱۷، فاولر^۱۸، دان^۱۹، و گَرِتی^۲۰، ۲۰۰۸). با توجه به گفته‌های فریمن و گرتی (۲۰۰۰)، افراد دارای باورهای گزند و آسیب می‌پذیرند که آن آسیب قرار است رخ دهد و افرادی قصد دارند آسیب برسانند. از سوی دیگر، ایده‌های برداشت، با استفاده از تصویرهایی از مشاهده و ارتباطات تعریف شده‌اند. ایده‌های برداشت، و آسیب و گزند، اغلب به هم مربوط‌اند اما گفته شده است که بین آن‌ها سلسله‌مراتبی وجود دارد و بنابراین، معقول است که به‌صورت جداگانه ارزیابی شوند (فریمن و همکاران، ۲۰۰۵). تا زمان تدوین مقیاس افکار پارانوئیدی^۲۱ گرین و همکاران (GPTS؛ گرین و همکاران، ۲۰۰۸) هیچ ابزاری برای سنجش تفکر پارانوئیدی وجود نداشت.

 

مقیاس افکار پارانوئیدی گرین و همکاران (GPTS)
مقیاس افکار پارانوئیدی گرین و همکاران (GPTS) را گرین، فریمن، کیپرز، ببینگتون، فاولر، دان، و گَرِتی در سال ۲۰۰۸ ساخته‌اند. این مقیاس یک ابزار خودگزارشگری برای سنجش افکار پارانوئیدی در یک ماه گذشته است. مقیاس از دو بخش تشکیل شده است: بخش الف، به افکار مرجع [افکار اصلی و پایه‌ای] می‌پردازد (برای مثال، «مردم اغلب در مورد من با گوشه و کنایه حرف می‌زنند.») و بخش ب، به سنجش افکار مربوط به آزار و اذیت اختصاص دارد (برای مثال، «مطمئن بودم که کسی می‌خواهد به من آسیب برساند.»)

گویه‌های مقیاس در یک دامنه هرگز تا همیشه، بین ۱ تا ۵ نمره‌گذاری می‌شود. نمره‌های بالاتر نشان‌دهنده سطح قوی‌تر در افکار پارانوئیدی است.

گرین و همکاران (۲۰۰۸) برای بررسی روایی^۲۲ مقیاس از دو روش روایی همگرا^۲۳ و روایی افتراقی^۲۴ استفاده کرده‌اند. همبستگی مستقیم و معنادار مقیاس با سایر پرسش‌نامه‌های سنجش افکار پارانوئیدی و هذیانی، از جمله مقیاس پارانوئیدی فِنیگستین و ونیبل (۱۹۹۲) و سیاهه هذیانات پیترز و همکاران (۱۹۹۹)، نشان‌دهنده روایی همگرای مقیاس حاضر است. به منظور بررسی روایی افتراقی نمره ۳۵۳ نفر بدون سابقه بیماری روانی با نمره‌های ۵۰ نفر با هذیان گزند و آسیب مقایسه شده است. تفاوت معنادار بین میانگین نمره‌های دو گروه، معرف روایی افتراقی مقیاس در پژوهش گرین و همکاران بود.

 

هنجاریابی در ایران
کل‌العماد، کراسکیان، و بهرامی (۱۳۹۷) در پژوهش خود ویژگی‌های روایی‌سنجی^۲۵ مقیاس افکار پارانوئیدی گرین و همکاران را بررسی کرده‌اند. در این پژوهش برای روایی سازه^۲۶ از روش تحلیل عاملی اکتشافی^۲۷ با روش تحلیل مؤلفه‌های اصلی^۲۸ و تحلیل عاملی تأییدی^۲۹ استفاده شده است. میزان کفایت نمونه‌برداری برابر ۸۹۷/۰ و معنادار بودن آزمون کرویت بارتلت^۳۰ نشان‌دهنده شرایط مطلوب برای انجام دادن تحلیل عاملی بود. براساس یافته‌های پژوهش، مقیاس افکار پارانوئیدی گرین و همکاران از دو عامل اشباع است که در مجموع، ۴۱/۴۵۵ درصد از واریانس کل را تبیین می‌کند و در مدل تک‌عاملی نیز ۳۴/۳۷۵ درصد واریانس توسط عامل استخراج شده تبیین می‌شود. همچنین، معناداری شاخص‌های برازندگی در تحلیل عاملی تأییدی، مدل دو عاملی استخراج شده از تحلیل عاملی اکتشافی را تأیید کرد. در ضمن، هم‌بستگی معنادار بین نمره مقیاس و خرده‌مقیاس‌های افکار پارانوئیدی گرین و همکاران و نمره مقیاس پارانویایی پرسش‌نامه چندمحوری بالینی میلون^۳۱ (P< ۰/۰۱) بیانگر روایی همگرای مقیاس بود. تحلیل داده‌ها نشان داد که همسانی درونی^۳۲ کل مقیاس براساس ضریب آلفای کرونباخ^۳۳ ۰/۹۰۸ است. ضریب پایایی^۳۴ آزمون از طریق بازآزمایی^۳۵  در فاصله زمانی یک ماه برای کل مقیاس و دو خرده‌مقیاس آن از نظر آماری معنادار بودند (P< ۰/۰۱).

نمونه‌هایی از ماده‌های مقیاس در جدول زیر ارائه شده است.



 

پی‌نوشت

1. Freeman. D.
2. McManus, S.
3. Brugha, T.
4. Meltzer, H.
5. Jenkins, R.
6. Bebbington, P.
7. Kaymaz, N.
8. Van Os, J.
9. Linscott, R. J.
10. American Psychiatric Association
11. Barch, D.M.
12. Peralta, V.
13. Cuesta, M. J.
14. Green, C.E.
15. Freeman, D.
16. Kuipers, E.
17. Bebbington, P.
18. Fowler, D.
19. Dunn, G.
20. Garety, P.A.
21. Paranoid Thought Scales (GPTS)
22. Validity
23. convergent validity
24. differential validity
25. Psychometric properties
26. construct validity
27. exploratory factor analysis (EFA)
28. principle components (PC)
29. confirmatory factor analysis (CFA)
30. Bartlett text spherisity
31. Millon Clinical Multiaxial Inventory (MCMI)
32. internal consistency
33. Cronbach's Coefficient Alpha
34. stability
35. test-retest

منبع
۱. کل‌العماد، فرزانه؛ کراسکیان موجمباری، آدیس؛ و بهرامی هیدجی، مریم. (۱۳۹۷). تعیین ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس افکار پارانوئیدی گرین و همکاران. فصلنامه روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی. سال نهم (شماره ۳۱): ۱۱۰-۹۷.