چلیپا نویسی

چلیپا در خوشنویسی یکی از قالب‌های شناخته شده برای نگارش است. در این قالب دو یا چهار مصرع و حتی بیشتر را به شکل مورّب می‌نویسند.

البته آنچه بیشتر و به شکل گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد نگارش چهار مصرع مورّب است.

به‌طور معمول زاویه خط موربی که کرسی یا خط زمینه را تشکیل می‌دهد نسبت به خط افق و عمود نیمساز و زاویه نسبی آن°۴۵ درجه است.

 
بدیهی است که این میزان درجه برای آغاز بحث در مورد چلیپانویسی است و تغییر زاویه و کم و زیاد کردن آن به سلیقه خوشنویس و اقتضای نگارش نیز بستگی دارد.

چلیپانگاری فرصتی بسیار مغتنم است تا خوشنویس بتواند زیبایی‌های نهفته در حروف و کلمات را در فضایی محدود کشف کند. به لحاظ نزدیک کردن موضوع یادآور می‌شویم. در سرودن رباعی نیز اهل ادب به این نکته قائل‌اند که چهار مصرع رباعی به لحاظ محدودیت به گونه‌ای است که شاعر باید بتواند بهترین معانی و لُبّ‌لباب اندیشه خود را در فرصتی کوتاه به رشته شعر در آورد.

گویی این مشابهت بین رباعی و چلیپا در خوشنویسی وجود دارد که خوشنویس نیز کمال مهارت و توانمندی خود را در چهار مصرع مورب به کار می‌گیرد و برای مخاطب خود زیباترین حالت خط را به نمایش می‌گذارد. براین اساس چلیپا، در خط نستعلیق، همواره در کانون توجه خوشنویسان بوده و آزمونی است برای ذوق‌ورزی و نوع نگاه آن‌ها به این قالب زیربنایی خط.

 

مراحل اولیه در نگارش چلیپا
یکی از نکات مهم در نگارش چلیپا چگونگی تنظیم چهار مصرع مورب آن است. در گام اول خوشنویس باید سعی کند با شعر مورد نظر ارتباط لازم را برقرار سازد. برای این منظور مهم، پیشنهاد این است که رباعی یا دو بیتی مورد نظر را چندبار با مداد یا خودنویس در ترکیب و چیدمان‌های متفاوت تحریر کنیم. در هر بار تحریر قلم‌انداز، ویژگی‌ها و ظرفیت‌های حروف و کلمات برای رسیدن به بهترین شکل ممکن بروز می‌کند.

بعد از این مرحله، خوشنویس به چیدمان و ترکیب مقدماتی دست می‌یابد و خود را برای نگارش با قلم آماده می‌کند. اما با توجه به ارزیابی‌های اولیه به‌طور تقریبی بن مایه اصلی چلیپا با توجه به دانش خوشنویسی شکل می‌گیرد.