ماه مهر، ماه مهربانی

تاریخ در تقویم خود، روز شمارهایی دارد که حکایت از تاریخی زنده و پویا دارد. از جاودانه روزهای تاریخی یکی اول مهر ماه است که با خود نشاط آموزشی به همراه می‌آورد. در آموزش‌وپرورش پویا، آموزه‌های علمی در کنار روش‌های تربیتی و پرورش اخلاق حسنه با نشاط و سرور، یک‌جا جمع می‌شوند و افراد را برای یک سبک زندگی خوش‌بینانه و امیدوار به آینده پرورش می‌دهند. در افکار کسانی که آموزش‌وپرورش را سازمانی نه تنها مؤثر در تعلیم‌وتربیت، بلکه سازمانی تأثیرگذار در گسترش روحیه اندیشه‌ورزی می‌دانند، در آغازین روز مهرماه جشنی ذاتی برپا می‌شود که:

نوبــت وصــل لقاست، نوبت حُسن بقاست

نوبت لطف و عطاست، بحر صفا در صفاست

مــوج عطـا شد پدیــد، غــرش دریا رسید

صُبــح سعادت دمید، صُبح چه،‌ نور خداست

همه کسانی که امروز بالیده‌اند و در جامعه خود کسانی‌اند راهگشا و اثربخش در خدمات اجتماعی، ضمیرشان پر است از خاطرات روزهای خوش دوران دبستان و دبیرستان. آن‌ها نخستین آموزه‌های مقاومت در برابر تُند بادهای اجتماعی را آن‌جاها آموخته‌اند، آن‌ها نخستین بارقه‌های صبر و بردباری در برابر مشکلات و چاره‌جویی برای پشت سر نهادن آن‌ها را در نیمکت‌های چوبی مدارس و گاه در کنار بخاری‌های نفتی پر از دود فراگرفته‌اند و باز نیز در همان مکان‌های نمور و خاک‌آلود آموختند چگونه می‌شود آرزوهای بلندی برای سازندگی داشته باشند و برای رسیدن به این رؤیا با کوششی پایان‌ناپذیر، روشمندی علمی را پیشه خود سازند و اکنون با کامیابی و توانمندی جامعه خود را می‌‌سازند و به پیش می‌برند.

بدون تردید، نخستین روزهای ماه مهر، مهربانی را به دانش‌آموزان عطا می‌کند تا درکنار توانایی‌های فکری، احساس عمیقی بیابند که فقط با خوشرویی می‌توان کندوکاو کرد و با عشق به خوبی، بنیان نیکی را در جان افشاند و آن را رمز بقا کرد.

چـرا، چو ذره، نیـاید به رقــص هر صـوفـی

در آفـتــاب بقـــا، تــا رهــانَــدَش ز زوال

چنان لطافت و خوبی و حسن و جان‌بخشی

کسـی از و بشکیبد، زهـی شقــا و ضــلال

و از این روست که نهال آموزش در دل عشق ورزیدن به همنوع به بلوغ می‌رسد و رسَش خود را مدیون ماه مهر (ماه مهربانی) می‌داند. ماه‌ مهر، ماه رها شدن از دام صیاد جهل و خرافات است و درود به پهنه دانش و معرفت که همگی را شخصیتی ناقد در او به امانت می‌گذارد (معلم).

چگونه بر نَپَرد جـان، چـو از جنـاب جَلال

خِطاب لَطف چو شکر به جان رسد که تعال

در آب چـون نَجَهــد زود ماهی از خُشـکی

چـو بانِگ موج به گوشش رسد ز بحــر زلال

چرا ز صیــد نپــرد بـه سـوی سُلطــان بـاز

چـو بشنود خبــر «اِرْجعی» ز طبــل و دُوال

و آنچه ماه مهر را از ماه‌های دیگر سال متمایز می‌کند، همین نشاط‌آفرینی در حوزه اندیشه‌ورزی است که جامعه آموزش کشور را یکپارچه تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در این ماه به جز میلیون‌ها دانش‌آموز که در قالب نوآموز و دانش‌آموز در مدارس حضور می‌یابند، امروزه، میلیون‌ها دانشجو نیز روانه کلاس‌های درس و حضور در آزمایشگاه و شرکت در کارگاه‌های تدریس و آموزش حرفه‌ای می‌شوند تا با تبحّر هر چه بهتر وارد جامعه خود شوند. ماه مهر با خود نشانهمنحصربه فرد آموزش و رونق فراگیر آن را در مراکز آموزشی دارد و از میان همه لایه‌های آموزشی که نقش پرورشی آن‌ها چشمگیر‌تر است). نقش درس تربیت‌بدنی و به‌عبارتی دیگر «ورزش دانش‌آموزی» هم مورد توجه دانش‌آموزان و هم مورد توجه اکید والدین آن‌هاست.

شاید دانش‌آموزان به شادی و نشاط درس تربیت‌بدنی بیش از همه می‌پردازند و فارغ‌ از سختی‌های احتمالی سایر کلاس‌ها، در این کلاس به بازی و آموزش فعالیت‌های پایه رو می‌آورند که سازنده روح و روان و ذهن (به جز جسم)، آن‌هاست، ولی والدین آن‌ها می‌دانند که فعالیت‌های بدنی دوره دانش‌آموزی تا چه حد در سلامتی دانش‌آموز و فراتر از آن در کل خانواده مؤثر است. برخلاف دیروز، والدین به شدت فرایند ورزش دانش‌آموزی را زیرنظر دارند و گاه و بی‌گاه با مراجعه به مراکز آموزشی در جریان این روند قرار می‌گیرند و به خوبی واقف شده‌اند که جریان تعلیم‌وتربیت، جریانی صرفاً یک سویه نیست که از آموزش‌وپرورش صرفاً بخواهند فرزندانشان را در جبر و مثلثات، ریاضیات، ادبیات و شیمی و فیزیک تقویت کنند. در حال حاضر، والدین دانش‌‌آموزان به جدّ از آموزش‌وپرورش می‌خواهند که کودکان و نوجوانان را طوری هدایت کنند که رشد همه جانبه‌ای داشته باشند تا بتوانند یک روش زندگی سالم، هدفمند، اجتماعی و پر از شور و نشاط را تجربه کنند. کودک شاد امروز، همان مدیر سازنده و با نشاط فرداست که انگیزه اصلی او پاک زیستن و پاک اندیشیدن و کمک به همنوع است.

از میان همه پدیده‌ها و دروس و فعالیت‌های آموزشی دوره دبســــتان و دبیرسـتان، ورزش دانش‌آموزی فرصت مغتنمی برای والدین است تا ارتباط مؤثرتری با کانون آموزش‌وپرورش بیابند. پیوند خانه با مدرسه، هر اندازه قوی‌تر، باعث می‌شود تا همکاری‌های بین این دو نهاد مؤثر اجتماعی افزایش یابد و به‌دنبال آن، ارتباط سایر نهادهای اجتماعی و فرهنگی مؤثر، از جمله صدا و سیما تقویت شود. از سویی، آثار فرهنگی تعامل بین نهادی و سازمانی جلوه دیگری از همبستگی ملّی را به ارمغان می‌آورد که در آن افراد، علاوه  بر مسئولیت‌های شخصی و فردی، به مسئولیت‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بیشتر واقف می‌شوند و مصونیت فردی و اجتماعی در مقابل آسیب‌های اجتماعی افزایش می‌یابد. اگر اکنون در جامعه اسلامی ما رگه‌هایی از ناهنجاری‌ها به ویژه در نزد جوانان و نوجوانان دیده می‌شود، بخشی از آن ریشه در بی‌خبری همه نهادهای سازنده یک جامعه از اهمیت تعامل اجتماعی دارد. در این میان،‌ نقش ورزش دانش‌آموزی و نقش فعالیت‌های بین نسلی (پدر، مادر، مربیان، معلمان و دیگر اقشار نقش‌آفرین فرهنگی) اجتناب‌ناپذیر است. اگر یک سبک زندگی فعال (که تعامل‌‌های فرهنگی اجتماعی جزء جدایی‌ناپذیر آن است) در پیش گرفته شود، بیلان جامعه در شاخص‌های سلامت روان اجتماعی توسعه می‌یابد.

بدون‌تردید،‌ عشق‌آفرینی‌ خانواده‌ و انتقال گشاده‌رویی به نسل در حال رشد و محبت کردن افراد به یکدیگر، که در فعالیت‌های ورزشی در عین رقابت شدید بدنی و حس غلبه بر دیگری جلوه‌ای پایدار دارد، می‌تواند بسیاری از ناهنجاری‌های رفتاری به‌ویژه انزوا‌طلبی نسل جوان و تکی شدن و سرانجام افسرده شدن جامعه را مدیریت کند و به کنترل درآورد.

رفتار با کودک و نوجوان از سوی والدین، اولیای مدارس و در حد گسترده‌تر، نهادی مانند صدا و سیما باید به‌گونه‌ای باشد که او همیشه خود را با آن‌ها در پیوند بداند و معضلات روحی، روانی، درسی، جسمی و ... خود را به آسانی در میان بگذارد و الاّ در شرایطی فرصت را مغتنم می‌شمارد و فاصله خودش را با سایرین زیاد و زیادتر می‌کند. به کودک و نوجوان نمی‌توان توصیه کرد، ولی به والدین و سایر اولیا و نهادهای اجتماعی می‌توان توصیه کرد که «کودکان را دریابید و الاّ از شما می‌گریزند»:

بگیر دامن لطفش، که ناگهان بگریزد

ولی مکش تو چو تیرش، که از کمان بگریزد

چه نقش‌ها که ببازد، چه حیله‌ها که بسازد!

به نقش حاضر باشد، ز راه جان بگریزد

...

چو تیر می‌برَوَد از کمان، چو مُرغ گُمانت

یقین بدِان که یقین‌وار از گُمان بُگریزد

خدایا، به جامعه آموزش‌وپرورش ما یاری‌رسان تا بتوانند وظایف ملی، میهنی و دینی خود را با حداکثر توان خویش انجام دهند و جامعه نمونه مورد وعده تو را تحقق بخشند.

 آمین یا ربّ‌العالمین.